برگزیده جشنواره بین‌الملل ۹۹ دانشگاه تهران:
یونس عظیم زاده: مسیر علمی، طولانی و دشوار است؛ اما همچنان باید تلاش کرد/ بازار کار رشته فیزیک در ایران، متناسب با پتانسیل آن نیست
یونس عظیم‌زاده، فارغ‌التحصیل دکتری تخصصی در رشته فیزیک حالت جامد، از دانشجویان برتر بخش بین‌الملل جشنواره امسال (۱۳۹۹) دانشگاه تهران است. او متولد دهم دی ماه ۱۳۶۹ در روستای سولدی از توابع شهرستان شیروان استان خراسان شمالی ست. سال ۱۳۸۸، در رشته‌ی فیزیک دانشگاه فردوسی پذیرفته شد. علاقه‌اش به نانو فیزیک، باعث شد تا گرایش حالت جامد در اولویت انتخاب‌های ارشد او قرار گیرد. چنین شد که به دانشگاه تهران آمد. اما پس از حضور در دانشکده فیزیک به رشد تومورهای سرطانی و کاربرد فیزیک آماری در آن علاقه مند شده و مقطع ارشد را با انجام پایان نامه‌ای در مورد مدل‌سازی رشد تومورهای سرطانی به پایان رساند. در سال ۱۳۹۸ نیز، از تز دکتری خود در حوزه‌ی مطالعه و مدل‌سازی فیزیک رشد و گسترش تومورهای سرطانی دفاع کرد.
آنچه در ادامه می‌خوانید، گفتگو عطیه مهرابی، دانشجوی کارشناسی ارتباطات، با یونس عظیم زاده است که به تازگی فارغ‌التحصیل شده و در این گفتگو از تخصص و گرایش و نیز دغدغه‌های خود در این حوزه صحبت کرده است.
مکانیک آماری رویکردی است بر مبنای ریاضی که می‌خواهد فرآیندهایی که با تعداد زیادی از ذرات برهم‌کنش کننده سر و کار دارند را توصیف کند
برگزیده‌ی امسال جشنواره، در ابتدا، به تبیین رشته و گرایش خود پرداخت: «فیزیک، رشته‌ای گسترده در ابعاد و جنبه‌های متنوع است که قصد دارد تا طبیعت را که شامل انواع حالات مواد و متشکل از سیستم‌های زیستی متعدد است در ابعاد مختلف مطالعه کند. در این مطالعه، بررسی تحول زمانی پدیده و نقش نیرو و انرژی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. گرایش من که تا حدی ماهیت بین رشته‌ای نیز دارد، استفاده از فیزیک آماری در توصیف کلی از دینامیک سیستم‌های زیستی، از یک کلونی گرفته تا تومورهای سرطانی و ماهی‌های دریا، است. این گرایش به سیستم‌های پیچیده که در اکثر دانشگاه‌های دنیا به عنوان گرایشی متمایز وجود دارد، نزدیک است. منظور از فیزیک آماری هم، رویکردی ست که با استفاده از مبانی آماری و تئوری احتمالات می‌خواهد فرآیندهای تصادفی و فرآیندهایی که با تعداد زیادی از ذرات برهم‌کنش کننده سر و کار دارند را توصیف کند».
یونس عظیم‌زاده در ادامه، در پاسخ به پرسشی در خصوص علت انتخاب این رشته برای تحصیل، به علاقه‌ی طولانی مدت خود به فیزیک اشاره کرد و گفت: «من از سال‌های دور و تقریباً از دوره‌ی ابتدایی به علوم علاقه‌ی زیادی داشتم و این درس، برای من بسیار جذاب بود. در دوره‌ی دبیرستان که این درس، در حوزه‌های مختلفی چون بیولوژی، شیمی، فیزیک و زمین‌شناسی گسترده شد؛ علاقه‌ی من به ترتیب در شاخه‌های فیزیک، شیمی و زیست‌شناسی بود. در ادامه متوجه شدم که علی‌رغم عملکرد قابل قبول در هر سه، فیزیک برای من که حفظ جزئیاتی همچون نام و فرمول عناصر کار ساده‌ای نبود، مناسب‌تر است و بنابراین تصمیم گرفتم که فیزیک بخوانم. در کنکور ارشد در فیزیک حالت جامد پذیرفته شدم؛ قصد داشتم روی نانوفیزیک کار کنم اما بنا بر دلایلی که مهمترین آن‌ها نبود امکانات کافی آزمایشگاهی بود، به سمت بیوفیزیک و فیزیک آماری رفتم.»
بازار کار رشته فیزیک در ایران، متناسب با پتانسیل آن نیست
فارغ‌التحصیل پردیس علوم، در تبیین جایگاه رشته‌ی فیزیک در ایران و جهان، این طور توضیح داد: «رشته‌ی فیزیک، رشته‌ی نسبتاً گسترده‌ای ست که شما را با مفاهیم متنوعی از کارهای نظری و محاسبات ریاضی گرفته تا کدنویسی آشنا می‌کند. این رشته، دانش نسبتاً خوبی در زمینه‌های مختلف علوم (science) به شما می‌دهد. فیزیک، با این توصیف، به دلیل آن که میان بخش کاربردی و تئوری قرار می‌گیرد و ایشان را به یکدیگر پیوند می‌دهد، جایگاه خوبی در دنیا دارد و به دلیل کاربردی بودن، عموماً بالاترین درصد استخدامی فارغ‌التحصیلان را به خود اختصاص می‌دهد».
یونس عظیم‌زاده درباره‌ی جایگاه این رشته در ایران ادامه داد: «اما به دلیل آن که کارهای مربوط به تحقیق و توسعه در ایران چندان مورد توجه نیست، بخش گسترده‌ای از بازار کار این رشته، حذف می‌شود و بنابراین، تدریس و تحقیق در محدوده‌ی دانشگاه، معدود مواردی می‌شود که فارغ‌التحصیلان در آن مشغول می‌شوند. در حقیقت، متناسب با پتانسیل فیزیک، بازار کار خوبی برای آن نداریم.»
می‌خواهم در داخل ایران، کار علمی باکیفیت انجام بدهم
در ادامه، سوالات، به دغدغه و مسئولیتی که این دانشجوی برتر برای خود ترسیم کرده است، رسید؛ یونس عظیم‌زاده، در پاسخ به این پرسش گفت: «متاسفانه کیفیت انجام تحقیقاتی که در ایران انجام می‌شود و نحوه ارائه آن اصلاً مطلوب نیست. در تحقیقات تجربی که شدیداً وابسته به امکانات هستند، عامل اصلی این مشکل عدم سرمایه گذاری مخصوصاً بلند مدت بر روی علوم پایه است. در مطالعات نظری نیز توانایی منِ دانشجو برای انجام کار تحقیقاتی به‌روز و چاپ کار در ژورنال‌های باکیفیت، کم است. در این حوزه، بخشی از مشکل ناشی از ضعف علمی است اما بخش عمده نبود ارتباط مناسب و مستمر با جامعه علمی فعال در دنیا است که نه تنها باعث می‌شود از جهت‌گیری علم روز بی‌خبر باشم، بلکه حتی در صورت انجام یک پژوهش با کیفیت، نتوانم آن را به زبان روز و همه فهم به گونه‌ای ارائه کنم که مورد پذیرش واقع شود. این اتفاق در سطح کلان رخ داده و اکنون یک معضل است و باید حل شود. این تلاش‌ها برای بهبود، اتفاق می‌افتد اما در برابر ظرفیت بالای کشور ما، محدود و کم است. لذا مسئولیتی که برای خود ترسیم کرده‌ام، بالا بردن کیفیت کار علمی همراه با برقراری ارتباط مستمر با جامعه علمی خارج از ایران و تلاش برای چاپ مقالات در ژورنال‌های معتبر است.»
دانشگاه تهران را خانه خودم می‌دانم
دکتر عظیم‌زاده، نقش دانشگاه تهران در مسیر علمی خود را مهم دانست و این طور توصیف کرد: «دانشگاه تهران و مشخصاً دانشکده فیزیک، در موفقیت‌های من، تأثیر خوب و جدی داشته‌اند؛ در طی مدت تحصیل من، از سال ۱۳۹۲، من این دانشگاه را به نحوی خانه‌ی خود می‌دانم و تعلق خاطری جدی به آن دارم. فضای فیزیکی، امکانات، اساتید، امکانات کامپیوتری، همگی کمک زیادی به من کردند تا کارهایم را راحت‌تر انجام دهم.»
فارغ‌التحصیل دانشگاه تهران، در خصوص این ارائه‌ی خدمات و حمایت‌ها، نکته‌ای هم داشت: «این حمایت‌ها می‌توانند بهتر بشوند. ساعت کاری دانشگاه، از هفت صبح تا نه شب، محدود است و می‌توان برای کارهای عملی، آزادی بیشتری به دانشجویان داد؛ مراکز علمی زیادی در ایران و دنیا هستند که به صورت شبانه‌روزی خدمات ارائه می‌دهند.»
مسیر علمی، طولانی و دشوار است؛ اما همچنان باید تلاش کرد
در ادامه‌ی این گفت‌وگو، در پاسخ به سؤالی درباره‌ی دستاوردهای علمی و اختراعات این دانشجوی برگزیده، چنین شنیدیم: «اغلب قریب به اتفاق دستاوردهای من، مربوط به مقالاتی ست که چاپ شده‌اند. با توجه به این که فیزیک، رشته‌ای ست که تلاش می‌کند کارهای نظری را به اموری کاربردی پیوند بزند، تلاش کردم این مقالات، جنبه‌ی کاربردی هم داشته باشند».
وی ادامه داد: «مسیر نسبتاً طولانی و دشوار است و مثلاً برای کار روی سرطان، باید جامعه‌ی پزشکی نیز نیاز به استفاده از مدل‌سازی و فیزیک را بپذیرد و بنابراین نیاز به همکاری با متخصصان سرطان وجود دارد. متأسفانه مجاب کردن محققان به ضرورت انجام مدل‌سازی در سیستم‌های زیستی حتی در خارج از ایران نیز آسان نیست و من نیز در همکاری با پزشکان ایرانی موفق نبوده‌ام. اخیراً همکاری‌های جدی تری با محققان خارج از ایران شروع کرده‌ام اما بدست آوردن نتایجی که کاربرد بالینی نیز داشته باشند دشوار است و تا یک دهه کار مستمر و مداوم نیاز دارد.».
همکاری‌ها و ارتباطات بین‌المللی، نقطه قوت من بود/ بدون شک انتخاب من، انگیزه‌ی بیشتری به من می‌دهد
از نظر یونس عظیم‌زاده، مقالات مختلفی که این دانشجو، عموماً طی همکاری بین‌المللی با افرادی متعدد در خارج از کشور نوشته شده بود، عامل انتخاب وی به عنوان دانشجوی برتر بخش بین‌الملل بود.
در ادامه‌ی این نکته، به ثمره‌ی این انتخاب، در زندگی علمی این دانشجو اشاره شد، او نیز چنین اعتقاد داشت که در علوم، بخش کوچکی از تلاش‌ها به موفقیت ختم می‌شود و عمده به شکست می‌رسد و چنین چیزی موجب می‌شود تا قدر موفقیت‌های کوچک، بیشتر دانسته شود. عظیم‌زاده افزود: «این موفقیت‌ها به انسان انگیزه می‌دهد. انتخاب من به عنوان دانشجوی برتر بخش بین‌الملل نیز، موفقیتی ست که به من انگیزه‌ی بیشتری می‌دهد تا کیفیت کارهایم را بالاتر ببرم».
در یک جهت پیش بروید و ناامید نشوید
در انتهای این گفت‌وگو، دکتر عظیم‌زاده، دانشجوی برتر دهمین جشنواره‌ی بین‌الملل دانشگاه تهران، پیشنهاد‌هایی به دانشجویان رشته‌ی خود داشت: «من خودم را در جایگاه توصیه نمی‌بینم اما چند پیشنهاد دارم؛ اولاً، بیشتر به سمت حوزه‌هایی از فیزیک حرکت کنید و در آن کار علمی انجام دهید که کاربردی ست و تلاش کنید تا حد امکان، ارتباطات مختلفی خصوصاً با گروه‌های فعال در خارج از کشور داشته باشید و دوم، چاپ کردن مقاله، هدف و نقطه‌ی نهایی نیست؛ بلکه بخشی از نتیجه کار است. چاپ کردن مقاله بدون انجام کار علمی نه تنها ممکن است، بلکه به تجارتی پر سود در داخل و خارج از ایران تبدیل شده است. هدف باید انجام کار علمی باکیفیت و ارائه دقیق نتایج در قالب مقاله باشد. جوامع علمی معتبر کیفیت کار علمی را براحتی تشخیص می‌دهند و فراوانی مقالات لزوماً نشانه کار علمی نیست. بهتر است در یک حوزه‌ی مشخص به صورت مستمر کار کنید تا در آن زمینه متخصص شوید. در طی کار و مخصوصاً سال‌های اول مبهوت تعداد مقالات برخی افراد نباشید و تلاش کنید نتایج تحقیقات و خلاصه‌ای از مقالات خود را در وبلاگ‌های معتبر چاپ کنید و در همایش‌های مختلف، این مقالات را ارائه دهید. این نیاز همه‌ی ما دانشجویان فیزیک است».
نظر شما :