بیش از ۶۰ درصد هزینه ساخت اتوبوس برقی، متعلق به قوای محرکه الکتریکی است/ کاهش مصرف سوخت نفت‌گاز و ایجاد اشتغال و کارآفرینی در بخش تولید از مزایای این پروژه است/ ۷۰ درصد محصول اتوبوس برقی درون‌شهری تولید این مجموعه، بومی‌سازی شده و طراحی داخل است

در مراسمی با حضور مجازی دکتر حسن روحانی، رئیس جمهور امروز (هفتم تیر) پنج طرح ملی دانش‌بنیان از جمله اتوبوس برقی شهری که به همت و کوشش محققان و متخصصان کشور به‌عنوان یک پروژه موفقِ همکاری دانشگاه و صنعت، طراحی و ساخته شده‌ است رونمایی شد، به همین مناسبت دکتر وحید اصفهانیان، مجری پروژه و رئیس پژوهشکده خودرو، سوخت و محیط‌زیست در گفت‌وگو با هدیه میرزایی، کارشناسی روابط عمومی دانشگاه تهران به معرفی این دستاورد پرداخت.
دکتر وحید اصفهانیان، مجری پروژه، ضمن تبیین ضرورت اجرای این طرح خاطرنشان کرد: ‌ «در حال حاضر یکی از معضلات اصلی پیش‌روی جهان در دهه آینده، معضل‌ آلودگی هوا و گرمایش کره زمین است. بخش حمل و نقل به‌عنوان یکی از منابع اصلی استفاده از سوخت‌های فسیلی نقش به‌سزایی در تولید و انتشار آلاینده‌های هوا و گازهای گلخانه‌ای دارد. از این‌رو اکثر کشورهای جهان در راستای بهبود شاخص شدت انرژی و بهره‌وری در بخش حمل و نقل دست به‌کار شده‌اند و در سطوح کلان ملی و خرد و بنگاه‌های اقتصادی نقشه راه دستیابی به هدف انرژی پاک – هوای پاک را تدوین کرده‌اند».
وی افزود: «به‌نحویکه تا سال ۲۰۵۰ اکثر کشورهای پیشرفته دستیابی و به‌کارگیری فناوری خودروهای برقی، هیدروژنی و هیبرید را در ناوگان حمل نقل خود برنامه‌ریزی کرده‌اند. ورود فناوری‌های خودروهای پیشرفته برقی به ناوگان حمل و نقل، در اکثر کشورهای دنیا از ناوگان حمل و نقل عمومی آغاز شده است، بنابراین ‌اتوبوس درون‌شهری با عنایت به استفاده گسترده توسط مردم می‌تواند به‌عنوان دروازه ورود این فناوری به ناوگان باشد».
استاد دانشکده مهندسی مکانیک تصریح کرد: «باید گفت اتوبوس برقی شهری، در بخش عمده‌ای از سیکل حرکتی خود در سرعت پایین کار می‌کند، شتاب‌گیری متوسط دارد، زمان درجا کار کردن (آیدل) آن زیاد است و توقف - حرکت بسیار دارد. همچنین زمان قابل ملاحظه‌ای در ابتدا و انتهای خط توقف می‌کند که مناسب برای شارژ کردن باتری‌ها است. ایجاد زیرساخت شارژ شبانه در دپو نیز به راحتی میسر بوده و زیرساخت‌های آن فراهم است».
دکتر اصفهانیان با اظهار اینکه در این اتوبوس از ساختار قوای محرکه سری برقی استفاده شده است، عنوان کرد: «استفاده از ساختار سری این مزیت را ایجاد می‌کند که بتوان انواع سامانه‌های شارژ شبانه و شارژ سریع، افزودن سامانه بردافزا، پیل سوختی و غیره را در آن استفاده کرد. طراحی ماژولار و قابلیت نصب بر روی انواع مختلف اتوبوس از ویژگی‌های این محصول است. طراحی و ساخت قطعات کلیدی و گلوگاهی توسط متخصصان مجموعه، این امکان را جهت ماژولار بودن طراحی فراهم کرده است».
مجری پروژه در ادامه به تشریح مشخصات فنی قوای محرکه برقی پرداخت و گفت: «وزن ناخالص مجاز، ۱۹-۱۸ تن؛ موتور الکتریکی کششی، AC Induction با حداکثر توان kW 2×150 و توان نامی kW 2×85؛ مجموعه کمکی، Distributed system؛ باتری، Lithium-Ion؛ ولتاژ باس قدرت، V 650؛ ظرفیت انرژی نامی، kWh 65-415 بسته به کاربرد؛ حداکثر شیب‌پیمایی ،۲۰ درصد؛ حداکثر سرعت، km/h 80؛ برد با یک‌بار شارژ الکتریکی، km 30-300 بسته به شرایط و باتری؛ زمان شارژ، نیم تا یک ساعت به‌صورت شارژ سریع و ۶-۳ ساعت به‌صورت شارژ شبانه و حداقل پیمایش روزانه ،۲۰۰ کیلومتر با استفاده از شارژ سریع در ایستگاه ابتدا و انتها و یا استفاده از بردافزا از مشخصات فنی قوای محرکه برقی است».
استاد دانشکده مهندسی مکانیک با اشاره به مزایا و منافع طرح خاطرنشان کرد: «کاهش مصرف سوخت نفت‌گاز و پرداخت ۱۷۵،۰۰۰ دلار (تقریباً معادل ۵۰ درصد قیمت محصول) براساس پیش‌نویس ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور طی مدت دوازده سال برای اتوبوس تمام برقی، کاهش تولید و انتشار آلاینده‌های هوا در کلان‌ شهرهای آلوده با تأکید بر آلاینده‌های SOx و PM، وجود زیرساخت‌های تولید و عدم نیاز به تغییرات شدید در خطوط تولید اتوبوس‌های احتراقی و سرمایه‌گذاری قابل قبول و دوره بازگشت سرمایه حدود سه سال ازجمله مزایا و منافع این پروژه است».
وی همچنین وجود تقاضای مؤثر از طرف مشتریان همچون شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه و شهر مشهد مقدس، قیمت تمام‌شده رقابتی در قیاس با محصولات مشابه اروپایی و چینی و قابلیت صادرات این محصول، تربیت نیروی انسانی متخصص و توانمند، ایجاد اشتغال و کارآفرینی در بخش تولید، خدمات پس از فروش و ایستگاه‌های تأمین انرژی، ایجاد بازار برای قطعات و محصولات دانش‌بنیان تولید داخل (درایو کششی، باتری پک، سیستم مدیریت باتری، موتور الکتریکی و…) و پتانسیل صادرات محصول و درآمدزایی از محل صادرات و توجیه بالای آن به دلیل بالا بودن نرخ ارز را از دیگر مزایای این پروژه توصیف کرد.
به گفته دکتر اصفهانیان، توسعه محصول جدید با سطح داخلی‌سازی بالا (۷۰ درصد) بر اساس استانداردهای جدید، طراحی بومی متناسب با شرایط اقلیمی و جغرافیایی ایران و برنامه اجرایی طرح براساس نظام دروازه‌ای و صحه‌گذاری مرحله به مرحله براساس تست نمونه‌های مختلف از دستاوردهای فناورانه این طرح است.
مجری پروژه در ادامه تصریح کرد: «فاز اول، توسعه نمونه معیار تولید (Verification Prototype) و توسعه نیازمندی‌های اولیه تولید انبوه در کمتر از یک‌سال، توسعه نمونه‌های اولیه (A-Sample) تجهیزات در فاز اول با همکاری زنجیره تأمین، انجام تست‌های صحه‌گذاری طراحی نمونه معیار مهندسی (Evaluation Prototype) و تست‌های تجهیزات و قطعات در فاز اول، طراحی و توسعه پلتفرم نوآورانه سبک وزن، در برداشتن فعالیت‌های توسعه خط تولید و زنجیره تأمین و رسیدن به سر تولید (SOP) اتوبوس الکتریکی در طی کمتر از دو سال و نیم را می‌توان از دیگر دستاوردهای فناورانه طرح برشمرد».
استاد دانشکده مهندسی مکانیک در بخش دیگری از سخنان خود ضمن معرفی مجریان و حامیان پروژه بیان کرد: «شرکت دانشگاهی مدیریت انرژی نوآور افق (مانا) با توجه به تجربیاتی که در طراحی و نمونه‌سازی اتوبوس هیبرید الکتریکی داشته و فعالیت‌های دانش‌بنیانی که در توسعه قطعات و سیستم‌های گلوگاهی خودروهای برقی مانند طراحی و ساخت باتری پک، درایو کششی، مبدل‌های کمکی و واحد توزیع انرژی الکتریکی در سال‌های اخیر انجام داده، توسعه قوای محرکه برقی اتوبوس درون شهری را در دستور کار قرار داد. همچنین صنایع شهید شاهمرادی (صنایع زرین خودرو) به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و مجهزترین خودروسازهای کشور در حوزه خودروهای سنگین و از حامیان تولید داخلی و رفع موانع تولید، نیز ورود و به‌کارگیری این فناوری نوین و پاک را در دستور کار خود قرار داده است».
وی افزود: «پروژه توسعه اتوبوس تمام برقی درون شهری شرکت مانا و صنایع شهید شاهمرادی (صنایع زرین خودرو) با حمایت معاونت محترم علمی و فناوری ریاست جمهوری، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و دانشگاه تهران در اواسط سال ۱۳۹۹ آغاز شد. قوای محرکه طراحی و ساخت شده شرکت مانا، بر روی اتوبوس لوانتری (Low Entry) صنایع زرین خودرو، پیاده‌سازی شده و به شکل‌های مختلف شب شارژ، شارژ ترکیبی یا به‌صورت بردافزا و پلاگین ارائه شده‌است».
دکتر اصفهانیان خاطرنشان کرد: «موتورهای تراکشن الکتریکی، ژنراتور، گیربکس تک سرعته درایوهای کششی، باتری پک‌های هوشمند، سیستم توان کمکی و اینورتر‌ها، سیستم توزیع انرژی الکتریکی، سیستم‌های متعدد خنک‌کاری همه ساخت داخل و بومی‌سازی شده‌است. اتوبوس پایه نیز متعلق به صنایع زرین خودرو است. در این فرصت لازم است تا از ستاد توسعه فناوری‌های فضایی حمل و نقل پیشرفته که نقش کلیدی و اساسی به جهت ایجاد شبکه نوآوری، رفع موانع و مشکلات اجرایی فی‌مابین دستگاه‌های اجرایی کشور، نظارت و راهبری پروژه، تخصیص به موقع منابع و سیاست‌گذاری کلان پروژه را بر عهده داشته است و همچنین از تمامی همکاران این پروژه، نهایت تشکر و قدرانی را به عمل آورم».
مجری پروژه درباره برنامه‌های تولید و فروش این طرح نیز گفت: «پیرو مذاکرات و جلسات متعدد فنی و مدیریتی با شهرداری تهران، شرکت واحد اتوبوس‌رانی تهران و حومه و شهرداری مشهد مقدس و بر اساس تفاهم‌نامه‌های منعقد شده فی‌مابین، مقرر شد که در فاز نخست، شهرداری تهران ۲۰۰ دستگاه را پیش خرید کند».
استاد دانشکده مهندسی مکانیک در پایان سخنان خود به مقایسه این محصول با نمونه‌های مشابه خارجی از منظر مالی و اقتصادی پراخت و گفت: «قیمت اتوبوس‌های برقی تولیدی نسبت به نمونه‌های مشابه چینی و اروپایی ۱۰ تا ۴۰ درصد ارزان‌تر می‌باشند و قوای محرکه توسعه داده‌شده برروی هر اتوبوسLow Entry یا Low Floor قابل ‌استفاده است».