یاسر رحیمی: در مدل پیشنهادی شبکۀ زنجیره تأمین ساخت‌وساز بعد از زلزله، امکان مدیریت بحران تسهیل می‌شود/ این مدل مبتنی بر سه ریسک جاده‌ای، اختلال در ماشین‌های سنگین یا آمبولانس‌ها و انبارهای موقت است

یاسر رحیمی دانشجوی دکتری تخصصی رشتۀ مهندسی صنایع دانشگاه تهران و از جمله برگزیدگان این جشنواره، در گفت‌وگو با نرگس حمیدی‌پور، دانشجوی کارشناسی علوم ارتباطات اجتماعی در تشریح فضاهای کاری خود گفت: «تخصص‌هایی که من دارم بیشتر فضای شبکه‌های زنجیره تأمین، الگوریتم‌های فراابتکاری، برنامه‌ریزی عدم قطعیت (uncertainty programming)، مدیریت پروژه و ساخت است که در سال‌های آتی بیشتر از آن‌ها صحبت خواهد شد».
دانشجوی برگزیده در مقطع دکتری تخصصی رشتۀ مهندسی صنایع همچنین از طرح‌هایش برای کسب این عنوان گفت: «من بیشتر روش‌ها و الگوریتم‌هایی که جدیداً ارائه شده را استفاده کرده‌ام؛ مثلاً روش‌هایی چون (AUGMECON2-IRPP) که این‌ها روش‌های جدیدی است که من همیشه در مقالاتم استفاده می‌کردم. اما تخصص اصلی من در موضوعاتی چون طراحی شبکه حمل و نقل (شهری، هوایی، ریلی و جاده‌ای)، مدیریت ریسک، زنجیره تأمین (دارو، خون، ساخت‌وساز) و هم‌چنین بحث‌های هوش مصنوعی و الگوریتم‌های فراابتکاری است. طرح من نیز بیشتر در حوزه‌های شبکه‌های حمل و نقل بوده است. الان هم در فضای مدیریت پروژه و مهندسی سلامت مشغول به کار هستم».
 

مدل‌سازی و بهینه‌سازی شبکه برای مدیریت پس از بحران ضروری است
وی در مورد طراحی و ابداع شبکه زنجیره تأمین ساخت‌وساز بعد از زلزله (Post-Disaster Reconstruction Supply Chain) توضیح داد: «وقتی زلزلۀ کرمانشاه اتفاق افتاد، چیزی که خیلی مشهود بود، ضعف مدیریت بحران در فاز زلزله بود. بنابراین من آمدم شبکه زنجیره تأمین ساخت‌وسازم را در شهر کرمانشاه به عنوان یک مطالعۀ موردی و دو استان اطرافش، همدان و کردستان پیاده کردم.
یک شبکه‌ای طراحی کردم تا در بحران‌های بعدی در هر شهری، مسئولین مدیریت بحران یک منطقه چه کاری را انجام بدهند، چگونه انبارهای موقتی و دائمی بسازند و ریسک‌های پیش‌آمده را چگونه در فضای عدم قطعیت اختلال بعد از زلزله (۷۲ ساعت) در نظر بگیرند.
من سه ریسک را در نظر گرفتم: جاده‌ای، اختلال در ماشین‌های سنگین یا آمبولانس‌ها و انبارهای موقت. در این مدل، من یک برنامه‌ریزی ریاضی انجام دادم که این طراحی و مدل‌سازی ریاضی می‌تواند پایه و اساس تحقیقاتی در این رابطه برای دانشجویان بعدی در این حوزه باشد.
او در مورد هدف اصلی این تحقیق افزود: «هدف توسعه یک مدل برای مسئله مکان‌یابی-مسیریابی به منظور برنامه‌ریزی برای فاز بهبود و بازسازی پس از فاجعه در معرض خطر ایجاد اختلال در شبکه‌های توزیع مصالح ساختمانی برای توانمندسازی بیشتر زنجیره‌های تأمین بازسازی و استفاده مفید از منابع ساختمانی محدود (در اثر وقوع فاجعه کمیاب و گران‌قیمت هستند) است. بنابراین، مدل پیشنهادی، تأمین‌کنندگان منابع ساختمانی و مکان‌های بهینه انبارهای توزیع موقت منابع در دوره قبل از فاجعه و مسیرهای مطلوب برای انتقال منابع بازسازی به اقامتگاه‌های دائم نجات‌یافتگان و همچنین تعداد بهینه منابع اختصاص‌یافته به هر نقطه تقاضا را در دوره پس از بروز بحران تعیین می‌کند.
به این ترتیب، مدل پیشنهادی به طور همزمان عملیات بازیابی را تسریع می‌کند تا وضعیت را به بهترین حد ممکن به حالت عادی برگرداند و هزینه‌های ساخت‌وساز را با توجه به برنامه‌ریزی مناسب برای دسترسی به منابع ساخت‌وساز به حداقل می‌رساند. اختلال در ظرفیت لینک‌های شبکه در مدل اول بر اساس مقدار ظرفیت و جریان عبوری از هر مسیر در شرایط پس از بحران نسبت به ظرفیت طراحی شده آن مسیر، به دست می‌آید. در حقیقت این اختلال روی جریان مصالح عبوری از یال‌های شبکه زنجیره تأمین متمرکز است. در حالی که در مدل اختلال در ظرفیت مسیر‌های مواصلاتی در مدل دوم، با توجه به تعداد وسایل حمل‌ونقل قابل تردد از راه‌ها محاسبه می‌گردد. باید توجه داشت که از آنجا که هر یک از منابع مورد نیاز هر منطقه آسیب‌دیده ممکن است تنها توسط یک انبار توزیع موقت منابع تأمین شود، لذا علاوه بر اینکه یک کامیون می‌تواند چندین بار از یک گره عبور کند، کامیون‌های مختلف نیز می‌توانند از یک گره عبور کنند».
 

شاخص ISI به تنهایی برای یک مقاله اعتبار نمی‌آورد
در ادامه یاسر رحیمی در مورد مقالات و کارهای پژوهشی‌اش اظهار کرد: ««تقریباً پنج سال اخیر سعی کرده‌ام روی مقالاتی کار کنم که حداقل موضوعش طوری باشد که بتوانم در نشریات سطح بالا چاپ کنم. مثلاً من افتخارم این است که شش مقاله از سال ۲۰۱۶ تاکنون، با عناوین مختلف، در ژورنالی به اسم engineering applications of artificial intelligence که IF (impact factor) یا ضریب تأثیر آن ۴.۳ است و quality factor یا ضریب کیفیت آن یک است، منتشر کرده‌ام. در واقع مقالاتی که چاپ کرده‌ام همینطور citation یا شاخص استنادی آن‌ها افزایش پیدا می‌کند که این به آن معنی است که هم آن ژورنال دارای کیفیت بالایی است و هم موضوع، موضوع جدیدی است. تقریباً این گونه نبوده است که مقاله‌ام را چاپ کنم تا صرفاً ISI دریافت کند و همیشه ضریب تأثیر و کیفیت آن برایم مطرح بوده است. به‌علاوه که چون تخصص اصلی کار من مدیریت پروژه است، بحث‌های مدیریت بحران و مدیریت ریسک را در پروژه نیز بررسی می‌کنم».
دانشجوی برگزیدۀ جشنواره بین‌الملل سال ۱۳۹۹ راجع‌به فضای بین‌المللی و اعتباری که برای او به همراه آورده است، بیان داشت: «حقیقت این است که من از طریق همین چاپ مقالات در نشریات معتبر توانسته‌ام در نشریات معتبر دیگری به عنوان یک داور، مقالات را داوری کنم. یعنی در نشریۀ ASCE که حدود ۲۰ تا ۲۵ نشریه آنجا وجود دارد (جامعۀ مهندسان عمران آمریکا )، مقاله چاپ می‌کنند و من الان خدا را شکر به عنوان داور آنجا هستم. یا جامعۀ مهندسان برق و الکترونیک آمریکا به اختصار IEEE که اینجا هم من داور هستم. در همین نشریۀ هوش مصنوعی که پیش‌تر گفتم نیز داوری مقالات انجام می‌دهم. در نشریۀ Transportation Research part e که یکی از ژورنال‌های معتبر حوزۀ حمل و نقل است نیز همین کار را می‌کنم. در زمینۀ برنامه‌ریزی ریاضی نیز در نشریۀ Computers & Operations Research داوری می‌کنم. درواقع این‌ها ژورنال‌هایی هستند که در دنیا معتبرند و خدا را شکر من در آن‌ها مشغول داوری هستم و بازهم خدا را شاکرم که این عنوان را به من داد و امید دارم که بتوانم کارهای بزرگ‌تری انجام بدهم».
وی در مورد فضای کاری‌اش در عرصۀ بین‌المللی افزود: «خوشبختانه در ژورنال‌هایی کار کرد‌ه‌ایم که اگر به دانشگاه‌های خارج از کشور هم بروید، می‌توان از آن‌ها دفاع کرد. چون الان من می‌بینم اساتید، دانشجوها و پژوهشگران بیشتر سراغ کشورهایی مثل کرۀ جنوبی و شمال شرق آسیا می‌روند که سریعاً مقالات را می‌پذیرند و با آنکه آی‌اس‌آی هستند اما ضریب تأثیرشان پایین است که این، برای حوزۀ ما خوب نیست؛ زیرا وقتی اساتید خارجی google scholar شما را می‌بینند، کیفیت مقالات و نشریات را بررسی می‌کنند و مهم است که از ضریب تأثیر و کیفیت بالایی برخوردار باشند».
 

برای پژوهش‌های کاربردی باید داده‌های واقعی به مهندسان داده شود
وی در مورد ارتباط طرح‌های پژوهشی با فضای عملیاتی و صنعتی افزود: «متأسفانه در فضای کشور و دانشگاه‌ها وقتی که دانشجویان را به جایی برای کار مثلاً مهندسی بهداشت در بیمارستان‌ها معرفی می‌کنند، به شدت با اینکه داده‌های بیماران بیمارستان را بگیریم مخالفت می‌شود. یا حتی برای گرفتن دادۀ کارخانه، دادۀ داروخانه‌ها و هر داده‌ای دیگر کار خیلی سخت است. بنابراین کار کردن روی مقالات کاربردی خیلی سخت است. اما با توجه به اینکه من حدود ۱۰ سال سابقۀ کاری اجرایی در حوزۀ مدیریت پروژه دارم (یکی از گرایش‌های تخصصی مهندسی صنایع)، در شرکت‌هایی که کار می‌کردم داده‌های واقعی‌شان را می‌گرفتم؛ تا مقالات خیلی کاربردی در فضای اجرایی چاپ کنم. مثلاً یکی از موفقیت‌هایی که یک محقق می‌تواند در چاپ مقاله داشته باشد managerial insight یا همان بینش و دیدگاه مدیریتی است که نشان می‌دهد که آن مقاله چقدر برای شرکت‌ها و سازمان‌ها کاربرد دارد و چه مشکلی برای جامعه حل می‌کند. پس خیلی مهم است که مقالاتی که شما چاپ می‌کنید، چنین بخشی را داشته باشد؛ مخصوصاً در رشته‌های مهندسی.
اما بزرگترین مشکلی که متأسفانه من می‌بینم وجود دارد، در فضای دانشگاهی ما بیشتر مقالاتی چاپ می‌شوند که تئوری هستند و واقعاً اگر بررسی شوند، کمتر مقاله‌ای را می‌بینیم که مسئله یا مشکلی را از جامعه یا شرکت‌ها حل کنند، مگر مقالاتی که آزمایشگاهی باشند. زیرا در آزمایشگاه شما مشغول یک کار بسیار کاربردی و علمی هستید. ولی در فضای مهندسی باید کار، کاربردی انجام بشود و مشکلی که می‌بینم ارتباط بین صنعت و دانشگاه خیلی ضعیف است و این ارتباط وجود ندارد. امیدوارم که در سال‌های آتی ارتباط خوبی شکل بگیرد و رساله‌های دکترای عملی‌تری ارائه بشود».
او در مورد موانع ملی که بر سر راه آن‌ها وجود دارد پیشنهاد داد: «اول اینکه گفتم، با توجه به اینکه داده‌‌گرفتن و بردن در فضای واقعی بسیار کار سختی است؛ این مانع وجود دارد. من می‌گویم که از پایه به مسئله و مشکل نگاه و آن را حل کنیم؛ یعنی دانشگاه‌ها مسئله و مشکل را از طرف شرکتی بگیرند و بعد وقتی موضوعات اساسی که در شرکت‌ها مطرح می‌شود، به دانشگاه ارجاع داده شود، دانشگاه هم آن‌ها را به دانشجویان دکتری بدهد که بروند دنبال مسئله و مشکل را حل کنند. این گونه هم داده دارند که بتوانند کارهای خیلی خوبی ارائه بدهند و هم می‌توانند کارهای کاربردی انجام بدهند».
 

در کارهای پژوهشی یک نفر تنها دخیل نیست
در پایان دانشجوی دکتری مهندسی صنایع دانشگاه تهران دربارۀ انجام پژوهش به صورت تیمی گفت: این کار نتیجه تلاش‌های خودم و دانشجویانی که با آن‌ها کار می‌کردم و استادان راهنمایم بودند. در اصل این عنوانی که به دست آمده کار یک نفر نبوده افراد زیادی در این عنوان دخیل بوده‌اند؛ مثل اساتید راهنما، اساتید مشاور، استادانی که دورۀ ارشد و دکتری با من مقاله کار کردند. من هفت سال، از ۹۲ تا ۹۹، RA (research assistant) و TA (teacher assistant) چند درس در دانشکده مهندسی صنایع دانشگاه تهران بودم و برای کار کردن و مقاله‌نوشتن اساساً دنبال افرادی بودم که مستعد باشند که هم زبان انگلیسی‌شان و برنامه‌نویسی‌شان فوق‌العاده باشد و هم اینکه آدم‌هایی باشند که انگیزه داشته باشند. پس این افراد در این عنوان دخیل بوده‌اند و خیلی به من کمک کرده‌اند و از همه‌شان کمال تشکر را دارم که کنار من بودند.