زندگینامه: دکتر حمیرا زمردی (۱۳۴۷ -)

دکتر حمیرا زمردی، تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در تهران با کسب رتبه اول به پایان برد. او در جایی گفته است که با الهام از خانم راضیه (مهرآرا) متقی دبیر ادبیات سال اول دبیرستان خود، ادامه راه را در ادبیات جسته است.

سرگذشت زمردی در تحصیلات دانشگاهی نیز نشان می‌دهد که پس از خواندن کتاب «کارنامه استاد محمد معین» و علاقه فراوانی که به خدمات و آثار ایشان داشته است، برای انتخاب رشته دانشگاهی، زبان و ادبیات فارسی را برگزیده و در سال ۱۳۶۹ با کسب مقام اول در مسابقات علمی سراسر کشور جوایز نفیسی از جهاد دانشگاهی در دو آزمونی که دانشگاه علامه طباطبایی در دانشگاه صنعتی شریف برگزار نمود دریافت کرده و نیز با گذراندن ۷ ترم در میان چندین دوره از فارغ‌التحصیلان دانشگاه تربیت معلم تهران، با کسب رتبه اول فارغ‌التحصیل شده است.

از میان استادان دوره کارشناسی که مایه رشد و ارتقای او شده‌اند، می‌توان از استاد عباس ماهیار و استاد رسول شایسته نام برد. این استاد حال حاضر دانشگاه تهران در سخنرانی‌های خود، شاگردی استادان بزرگی همچون استاد حسن انوری، استاد محمود عابدی، استاد عبدالحسین فرزاد، استاد صفار مقدم، استاد محمد دامادی، استاد محمدعلی دهقانی و دکتر سیامک عرب را مایه مباهات خود عنوان کرده است.

دکتر زمردی دوره کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی را با کسب رتبه اول ورودی و پایان دوره، در سال ۱۳۷۲ در دانشگاه تهران گذرانده و مدرک دکترای خود را نیز با کسب رتبه اول در مرحله ورودی و پایان دوره در سال ۱۳۷۷ از دانشگاه تهران دریافت کرده است.

جوایز و لوح تقدیر وی برای کسب رتبه اول دوره کارشناسی ارشد و دکتری آراسته به امضای بزرگانی همچون استاد سید جعفر شهیدی، استاد محمدرضا شفیعی کدکنی، استاد مظاهر مصفا، استاد علی شیخ‌الاسلامی، استاد جلیل تجلیل و استاد حاکمی است. استاد دکترعبدالحسین زرین‌کوب، استاد محمدعلی اسلامی ندوشن، استاد فرشید ورد، استاد نورانی، استاد رواقی، استاد مهدی محقق نیز از استادان صاحب نام دکتر زمردی بوده‌اند.

دیوان «اثیرالدین اخسیکتی» به تصحیح دکتر عباس ماهیار که رساله دکتری استاد بود و در زمان حیاتشان به چاپ نرسیده بود؛ بعد از درگذشت‌شان، به توصیه خانواده ایشان، به دکتر زمردی واگذار شد تا با نظارت وی ویرایش و منتشر شود.

دکتر زمردی در سال ۱۳۷۲ در دانشگاه تربیت معلم و دانشگاه تهران برای تدریس دروس تخصصی گروه زبان و ادبیات فارسی دعوت شد و پس از توفیق در دو آزمون هیأت علمی با کسب رتبه اول در هر دو آزمون، به عنوان عضو رسمی هیأت علمی به دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران پیوست و از تیر ماه ۱۳۹۷ تاکنون با رتبه استاد تمام به تدریس در گروه زبان و ادبیات فارسی مشغول به تحقیق و تدریس است.

تألیف کتاب‌های نظری، تحلیلی و میان‌رشته‌ای در زمینه اسطوره و ادیان، عرفان، تاریخ زبان فارسی، نقد و نظریه ادبی و متون نظم و نثر فارسی و … از جمله نقد تطبیقی ادیان و اساطیر در شاهنامه فردوسی، آثار نظامی و عطار؛ نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی؛ تاریخ تحلیلی زبان فارسی؛ جغرافیای جامع شاهنامه فردوسی؛ نظریه نشانه‌شناسی حروف در متون فارسی؛ نظریه ناسازه‌ها در ساختار زبان عرفان؛ حقیقه الحدیقه؛ برگزیده متون ادب فارسی؛ بررسی مضامین مشترک معارف بها ولد و مثنوی مولانا، نشانه اهتمام و توفیق این استاد تمام گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران در گستره زبان و ادب فارسی است. ققنوس سال‌ها، خلیج پارسی چشمم و عشق‌ها هم فسانه‌ای کهنند از دفاتر شعری اوست.

وی همچنین ترجمه عربی و تعلیق بر کتاب اسماعیلیان و قرامطه در تاریخ از زبان عربی را در کارنامه علمی خود ثبت کرده است.

استاد تمام دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران علاوه بر تألیف و ترجمه کتاب‌های یادشده به عنوان پژوهشگر بنیاد دائره‌المعارف اسلامی در تألیف مقالات متعدد دانشنامه جهان اسلام و داوری مقالات دائره‌المعارفی، مشارکت فعال و همکاری مؤثر داشته است.

وی در سال ۱۳۷۳ (۱۹۹۴) با ارائه مقاله"Feminine Elements Iranian Contemporary poetry." به عنوان مقاله برگزیده در کنگره محققان جوان کشورهای مسلمان (AFEMAM) در دانشگاه استراسبورگ فرانسه سخنرانی کرده است.

انتشار حدود ۷۰ مقاله پژوهشی در نشریات معتبر بین‌المللی و داخلی، شرکت در ۱۰ همایش بین‌المللی و ملی و راهنمایی و مشاوره صدها پایان‌نامه کارشناسی ارشد و دکتری با موضوعات نظری و تحلیلی از دیگر فعالیت‌های پژوهشی است که دکتر زمردی به آن اهتمام ورزیده است.

برگزاری و تدریس دور‌ه‌های آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان در داخل و خارج از کشور در سطوح میانی و پیشرفته و نیز در سطح استادان غیرایرانی از جمله فعالیت‌های مهم علمی و آموزشی اوست. وی در خرداد ماه ۱۴۰۱ به عنوان برگزیده آموزشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران مورد تقدیر قرار گرفت و نشان و هدایا از وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و ریاست دانشگاه تهران دریافت کرد. وی که هم اکنون رئیس لغت‌نامه دهخدا و مرکز بین‌المللی زبان فارسی است، درباره این مسئولیت می‌گوید: «خدمت مخلصانه در مؤسسه‌ای که مفتخر به نام علامه دهخداست و با نام دکتر محمد معین پیوند خورده و نیز یادآور بهره‌مندی از کلاس‌های درس استاد شهیدی و استاد رسول شایسته است را تحقق رؤیای دیرین شاگردی خود می‌دانم.» دکتر زمردی همچنین مسئولیت‌های اجرایی دیگری نیز داشته است؛ از جمله این مسئولیت‌ها می‌توان به ۹ سال سرپرستی دانشجویان خارجی دانشکده ادبیات و علوم انسانی و مدیریت گروه زبان و ادبیات فارسی و نیز سردبیری مجله ایران‌شناسی دانشگاه تهران اشاره کرد.