رئیس مرکز آموزشهای ضمن خدمت دانشگاه تهران:
افزایش توانمندیها و شایستگیهای نیروی انسانی سازمانهای کشور از اهداف آتی مرکز آموزشهای ضمن خدمت دانشگاه است
نظر به اهمیت موضوع، دانشگاه تهران به عنوان نماد آموزش عالی، تصمیم به ایجاد مرکزی با عنوان مرکز آموزشهای ضمن خدمت در قالب اداره کل ذیل معاونت اداری و مالی دانشگاه تهران گرفت. این مجموعه، با هدف ارائه خدمات آموزشهای سازمانی و مشاورهای به کارکنان و مدیران دانشگاه تهران و سایر سازمانها و جامعه، با بهرهگیری از توان علمی و تخصصی استادان مجرب و توانمندیهای دانشگاه تهران، با عنوان مرکز آموزشهای ضمن خدمت دانشگاه تهران تشکیل شد.
در حال حاضر، ریاست مرکز بر عهده دکتر علی بزرگی امیری، عضو هیأتعلمی دانشکده مهندسی صنایع، است. لیلا احمدی، کارشناس روابط عمومی با موضوع فعالیت در دوران کرونا و برنامههای آتی گفت و گویی با ایشان انجام داده است.
- آقای دکتر مرکز آموزش ضمن خدمت با چه هدفی و از چه زمانی کار خود را آغاز کرد؟
مرکز آموزشهای ضمن خدمت با عنوان معاونت آموزش توسعه و منابع انسانی ذیل اداره کل منابع انسانی و اداری، رفاهی فعالیت میکرد که نقش آموزش و توانمندسازی کارمندان دانشگاه را به عهده داشت. از سال ۹۶ با توجه به سیاستهای هیأترئیسه و توجه به آموزشهای منابع انسانی در بحث بازنگری ساختار سازمانی معاونت اداری، اداره کل منابع انسانی و امور رفاهی به سه اداره کل منابع انسانی، رفاهی و آموزشهای ضمن خدمت یا مرکز آموزشهای ضمن خدمت تقسیم شد. از سال ۹۶ در مأموریتی که برای مرکز در نظر گرفته شد بحث آموزش و توانمندسازی کارکنان دانشگاه پررنگ شد. با گذشت زمان و در نهایت در سال ۹۷ آئیننامهای با موضوع توانمندسازی مدیران و اعضای هیأتعلمی در هیأترئیسه مطرح شد با عنوان آئیننامه طرح افزایش توانمندیها و شایستگیهای حرفهای اعضای هیأتعلمی و کارکنان دانشگاه. کمیتههای سیاستگذاری و برنامهریزی و نظارت در حوزه اجرا و دبیرخانه این طرح نیز به مرکز آموزشهای ضمن خدمت واگذار شد که مأموریت آن آموزش و توانمندسازی کارمندان، مدیران و اعضای هیأتعلمی بود.
- روند برگزاری کلاسها از برنامهریزی تا اجرا چگونه است؟
مدیریت آموزشهای سازمانی شامل چهار فاز میشود: فاز اول نیازسنجی، فاز دوم برنامهریزی و طراحی آموزشی، فاز سوم اجرای آموزش و فاز چهارم اثربخشی است که فاز نیازسنجی از سه مسیر قابل بررسی است.
از مسیر بالا به پایین که بر اساس سیاستهای دانشگاه در حوزه مأموریتها و برنامهها و با توجه به طراحی و برنامهریزی و شرح شغلها بر اساس نیازمندیهای آن شغل آموزشهای لازم قابل برنامهریزی است.
مسیر بعدی هم از پایین به بالا است که با توجه به نیازمندیهای واحدهای مختلف دانشگاه طی یک سری نظرسنجی نیازهای بدنه کارکنان را دریافت میکنیم. ما در مرکز مأموریتها را بررسی کردیم و سعی کردیم عناوین دورههای آموزشی متناسب با برنامههای دانشگاه را استخراج کنیم. در فضای دورههای آموزشی متناسب با پستهای سازمانی اداره کل معاونت برنامهریزی ماتریس مشاغل را تنظیم کرده و منتظر تصویب هستیم تا به مرکز آموزشهای ضمن خدمت ابلاغ شود و اطلاعات را به ما بدهند تا دورههای آموزشی متناسب با هر رشته را در نظر بگیریم و این مسیر خود شامل دو منظر است، یعنی مأموریتها و برنامهها.
در مسیر پایین به بالا با توجه به دورههای زمانی به صورت مستمر با واحدها در ارتباط هستیم. عناوین دورهها را به ما پیشنهاد میدهند و به این ترتیب دورههای فصلی شکل میگیرند.
- محتوای دورهها بر چه اساس تنظیم میشود؟
این مقوله در تنظیم برنامههای آموزش و کلاسها قرار میگیرد و در واقع فاز دوم کار آموزش است. بر اساس فرمتی که برای طرح دوره داریم تلاش میکنیم اهداف و مخاطبان دوره، شایستگیهای دوره، سرفصلهای دوره در تعامل با استادان پیشنهادی و شیوه برگزاری (حضوری، غیرحضوری آنلاین و غیره) ابزارهای کمکی مورد نیاز، سخنرانی، بازده گروهی و سرفصلهای طرح دوره در تعامل با استادان پیشنهادی برنامهریزی شود. در واقع بر اساس سابقه دوره کارکنان، مرکز طرح دوره را استخراج میکند. فاز دوم که اجرا شد فاز برنامهریزی به منظور اجرا تنظیم میشود. با توجه به بلوغ مرکز سه سال است که تقویمهایی به صورت فصلی طراحی میکنیم. در گذشته تقویمها به صورت سالیانه یا گهگاه ارائه و بر اساس آن کلاسها برگزار میشد، ولی در حال حاضر در ابتدای هر فصل برنامهها طی بخشنامهای اعلام میشود و با توجه به برنامهریزیهای زمانی در هر فصل تکرار میشود و کارمندان در یک بازه زمانی در این دورهها شرکت میکنند.
- اثربخشی کلاسها در رفتارهای سازمانی و انجام وظایف کارکنان چگونه ارزیابی میشود؟
در بحث اثربخشی با توجه به سامانههایی که در مرکز داریم مدلهای علمی چهار سطح اثربخشی، واکنش، یادگیری، رفتار و نتایج، سطح یادگیری را احصا میکنیم. بعد از برگزاری هر دوره ارزیابی از دوره انجام میشود و مجموعه عوامل یک دوره را ارزیابی میکنیم و امتیاز فراگیر را در سامانه ثبت میکنیم. معدل و میانگین دورهها در سطح خوبی است، ولی هنوز عالی نیست. از استادان دورههای مختلف تقاضا میکنیم که آزمونهای مستمر در طول دوره داشته باشند، لذا سطح یادگیری را در تعامل با استاد کنترل میکنیم و هر یک از دانشپذیران متناسب با توانمندیهایی که در دوره از خود نشان میدهد موفق یا مردود میشوند. ما هنوز نتوانستیم در حوزه رفتار و اثربخشی ورود کنیم. اثربخشی در سطح رفتار و نتایج در تعامل با همکاران و مدیران با توجه به بلوغ این اداره و سرفصلهایی که برای آن در نظر گرفته شده ضروری است، ولی عملی نشده است٬ چرا که عملاً مأموریت مرکز در چهار منظر اشاره شده در فاز اول و چهارم، یعنی طرح و برنامه تعریف شده است و نیازسنجی و اثربخشی بر عهده معاونت طرح و برنامه است. درواقع با توجه به ساختار سازمانی وظیفه ما طراحی و برنامهریزی و اجرای آموزش است و این سیاست دانشگاه است که ما در این دو فاز متمرکز باشیم.
- آیا شرکت در کلاسهای ضمن خدمت شامل اعضای هیأتعلمی میشود؟
در حوزه اعضای هیأت علمی با توجه به طرح توانمندیها و شایستگیهای اعضای هیأتعلمی برنامهریزیهایی داشتهایم که کمیته برنامهریزی و نظارت چندین جلسه در چند سال گذشته برگزار کرده و در حال حاضر سبد دورههای آموزشی برای سطوح مختلف اعضای هیأتعلمی از بدو استخدام تا دانشیاری و استادی اعم از دورههایی که یک عضو هیأت علمی لازم است بگذراند یا دورههای اختیاری با توجه به ابلاغیه جلسه کمیته برنامهریزی و نظارت در مسیر طراحی و برنامهریزی برای اجرا هستیم. انشاالله این خبر را در قالب تقویم آموزشی رونمایی خواهیم کرد. البته تا به حال کلاسهایی را در فضای آموزشی حسب نیاز و فوریت برخی دورهها و با هدف توانمندسازی اعضای هیأتعلمی برگزار کردهایم، از جمله دورههایی در حوزه آموزش الکترونیکی.
- با توجه به اینکه انتصاب مدیران در پستهای مختلف نیازمند تجربه و مهارت در آن حوزه است. برای توانمند سازی مدیران دانشگاه چه برنامههایی داشتهاید؟
در حوزه مدیران هم دورههایی را بر اساس احساس نیاز برگزار کردهایم، اما خبر خوب این است که در بخش مدیران در سطوح مختلف شایستگیها و دورههای مورد نیاز را پیشبینی کردیم و در مرحلهای هستیم که دورهها را در قالب پرسشنامه به بدنه مدیریتی ارسال کنیم و تجربه آنها را دریافت کنیم که آیا این دورهها مناسب است یا خیر و در فاز بعدی به صورت اولویتبندی و زمانبندی شده برای مدیران اجرا شود.
بر حسب مورد با توجه به سیاستهای دانشگاه تلاش شده که کلاسهایی برگزار شود. مانند پروژههایی که در تعامل با بنیاد نخبگان داشتیم و یا کلاسهای مدیریت عملکرد و دانشگاه سبز کلاسهایی است که به صورت موردی در سطوح مدیریتی برگزار کردیم.
- استقبال کارمندان و اعضای هیأتعلمی از دورهها چگونه است؟
این موضوع در سه بخش کارمندان، اعضای هیأتعلمی و مدیران قابل بحث است. در فضای کارمندان با توجه به بضاعت دانشگاه تعداد دورههای محدودی را در هر فصل فعال میکنیم که همین سبد دوره در همان روزهای اول تکمیل ظرفیت میشود. لازم است که منابع مرکز آموزش ضمن خدمت در حوزههای مختلف سختافزاری و نرمافزاری تقویت شود. شرکت در دورهها برای کارمندان ارزش افزوده دارد، هم از نظر نگرشهایی که در دانشگاه و کارها و وظایف دانشگاهی شکل میگیرد و هم دانش و مهارت آنها تقویت میشود و هم اینکه در تقویت آنها مؤثر است.
در بخش اعضای هیأتعلمی نیز با توجه به آئیننامه سال ۹۷ امتیازهایی را به همراه دارد که در مسیر ارتقا و تبدیل وضعیت آنها نقش مؤثری دارد و هم اینکه در تقویت آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و تربیتی این طبقه از اعضای هیأتعلمی بسیار مؤثر خواهد بود، لذا در حال برنامهریزی برای تنظیم محتوا برای این حوزه هستیم.
در حوزه اعضای هیأتعلمی این نیاز شدیداً احساس میشود. مدیران دانشگاه اعضای هیأتعلمی هستند که به درجه بالای آموزش و تخصصی در رشته خود رسیدهاند و سالیان سال هم تجربه به دست آوردهاند، اما شایستگی و مهارت در حوزه مدیریتی بسیار متفاوت است و لازم است که به عنوان مدیر مهارتهایی را قبل از ورود به پستهای مدیریتی کسب کنند تا بتوانند تصمیمهایی مطلوبتری را در حیطه وظایف خود اتخاذ کنند. همچنین وظیفه ما در مرکز آموزش ضمن خدمت این است که تجربیات این مدیران را قبل، حین و بعد از انتصاب ثبت و ضبط کنیم که این تمایل در مدیران هم وجود دارد. با توجه به این موارد و متناسب با برنامههای جاری دانشگاه کلاسها برگزار و با استقبال مدیران مواجه شد. از جمله کلاسهای مختلفی که در پردیسها و بخشهای مختلف دانشگاه مانند پردیس کشاورزی، باغ نگارستان و غیره برگزار شد، اما امتیازاتی هم در این آئیننامه برای مدیران در نظر گرفته شده است که برای شرکت در کلاسها تشویقکننده خواهد بود. حضور مدیران را به صورت جدیتر در دورهها شاهد هستیم. برای اینکه دانشگاه بتواند به مأموریتها و برنامههای سوم توسعه دانشگاه و دیگر اهداف دانشگاه دست پیدا کند به دنبال این هستیم تا آموزش مدیران را در حوزههای مختلف توانمند کنیم.
- آیا دورههایی که برگزار میشود با پستهای سازمانی همخوانی دارد؟ به خصوص مدیرانی که رشته تحصیلی متفاوتی دارند؟
تلاش کردیم در حوزه مدیران به ازای پستهای مختلف مدیریتی دانشگاه از جمله معاونت، رؤسای دانشکدهها و مدیران گروه، سبدی از شایستگیهای عمومی و اختصاصی دورههای متناظر با آن و سبدی از شایستگیهای اختصاصی و دورههای اختصاصی پستهای سازمان را در نظر بگیریم. طبعاً هر یک از اعضای هیأتعلمی که به پستی منصوب میشود اگر رشته تحصیلی و تخصصی با پست سازمانی در نظر گرفته شده همخوانی نداشته باشد، پیشنهاد میکنیم در دورههای عمومی و اختصاصی که به ازای پست سازمانی در نظر گرفته شده شرکت کنند تا توانمندی لازم را کسب کند.
- با توجه به شیوع کووید ۱۹ مرکز آموزشهای ضمن خدمت چه برنامهای برای این شرایط در نظر گرفته و چه اقداماتی انجام داده است؟
با توجه به اینکه در انتهای سال گذشته ویروس کرونا شیوع پیدا کرد اولین دوره آموزشی با عنوان راههای پیشگیری و درمان کرونا را در یک همایش ۲۱ بهمن ۹۸ برگزار کردیم و این اولین دوره آموزشی با موضوع کرونا بود که در دانشگاههای کشور برگزار شد و پیرو آن با توجه به روند پیشرفت کرونا یک بازنگری سریع در شیوه اجرا داشتیم و تلاش کردیم از رویکردهای آنلاین و محتوامحور استفاده کنیم و ۳۰ عنوان دوره برای فصل بهار برگزار کردیم. بدون تعلل استادان خبره را به کار گرفتیم و تولید محتوا کردیم. اوایل امسال با استفاده از امکانات دانشگاه و مرکز محتوا تدوین، ضبط و مجموعهای از هر دوره آماده کردیم و کار دیگر تغییر دورهها از حضوری به سمت محتوامحور و آنلاین بود. یعنی دورههای آموزشی را در فضای محتوامحور و آنلاین برگزار کردیم. حسب مورد با توجه به الزام دوره، کلاسهایی هم به صورت حضوری با رعایت پروتکلهای بهداشتی، به صورت محدود، برگزار کردیم.
در حوزه اعضای هیأتعلمی هم سبد دورهها را هم به صورت الکترونیکی ارائه و در حوزه مدیران هم به صورت ترکیبی دورههایی را برگزار کردیم.
کار دیگر ما در سال جاری و از ابتدای سال ۹۹ تنظیم و ارائه برنامه آموزشی برای دورکاری کارمندان بود. تقویت زیرساختهای نرمافزاری مرکز برای تعامل با مرکز فناوری اطلاعات کار دیگر ما بود. ما سامانههای ارتباطی را در حوزه مجازی تقویت کردیم تا کارکنان و بدنه نیروی انسانی بتوانند از آخرین اخبار از طریق زیرساختهای نرمافزاری مطلع شوند.
- نحوه برگزاری کلاسهای حضوری در شرایط بحران چگونه بود؟
در دورههای حضوری کلیه ملاحظات ایمنی و سلامت را رعایت کردیم. با توجه به اینکه مرکز آموزشهای ضمن خدمت مأموریت برگزاری آزمونهای داخل دانشگاه از جمله آزمون حوزه صلاحیت عمومی برای انعقاد قرارداد شرکتی، آزمون اعمال مدرک را به عهده دارد حتی در ایام کرونا با توجه به مأموریت واگذار شده به مرکز با فاصلهگذاری اجتماعی و ملاحظات بهداشتی به در صورتی حضوری برگزار کردیم. در عین حال تلاش کردیم مرکز را چابک کنیم و حسب نیاز و با توجه به سیاست دانشگاه از فرصتها و ظرفیتهای دورکاری استفاده کنیم و کارمندان مرکز به صورت مستمر نیازهای مجموعه دانشگاه را با استفاده از بسترهای مجازی پاسخ دادند.
- ترجیح کارکنان قبل از کرونا شرکت در کلاسهای غیر حضوری بود. آیا پس از بحران کرونا این روند ادامه خواهد داشت؟
از سال ۸۵ کار با سیستمها و آموزش آنلاین را اجرا کردیم، ولی با شیوع کرونا تحولی در حوزههای مدیریتی ایجاد شد که ناچارا به سمت استفاده از آموزش محتوامحور و آنلاین برویم. استقبال همکاران از دورههای آنلاین خوب بود و این بلوغ و توانایی مرکز آموزشهای ضمن خدمت برای برگزاری این دورهها در حال تقویت و افزایش است و البته این مهم نیازمند امکانات و زیرساختهای حداقلی است. اگر این امکان را برای مجموعه فراگیران فراهم کنیم کلاسهای آنلاین اثربخشتر و امکان تعامل فراگیران هم بیشتر است.
در هر صورت پاسخ من به این سوال این است که در ادامه مسیر ما برای برخی دورهها محتوا تولید میکنیم و در اختیار همکاران قرار میدهیم و در عین حال با توجه به اتفاقاتی که ممکن است در طول زمان به وجود بیاید مانند شیوع ویروس کووید ۱۹ از بستر آن لاین هم استفاده خواهیم کرد، چرا که این مزیت را دارد که افراد رفتوآمد را متحمل نمیشوند و همیشه و در هر جا در دسترس است و اگر بستر آنلاین، استاد و سایر امکانات را فراهم کنیم آورده و اثربخشی خود را خواهد داشت و در عین حال دورههای حضوری را نفی نمیکنیم و ماهیت برخی دورهها و توصیههای مدرسان ما را ملزم میکند که برخی دورهها را به صورت حضوری برگزار کنیم که در همین ایام هم با رعایت پروتکل برگزار کردیم.
مسیر را به این صورت ادامه میدهیم که به صورت ترکیبی، از شیوههای برگزاری کلاسها برای کارمندان، اعضای هیأت علمی و مدیران استفاده خواهیم کرد.
- در واقع شما آموزش مجازی غیرمستقیم یا آسنکرون را در آموزش کارکنان مؤثر نمیدانید؟
در حوزه بزرگسالان و کارمندان یادگیری غیرمستقیم جوابگو نیست. دانشجو فعال است و روش غیر مستقیم برای او مناسب است، ولی در حوزه کارمندان که هر یک تجربه و تخصص خاص خود را دارند، کلاسهای غیر مستقیم جوابگو نیست و مربی باید نقش هماهنگکننده بین یادگیرندهها را داشته باشد. پیشنهاد ما ترکیبی است. ترکیبی از سنکرون و آسنکرون چرا که تعامل بین کارمندان باید صورت بگیرد.
- برای گسترش فعالیتهای مرکز چه برنامههایی در نظر دارید؟
مرکز آموزشهای ضمن خدمت با توجه به مأموریتهای خود یک مرکز مستقل است و بر مبنای درآمد و هزینه باید عمل کند. یکی از مأموریتهای مرکز آموزش و توانمندسازی نیروی انسانی سازمانهای دولتی و خصوصی و سازمانهای صنعتی و خدماتی و آحاد جامعه است تا بتوانیم کلاس و خدمات آموزشی را برای بیرون از دانشگاه نیز ارائه و برگزار کنیم و قدمهایی را در این مسیر برداریم. تلاش کردیم دورههای کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت اعم از (MBA,DBA) برای سازمانهای صنعتی و خدماتی در زمینههای مختلف در تعامل با بدنه دانشگاه و متخصصان دانشگاه و صنعت برگزار کنیم. مرکز آموزشهای ضمن خدمت این آمادگی را دارد که دورههای آموزشی و سازمانی را برای سازمانهای مختلف برگزار کند و مزیت آموزشهای مرکز این است که برای سازمانها به صورت تخصصی از نظر محتوا، ساعت، مدرسان، شیوه برگزاری دورهها در تعامل با سازمان متقاضی تطبیق داده شود و رضایتمندی خوبی رقم بزنیم.
خبر خوب این است که با توجه به اهداف و برنامههای مرکز و با توجه به تلاشها و فعالیتهای آموزشی و پژوهشی در حوزه توانمندسازی کارمندان و مدیران چه داخل و چه خارج از دانشگاه در سه سال گذشته مرکز در تلاش است که مجوز کانون ارزیابی و توسعه مدیران و کارکنان را از سازمان اداری و استخدامی دریافت کند و این مجوز این مزیت را برای دانشگاه ایجاد میکند که به عنوان دانشگاه جامع در حوزه افزایش توانمندیها و شایستگیهای کارمندان و مدیران و بدنه نیروی انسانی سازمانهای کشور در قالب کانون ارزیابی و توسعه دانشگاه تهران قدم بردارد که امیدوارم در یک ماه آتی این مجوز را دریافت کنیم.
- در پایان اگر سخنی را ضروری میدانید.
در فضای آموزش و توانمندسازی در درون دانشگاه تقاضا برای شرکت در دورهها و کلاسها وجود دارد. از مجموعه واحدهای ستاد و صف که در حوزههای مختلف فرایند آموزش از جمله نیازسنجی، طراحی، ارزیابی و اجرا و در اختیار گذاشتن کلاس و امکانات سختافزاری و نرمافزاری کمک کردهاند سپاسگزارم، ولی ما به کمک بیشتری نیاز داریم، به عبارتی در حوزه نیازسنجی نیاز داریم تمامی نیروی انسانی دانشگاه از طریق لینکهای ارتباطی سایت ( STC )، ایمیل و کانالهای مرکز به ما بگویند که نیازهای آموزشی بدنه دانشگاه ارسال شود. افراد در هر جا با پیامک ما را باخبر کنند. در حوزه طراحی و برنامهریزی آموزشی دست یاری به سوی کارمندان خبره و اعضای هیأتعلمی صاحب نام دراز میکنیم تا بتوانند در حوزه برنامهریزی آموزشی به ما کمک کنند دانش نهفته در دانشگاه تهران بسیار زیاد است و باید مدیریت شود. در حوزه اجرا هم همکاری بسیار خوب بوده و امیدوارم این روند ادامه داشته باشد. در حوزه اثربخشی هم امیدوارم دانشکدههای مرتبط به ما کمک کنند تا مدلها و تکنیکهای مدرن در حوزه اثربخشی برای سازمان دولتی از جنس دانشگاهی از طریق تعریف پایاننامهها و طرحها در قالب پروژههای دکترا، کارشناسی و حتی کارشناسی و تخصیص کارآموزی در حوزه آموزش استقبال میکنیم. مرکز آموزش ضمن خدمت آمادگی خود را برای هرگونه حمایت اطلاعاتی و حتی مادی برای پایاننامههای تحصیلات تکمیلی و حتی دوره کارشناسی برای کارآموزی و کارورزی در مقولههای مختلف و فرایند آموزشی اعلام کنیم. در هر سه حوزه کارمندان، مدیران و اعضای هیأتعلمی.
نظر شما :