رئیس دانشگاه تهران: کشور نیازمند زنجیره و اکوسیستمی برای اتصال همه منابع است / دانشگاه‌ها نشان دادند که توان علمی و اجرایی لازم برای همکاری را دارند

در آئین رونمایی از برنامه جامع اقدام ملی کاهش آلودگی هوا که امروز (۳۰ دی‌ماه) با حضور دکتر عیسی کلانتری، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، دکتر حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس جمهور و رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک، در سازمان حفاظت محیط زیست برگزار شد، دکتر محمود نیلی احمدآبادی، رئیس دانشگاه تهران، گفت: «برای من مایه افتخار است که به نمایندگی از سوی دانشگاه‌های بزرگ کشور، امروز شاهد ارائه دستاورد مهم و تاریخی برنامه جامع اقدام ملی کاهش آلودگی هوا هستم. در خصوص کیفیت فعالیت صحبت چندانی نمی‌کنم، وقتی با آلودگی هوا مواجه می‌شویم ارزش هوای پاک را در می‌‌یابیم. خشنودم این مراسم در روزی که هوا در شرایط مناسب و پاکی قرار دارد، برگزار می‌شود و البته این موضوع اهمیت حفظ محیط زیست سالم و داشتن هوای پاک را به ما یادآور می‌شود و همچنین ارزش کار انجام شده را نشان می‌دهد».
وی افزود: «من از رئیس سازمان حافظت محیط زیست و همکاران ایشان تشکر می‌کنم که این فرصت را به دانشگاه‌ها دادند تا آنها بتوانند توان و ظرفیت علمی خود را در اختیار کشور و مردم قرار دهند. در این مراسم و به بهانه این موضوع مسائلی را در خصوص فعالیت دانشگاه‌ها در جهت حل معضلات کشور بیان می‌کنم، مشکلاتی که متأسفانه وجود دارد و تعداد آنها نیز کم نیست. البته همین‌که ما پذیرفته‌ایم با چالش و مشکل مواجه هستیم، این خود یک گام مؤثر و خوبی است که باید برای رفع آنها از تمام توان و ظرفیت خود در همه زمینه‌ها استفاده کنیم».
رئیس دانشگاه تهران، با بیان اینکه اتفاق بزرگی در کشور افتاده و اینکه دریافته‌ایم که ما همه مسائل و نکات را نمی‌دانیم و باید از حوزه تخصصی استفاده کنیم، خاطرنشان کرد: «باید بتوانیم برای حل مسائل، مشکلات و پیشبرد اهداف باهم و در کنار یکدیگر کار کنیم. ما به‌عنوان دانشگاه‌‌ها وظیفه داریم که بیش از همه، همکاری و تعامل را سرلوحه فعالیت‌ها قرار دهیم و برای نشان دادن اعتقاد خود به این مسأله تلاش کرده‌ایم تا این رویکرد مبنای فعالیت‌هایمان باشد. نکته مهمی که در سال‌های اخیر اتفاق افتاده همکاری دانشگاه‌ها با یکدیگر است. تشکیل اجلاس سیزده دانشگاه بزرگ کشور، نخستین گامی بود که در این زمینه برداشته شد و امروز شاهدیم این تعامل در تمامی سطوح دانشگاه‌ها به‌ویژه بین اعضای هیأت علمی به‌عنوان سرمایه اصلی دانشگاه‌ها محقق شده است».
دکتر نیلی احمدآبادی، با اشاره به پروژه برنامه جامع اقدام ملی کاهش آلودگی هوا و اقدامات صورت گرفته در این زمینه، تصریح کرد: «وقتی چنین پروژه‌ای به‌عنوان یک کار مشترک بین چند دانشگاه انجام می‌شود، باید مسائل مختلفی مورد بررسی و توجه قرار گیرد. همین همراه کردن اشخاصی که تجربه کار کردن در کنار یکدیگر را ندارند، خود کار بزرگی است. لذا دانشی در این موضوع و در بخش‌هایی همچون نرم‌افزاری، سامانه‌ها و روش‌ها پیاده شده است که می‌تواند ارزش افزده‌ایی را به همراه آورد. در ورای انجام یک پروژه سامانه‌های متعدد و روش‌های مدیریتی جدیدی است که ما را قادر به انجام پروژه‌های بزرگ‌تری در آینده خواهد کرد».
وی با تأکید اینکه در این پروژه‌ها مدیریت دانش نقش بسیار مهمی دارد، اظهار کرد: «کاری که دانشگاه‌ها انجام می‌دهند مدیریت دانش در تمامی فعالیت‌ها و سامانه‌سپاری است که بر این اساس، امکان دسترسی تمامی مجریان و کارفرمایان به اطلاعات یک پروژه در سطوح مختلف فراهم می‌شود. ما همین تجربه را در گزارش هیأت ملی سیلاب‌ها نیز داشتیم که در این فرصت از رئیس جمهور محترم، هم برای سپردن یک موضوع و چالش ملی که کشور هر چند سال یک‌بار درگیر آن می‌شد به دانشگاه‌ها و هم برای فراهم‌آوردن این فرصت تا دانشگاه‌ها نشان دهند که از چه میزان توان و ظرفیت بزرگی برخوردار هستند، قدردانی می‌کنم. در پروژه بررسی سیلاب‌‌ها که گزارش آن ارائه شده است در یک زمانبندی مناسب و معقول راهکارهای اجرایی ارائه شد و تقریباً در آن پروژه از حداکثر ظرفیت متخصص و کارشناس کشور استفاده شده است».
رئیس دانشگاه تهران در ادامه عنوان کرد: «اینکه گفته می‌شود موضوع تحقیقات و پژوهش دانشگاه‌ها با مسائل کشور ارتباطی ندارد، می‌توان گفت این تفکر حداقل در مورد گزارش سیلاب صددرصد اشتباه بوده است. در بررسی‌های انجام شده در این پروژه، به تعداد بسیار زیادی رساله و پایان‌نامه دست یافتیم که موضوع آنها به گونه‌ای با مسأله سیلاب مرتبط بوده است. اگر این ظرفیت‌ها دیده نمی‌شود و کسی به آنها توجه ندارد، این مسأله مشکل دانشگاه نیست چون دانشگاه به این موضوع پرداخته است. چگونه این تعداد از متخصص و کارشناس در مدت کمتر از یکسال توانستند یک گزارش عملیاتی از سیلاب ارائه دهند، اگر دانش، تجربه و تحقیقات لازم را نداشتند، یقیناً انجام این پروژه با مشکلاتی مواجه بود و به سادگی صورت نمی‌گرفت».
دکتر نیلی احمدآبادی، در بخش دیگری از سخنان خود گفت: «درباره پروژه برنامه جامع اقدام ملی کاهش آلودگی هوا، نیز باید گفت امکان ندارد در ظرف مدت شش ماه به این دانش دست یابیم، یقیناً در این زمینه تحقیقات و بررسی‌های لازم از سوی دانشگاه‌ها صورت گرفته و در نهایت منجر به تهیه و ارائه این گزارش شده است. اما نکته مهم و قابل توجه این است، قبل از اتخاذ هر تصمیمی و هر قانونگذاری باید مطمئن شویم که نظرات همه اشخاص صاحب‌نظر شنیده شده است و این گزارش‌ها باید مورد توجه قرار گیرد و بعد از آن تصمیم‌های لازم گرفته شود. من بسیار متأسف می‌شوم که این سرمایه‌های بزرگ را در دانشگاه‌ها می‌بینم و در مقابل در کشور چالش‌هایی وجود دارد که تمامی آنها راه حل دارند، فقط باید اراده کنیم و سیاست‌های پایدار داشته باشیم».
وی با طرح این پرسش که چگونه می‌توانیم از ظرفیت‌های بزرگ، بیشترین استفاده را کنیم، گفت: «دانشگاه تهران حدود ۹ هزار دانشجوی دکتری دارد و ۲۴ هزار دانشجوی کارشناسی‌ارشد که حدود ۱۰ درصد آموزش عالی کشور است که این خود ظرفیت بزرگی است. اما به واقع و در حال حاضر چه ارتباطی بین عناوین رساله‌های دکتری و دستگاه‌های تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر وجود دارد. اصلاً چه مکانیزمی در کشور طراحی شده است تا این دانشی که به واسطه رساله‌ها و پایان‌نامه‌ها تولید می‌شود، مورد بهره‌برداری قرار گیرد. مشکل کشور در حل چالش‌ها دانش فنی نیست، البته نمی‌گویم بر همه مسائل واقفیم، اما ظرفیت آن را داریم. باید گفت بیشتر از اینکه مشکلات کشور دانش فنی باشد، فقدان زنجیره‌ای است که بتواند همه منابع کشور را در جهت راهبرد و استراتژی هماهنگ و همراه کند».
رئیس دانشگاه تهران، افزود: «قطعاً چنین سیستمی در کشور وجود ندارد، البته در این زمینه از سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ و نقشه جامع علمی کشور می‌توان نام برد، اما فقط بر روی کاغذ هستند و شرط بعدی این نکته است که چگونه ما می‌توانیم این مسائل عنوان شده در اسناد را با منابع محدود خود هم‌راستا کنیم. سالهاست در دانشگاه‌ها به دنبال طراحی و پیاده‌سازی چنین اکوسیستم و زنجیره‌ای هستیم و احساس می‌کنم که هنوز نتوانستیم در این زمینه به یک درک مشترک با مجلس و سایر نهادها دست یابیم. در صورتی‌که این موضوع در دنیا به سادگی پیش‌بینی شده و برای حل آن صندوق‌های مالی در نظر گرفته شده است که تعیین کننده جهت‌گیری سیاست علم و فناوری در هر کشور است. ما در کشور از این نوع صندوق‌ها داریم، اما منابعی محدود دارند و رویکرد آنها کاملاً منطبق با سیاست‌ها نیست. در این زمینه، از طریق شورای انقلاب فرهنگی و مجلس تلاش کردیم تا صندوقی را پیشنهاد کنیم تا عاملی باشد برای حمایت و تأمین مالی پایان‌نامه و یا رساله‌هایی که موضوع آنها می‌تواند در جهت حل مسائل و مشکلات کشور تعریف شوند».
دکتر نیلی احمدآبادی، در پایان خاطر نشان کرد: «ما در دانشگاه‌ها نشان دادیم که می‌توانیم با یکدیگر همکاری کنیم و در این زمینه نیز توان علمی لازم را داریم و همچنین جامعه دانشگاهی کشور تعهد و تخصص لازم را دارد. در ادامه اقدامات باید زنجیره و اکوسیستمی ایجاد شود تا همه توان‌های تخصصی در سازمان‌ها و نهادها که بدنه کارشناسی قوی دارند و همچنین دانش عالمان و دانشمندان دانشگاه‌ها و منابع مالی را در کنار یکدیگر قرار دهد. تا بتوانیم چالش‌ها را قبل از اینکه تبدیل به ابر چالش شوند بشناسیم و در هر مرحله راهکارهای علمی با قابلیت‌های اجرایی ارائه دهیم و طبیعتاً چون یک سیستم یکپارچه خواهیم شد، دستگاه‌ها هم به راحتی آن راهکارها را اجرا خواهند کرد».
لازم به ذکر است، برنامه جامع اقدام ملی کاهش آلودگی هوا، از سوی کنسرسیوم دانشگاه‌های بزرگ کشور با محوریت دانشگاه تهران و به درخواست سازمان حفاظت محیط زیست جهت بررسی وضعیت آلودگی هوای کلان‌شهرها بررسی و ارائه شده است.

برای مشاهده گزارش برنامه جامع اقدام ملی کاهش آلودگی هوا به این پیوند مراجعه شود.