عملکرد سال ۱۳۹۵ دانشگاه تهران از زبان رئیس دانشگاه
آغاز سخن
عملکرد و برنامه‌های دانشگاه تهران به واسطه جایگاه ویژه و منحصر به فرد آن در کشور اهمیت و حساسیت زیادی دارد و خوشبختانه دانشگاه به واسطه تجربه طولانی و وجود همکاران اندیشمند و فرزانه از توانمندی بالایی برای برنامه‌ریزی و اجرای امور به شیوه خردمندانه برخوردار است به شرط آنکه از خرد جمعی به نحو احسن استفاده شود. دانشگاه تهران در سال ۱۳۹۵ سال پرکاری را پشت سر گذاشت و اقدامات زیادی برای بهبود کیفیت و توجه به همۀ ابعاد پیشرفت آن به‌عنوان کهن‌ترین، بزرگ‌ترین و معتبرترین دانشگاه ایران به عمل آمد.
آنچه در این گزارش آمده، مروری است بر اهم برنامه‌هایی که اجرا یا سیاستگذاری آن انجام شده است. بی‌تردید، گزارش کامل عملکرد دانشگاه تهران، مجلدات مفصلی خواهد شد، که انتشار آن در این مجال و مقال نمی‌گنجد. لذا در اینجا با تبریک سال نو و آرزوی بهترین‌ها برای شما عزیزان، گزیده‌ای از مهم‌ترین فعالیت‌های دانشگاه در سال ۱۳۹۵ ارائه می‌گردد.
انتصاب مدیرانی با داشتن مقبولیت حداکثری
استفاده از ساز و کارهای قانونی، اداری و مدنی از جمله مطلوب‌ترین روش‌ها برای جلب مشارکت همگان است و قبل از آن ایجاد فضای همدلی و صمیمانه یک ضرورت است. در این جهت مدیریت دانشگاه همچون دو سال گذشته سعی کرده است ضمن استفاده حداکثری از همکاران و مدیران با تجربه دانشگاه، در انتصاب کلیه مدیران دانشگاه در سطوح مختلف از الگوی تلفیق نظرخواهی مستقیم و ارزیابی برنامه‌های پیشنهادی استفاده نماید که حاصل آن در اکثر قریب به اتفاق، انتصاب مدیرانی با داشتن مقبولیت حداکثری بوده که این خود یک پشتوانه ارزشمند برای دانشگاه است. مشارکت صمیمانه و حداکثری اعضا دانشگاه در قالب ساز و کارهای قانونی و مدنی باعث شده است تا دانشگاه با پشتوانه خرد جمعی سعی کند برنامه‌های خود را تدوین و مرحله به مرحله به اجرا بگذارد.
توسعه همکاری و تعاملات در ابعاد ملی و بینالمللی
دانشگاه تهران در جهت توسعه همکاری و تعاملات در ابعاد ملی و بینالمللی فعالیت‌های گسترده‌ای انجام داده است که از آن جمله مسئولیت دبیرخانه ۱۳ دانشگاه سطح یک کشور و مدیریت این نشست‌ها بوده است. این نشست‌ها باعث شده است این دانشگاه‌ها با مشارکت فعال در انتقال تجارب، توانمندی و ظرفیت‌های فراوان خود را به اشتراک گذاشته و در حل مشکلات و تنگناهای خود، آنها را به کار ببندند و همواره یار و مددکار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) باشند. تشکیل دبیرخانه مشترک دانشگاه‌های سطح یک ایران و روسیه و برگزاری دومین نشست مشترک دانشگاه‌های دو کشور به میزبانی دانشگاه تهران، عضویت در بورد اتحادیه دانشگاه‌های جهان و معاون اولی اتحادیه دانشگاه‌های آسیا و اقیانوسیه، تشکیل مؤسسه مشترک چهارجانبه با وزارت نیرو، یونسکو و مؤسسه بینالمللی دلف هلند در حوزه آب، تشکیل مؤسسه مشترک با بنیاد KAF کره جنوبی (تشکیل مرکز پژوهش‌های آسیای دانشگاه تهران با همکاری مؤسسه پژوهشی پیشرفته کره KFAS و سرمایه‌گذاری مشترک)، که می‌تواند منجر به گسترش فعالیت‌های علمی و فناوری مشترک دانشگاه تهران و دانشگاه‌های معتبر کره گردد، از دیگر فعالیت‌های دانشگاه در این زمینه است.
در اینجا لازم است به توافقنامه دانشگاه تهران با دانشگاه سیستان و بلوچستان و توافق با استاندار محترم آن استان جهت همکاری سه جانبه به منظور توسعه و حل چالش‌های استان با استفاده از توانمندی‌های دو دانشگاه نیز اشاره شود. این نوع همکاری یکی دیگر از سیاست‌های راهبردی دانشگاه برای توسعه تعامل با دانشگاه‌های داخل کشور است و بدین ترتیب دانشگاه می‌تواند نقش و مسئولیت ملی خود را با همکاری و هم‌افزایی با دیگر ظرفیت‌های ملی دنبال نماید.
جذب بهترین‌ها و شایستهترینها برای عضویت در کادر هیأت علمی یا به عنوان دانشجو
در کنار همه عوامل آنچه در دانشگاه نقش محوری دارد، جذب بهترین‌ها و شایستهترینها برای عضویت در کادر هیأت علمی و یا به عنوان دانشجو است. جذب نخبگان هیأت علمی و دانشجو که در حقیقت یک فرایند رقابتی در سطح ملی و بینالمللی است بستگی زیادی به شهرت، عملکرد و سایر عوامل از جمله امکانات و منابع دارد. با توجه به جایگاه ویژه دانشگاه و در صورت استفاده از یک نگاه هماهنگ و یکپارچه که نتیجه آن به‌کارگیری همه عوامل و ابزارها در خدمت هدف است، می‌توان در این رقابت موفق‌تر عمل نمود. استفاده از ظرفیت فکری همکاران و دوستداران و دانش‌آموختگان دانشگاه، و قانون هیأت امنا و همچنین اعتبارات مالی، اگرچه محدود، در این زمینه می‌تواند بسیار راهگشا باشد.
کارنامه جذب هیأت علمی در دانشگاه تهران از آغاز نشان‌دهنده وجود حساسیت و توجه جدی به این امر بوده و به جز در مواردی بسیار معدود، جذب افراد با شاخص‌های ممتاز در دستور کار قرار داشته است. بدیهی است با توجه به افزایش تعداد دانشگاه‌ها و امکان جذب در دانشگاه‌های معتبر خارجی با پیشنهادهای مطلوب‌تر، پیش‌بینی راهکارهای نوآورانه باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. از این رو، در کنار سایر مزیت‌هایی که عضویت در دانشگاه تهران می‌تواند به همراه داشته باشد، بنا بر پیشنهاد هیأت رئیسه دانشگاه، هیأت امنا موافقت کرد که حقوق پایه آن دسته از متقاضیان جذب که حائز شاخص‌های ممتاز مندرج در آئین‌نامه مصوب باشند، از بدو استخدام تا ۱۳۰٪ حقوق پایه متدوال باشد. امید می‌رود این مصوبه به دانشگاه کمک کند تا همچنان پذیرای اعضای هیأت علمی ممتاز با برجستگی‌های ویژه باشد و از این رهگذر شاخص‌های کیفی خود را بیش از گذشته ارتقا دهد.
در همین جهت با توجه به نقش و جایگاه ویژه دانشگاه تهران و مأموریت ملی آن در زمینه ترویج و آموزش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اعطای کمک هزینه (بورس) تحصیلی دانشجویان ممتاز زبان و ادبیات فارسی در کلیه مقاطع را اعلام نمود که امید است در این رشته بیش از گذشته شاهد جذب استعدادهای درخشان و علاقه‌مند باشیم، چرا که هویت و استقلال کشور عزیز ما با زبان و ادبیات فارسی گره خورده است.
تصویب اعطای کمک هزینه تحصیلی محدود به دانشجویان ممتاز متقاضی خارجی ادامه تحصیل در دانشگاه تهران، از دیگر اقداماتی است که به منظور ارتقای جایگاه بینالمللی دانشگاه تهران در سال ۱۳۹۵ انجام پذیرفته است. بازتاب این اقدام می‌تواند تقاضا برای ادامه تحصیل توسط دانشجویان غیر ایرانی را افزایش داده و زمینه نقش‌آفرینی بیشتر دانش آموختگان غیر ایرانی دانشگاه تهران را در سایر کشورها فراهم سازد.
افزایش دوره‌های فرصت مطالعاتی و پذیرش دانشجویان غیرایرانی
افزایش پذیرش دانشجویان غیرایرانی و توسعه دوره‌های مشترک و همچنین افزایش دوره‌های فرصت مطالعاتی دانشجویان و اعضای هیأت علمی همچنان یکی از اولویت‌های دانشگاه است. در حال حاضر تعداد دانشجویان خارجی منجر به مدرک بیش از ۱۱۰۰ نفر و فارسی‌آموزان به حدود ۱۷۰۰ نفر رسیده است. ظرفیت اعزام دانشجویان برای فرصت مطالعاتی در سال ۱۳۹۵ به حدود ۲۳۰ نفر رسیده است و دانشگاه مصمم است تعداد دانشجویان مشمول طرح را برای توسعه ارتباطات بینالمللی و استفاده از امکانات دیگر دانشگاه‌ها برای انجام پژوهش‌های مورد نیاز افزایش دهد.
استفاده از ظرفیت پسادکتری برای توسعه فعالیت‌های پژوهشی و همچنین ارزیابی و امکان جذب متقاضیانی که در دانشگاه‌های معتبر ایران و دنیا تحصیل کرده‌اند، مورد توجه دانشگاه قرار گرفته است و بنا بر اعلام معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، دانشگاه تهران با عملکرد بسیار موفق خود در پذیرش این متقاضیان برای دوره پسادکترا، توانسته است از این ظرفیت به خوبی استفاده کند.
سیاست اصلی دانشگاه جذب مستعدترین‌ها از میان دانش‌آموزان و دانشجویان ممتاز کشور است. هم اکنون در بسیاری از رشته‌ها عملاً این اتفاق رخ داده و این امر باید در کلیه رشته‌ها و گرایش‌ها تداوم و جاری شود. در همین جهت شایسته است خدمات آموزشی، پژوهشی، فناوری و رفاهی با کیفیت مطلوب ارائه شده و همچنان در دستور کار قرار داشته باشد.
توانمندسازی کارکنان از طریق آموزش‌های مهارتی و توجه به ارتقای شغلی آنان
بی‌شک کارمندان دانشگاه یکی از استوانه‌های اصلی دانشگاه هستند که در عمل با همراهی و همکاری آنان است که دانشگاه توانسته است در انجام برنامه‌ها و دستیابی به اهداف بلند خود موفق باشد. در این جهت توانمندسازی کارکنان از طریق آموزش‌های مهارتی و توجه به ارتقای شغلی آنها در چارچوب آئین‌نامه مصوب هیأت امنا جزو برنامه‌های مهم دانشگاه در این حوزه بوده است. خوشبختانه کلیه پرونده‌های درخواستی ارتقای ارسالی از سوی واحدها مورد بررسی قرار گرفت و احکام ارتقا متناسب با امتیازات کسب شده صادر شد.
بازنگری ساختار معاونت آموزشی به منظور تقویت جایگاه نظارت و برنامه‌ریزی
یکی از حوزه‌هایی که همواره باید مورد توجه باشد و شاکله کیفیت دانشگاه را شکل می‌دهد، آموزش است. در این جهت ساختار، فرایند، سامانه‌ها، مکان، منابع انسانی و دستورالعمل‌های حوزه آموزش از جمله مواردی بوده است که در سال ۱۳۹۵ توسط هیأت رئیسه دانشگاه بررسی شده و مشمول تغییرات و اصلاحات قرار گرفته است. بازنگری ساختار معاونت آموزشی به منظور تقویت جایگاه نظارت، برنامه‌ریزی و سیاستگذاری و هچنین احیا واحدهای استعداد درخشان و آموزش‌های آزاد از جمله این اقدامات است. تحقق وظایف این معاونت در صورتی امکان دارد که به اندازه کافی و به شکلی مطلوب منابع انسانی متخصص و مبرز در اختیار ستاد آموزش قرار گیرد و با توجه به این نگاه و همچنین روان‌سازی امور آموزشی، ساختار آن بر مصوبه‌های هیأت امنا مورد بازنگری قرار گرفت.
از دیگر اقداماتی که در این حوزه با کمک مرکز فناوری اطلاعات انجام گرفته است، استفاده از سامانه‌های الکترونیکی برای حذف کامل ارسال پرونده‌های فیزیکی به ستاد، صدور گواهی موقت، ثبت نام و … می‌باشد که لیست این اقدامات در پیوست این گزارش به شکل مشروح‌تری آمده است. با توجه به مشکلات فضای استقرار معاونت آموزشی در ساختمان سازمان مرکزی دانشگاه، معاونت یادشده و همچنین مرکز ارزیابی کیفیت دانشگاه به ساختمان قبلی معاونت آموزشی منتقل شدند تا هم مراجعان دانشجو و همچنین همکاران آموزشی در فضای مطلوب‌تری امکان انجام وظیفه داشته باشند.
اقدامات فوق به همراه نظارت دقیق‌تر معاونت آموزشی باعث افزایش نسبی رضایت ارباب رجوع، کاهش شدید تأخیر در اعلام نمرات، اجرای دقیق‌تر مصوبات و قوانین آموزشی و به عبارت دیگر ایجاد نظم و انتظام بهتر در امور آموزشی دانشگاه شده است.
نگاه یکپارچه و هماهنگ به کلیه اقدامات و برنامه‌های دانشگاه
از جمله سیاست‌هایی که مدیریت دانشگاه در رأس برنامه‌های خود اعلام نمود، نگاه یکپارچه و هماهنگ به کلیه اقدامات و برنامه‌های دانشگاه شامل موضوعات آموزشی، پژوهشی، اداری و مالی، فناوری، فرهنگی و خدمات دانشجویی بوده است که پیش از این به بخشی از آنها اشاره شد. در کنار موارد فوق لازم بود تا سیاست‌های تشویقی مادی و معنوی نیز با این نگاه دنبال شود و رویه‌هایی که می‌تواند منجر به افت کیفیت آموزش و پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشگاه شود، محدودشده و متقابلاً فعالیت‌های کیفی‌تر در حوزه آموزش و پژوهش مورد تشویق قرار گیرند و تعامل دانشگاه و جامعه به شکل عمیق‌تری دنبال شود. یکی از این راهکارها طرح تطبیق ترفیع سالیانه در ذیل طرح نظام یکپارچه و هماهنگ دانشگاه بوده است که خوشبختانه پس از یک بررسی و نظرخواهی گسترده در میان اعضای هیأت علمی دانشگاه، کسب نظر و مشارکت فعال اکثر قریب به اتفاق مدیران و رؤسای دانشگاه تهران در دو دهه اخیر و رؤسای دانشگاه‌های بزرگ کشور به انتخاب وزارت متبوع، به تصویب کمیسیون دائمی و هیأت امنا رسید و از آغاز تیرماه ۱۳۹۵ به اجرا گذاشته شد. از بیش از دو هزار درخواست ترفیع که در معاونت آموزشی مورد بررسی قرار گرفته است، بیش از ۳۰۰ درخواست مربوط به آئین‌نامه جدید بوده است که به صدور حکم ترفیع در قالب پایه ممتاز، ویژه و در موارد محدودتری به صدور پایه عادی منجر شده است. با همکاری صمیمانه همکاران معاونت‌های آموزشی و پژوهشی و نمایندگان هیأت ممیزه پیش‌بینی می‌شود که به‌زودی کلیه تقاضاهای ارسالی مورد بررسی قرار گرفته و تعیین تکلیف شوند. امید است واحدهایی از دانشگاه که تا کنون پرونده‌های خود را ارسال نکرده‌اند هرچه سریع‌تر اقدام نمایند تا این پرونده‌ها هم به موقع مورد بررسی قرار گیرند. هم اکنون با تلاش و اقدام ارزشمند مرکز فناوری اطلاعات، اکثر اطلاعات مربوط به دستاوردهای اعضای هیأت علمی از دیگر سامانه‌های دانشگاه مانند گلستان، RTIS و غیره به صورت خودکار به فرم ترفیع منتقل و در آن درج می‌شود. امید است با انتقال کامل اطلاعات و ارزیابی خودکار در فرم و بررسی فرم‌های موجود دریافتی، بررسی‌ها سریع‌تر، ساده‌تر و دانشگاه در اجرای درخواست‌های ترفیع به روز عمل نماید.
یکی از کاستی‌های موجود و محسوس، نبود یک سامانه یکپارچه برای سازمان‌دهی، ذخیره‌سازی و بازیابی محتواهای تولید شده در دانشگاه است و به دلیل استفاده از سامانه‌های ناهمگن، دسترسی به محتواها آسان نیست. در حقیقت انواع محتوا در قالب‌های گوناگون از قبیل کتاب، مقاله علمی، پایان‌نامه، خبر، گزارش، اطلاعیه، صورت‌جلسه، قوانین و مقررات، آئین‌نامه، بخش‌نامه و استاندارد در دانشگاه تولید می‌شود. این محتواها در بخش‌های مختلف دانشگاه، با اهداف گوناگون تولید می‌شوند و مخاطبان و کاربران متفاوتی دارند. بخشی از محتواهای موجود، از طریق سامانه‌های گوناگون و ناهمگن در دسترس مخاطبان و کاربران قرار می‌گیرد و بخشی دیگر نیز از دسترس مخاطبان خارج است و قابل دستیابی نیست.
مشکلات مربوط به فرایندهای محتوایی در دانشگاه تهران، آسیب‌های زیادی به بار می‌آورد. به دلیل ناهماهنگی میان بخش‌های تولیدکننده یا گردآورنده محتوا، دوباره‌کاری و موازی‌کاری رخ می‌دهد و وقت و هزینه بیشتری از دست می‌رود. محتواها به صورت ناهمگن و غیرمنسجم تولید می‌شوند و به طور مناسب سازمان‌دهی و ذخیره نمی‌شوند و مهمتر از همه، دسترسی به آنها دشوار می‌شود و سرانجام کیفیت آنها کاهش می‌یابد.
وجود یک نظام یکپارچه برای مدیریت محتوا و دانش در دانشگاه، راهکاری مناسب برای حل مشکلات محتوایی دانشگاه تهران به نظر می‌رسد. بنابراین، به منظور فراهم‌آوردن امکان دسترسی آسان و سریع به انواع محتوای موجود در دانشگاه برای مدیران، کارکنان، اعضای هیأت علمی و دانشجویان دانشگاه استقرار نظام مدیریت یکپارچه محتوا و دانش دانشگاه تهران در سال ۱۳۹۵ در دستور کار دانشگاه قرار گرفت و با توجه به پیشنهاد ارائه شده مقرر شد در سال ۱۳۹۶ با محوریت مرکز آموزش‌های الکترونیکی دانشگاه و همکاری مرکز فناوری اطلاعات و نظارت معاونت برنامه‌ریزی، شاهد اولین مرحله استقرار این طرح در دانشگاه باشیم.
توسعه و ارتقای پژوهش به منظور توسعه تعامل دانشگاه با جامعه
توسعه و ارتقای پژوهش در دانشگاه با ترغیب به انتشار مقالات در نشریات معتبر و توسعه ارتباط با جامعه در قالب پژوهش‌های کاربردی و همچنین تعمیق اخلاق حرفه‌ای در حوزه پژوهش به همراه موارد ذکر شده قبلی از اهم فعالیت‌های پژوهشی دانشگاه است. تأسیس کمیته اعتبارسنجی نشریات بینالمللی برای تنظیم و تدوین لیست هادی نشریات معتبر و غیرمعتبر به شکل تعاملی، تأسیس کمیته اعطای کد اخلاق پژوهشی به عنوان اولین دانشگاه وزارت عتف و تشکیل و فعال‌سازی کمیته اخلاق پژوهشی برای بررسی تخلفات پژوهشی از جمله این اقدامات است. تشکیل شورای سیاستگذاری علم و فناوری دانشگاه، ایجاد مؤسسه‌های مشترک شهر و مسکن با وزارت راه و شهرسازی، راه‌اندازی مؤسسه مشترک با سازمان توسعه مواد معدنی ایران، مرکز ملی علوم و فناوری فضایی با مرکز ملی فضایی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، انعقاد قراردادهای کلان ایجاد انستیتو نفت سنگین و انستیتو گاز طبیعی مایع با وزارت نفت، مؤسسه فناوری‌های همگرا با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، انعقاد قرارداد همکاری برای احیای ۵۰۰ هکتار زمین‌های کشاورزی با هدف بهره‌وری در کمیته امداد، عقد قرارداد با بنیاد علوی با هدف محرومیت‌زدایی از منطقه قلعه گنج در استان کرمان، انعقاد قرارداد و تفاهم‌نامه همکاری با شهر فرودگاهی امام خمینی و همچنین انعقاد تعداد ۳۲۴ فقره قرارداد پژوهشی کاربردی از جمله فعالیت‌های معاونت پژوهشی جهت توسعه تعامل دانشگاه با جامعه است. البته در این زمینه دیگر واحدهای دانشگاه نیز در محدوده اختیارات خود اقدامات زیادی را انجام داده‌اند که در گزارش‌های بعدی ارائه خواهد شد.
در اینجا لازم است به راه‌اندازی مرکز ملی نقشه‌برداری مغز در پردیس دانشکده‌های فنی با سرمایه‌گذاری بیش از ۳۰۰ میلیارد ریالی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اشاره نمود که به طور مشترک توسط معاونت فوق، وزارتین عتف و بهداشت و آموزش پزشکی، دانشگاه‌های تهران و علوم پزشکی تهران مدیریت می‌شود. این مرکز علاوه بر امکان منحصر به فردی که از نظر علمی برای دانشگاه تهران فراهم کرده است، می‌تواند الگویی مناسب برای همکاری گروهی نیز باشد.
تلاش در جهت ایجاد «شهر دانش، دانشگاه کارآفرین و سبز»
یکی دیگر از راهکارهایی که به همکاری و تعامل دانشگاه و جامعه می‌انجامد و در دنیای امروز از آن به عنوان مأموریت سوم دانشگاه‌ها نام برده می‌شود و می‌تواند فضای کسب و کار را برای دانش‌آموختگان دانشگاه فراهم کرده و در یک نگاه کلان به توسعه دانشگاه کارآفرین کمک کند، توسعه و تعمیق فعالیت‌های پارک علم و فناوری است. پارک علم و فناوری دانشگاه زمانی بهترین عملکرد خود را به نمایش می‌گذارد که شرکت‌های مستقر در آن شرکت‌های زایشی ناشی از فعالیت‌های پژوهشی دانشگاه در قالب رساله و پایان‌نامه باشند. به همین دلیل پایان‌نامه‌ها و رساله‌هایی که ظرفیت تبدیل به یک کسب و کار را داشته باشند و مجریان آنها اعم از دانشجو و استاد علاقه‌مند به ورود به این حوزه‌ها باشند، مورد حمایت پارک قرار می‌گیرند. بدان امید که با افزایش این پشتیبانی‌ها روند خلق ثروت از دانش در دانشگاه تهران، با اتصال پژوهش به فناوری شکل جدی‌تری به خود بگیرد. مهمتر آنکه برای ایجاد زمینه بهتر برای تعامل دانشگاه و جامعه و توسعه شرکت‌های زایشی محصول پژوهش دانشگاه، بایسته است که زیرساخت‌های لازم برای این مهم را نیز فراهم نمود. به همین دلیل طرح ساماندهی پردیس مرکزی دانشگاه با رویکرد دانشگاه نسل سوم و چهارم که در قالب دانشگاه کارآفرین و دانشگاه همکار با جامعه تبلور می‌یابد، مورد بازنگری قرار گرفت. این طرح با تصویب هیأت امنا با عنوان «شهر دانش، دانشگاه کارآفرین و سبز» و به اختصار «شهر دانش دانشگاه» نامیده شد. در طرح شهر دانش علاوه بر توسعه فضای فیزیکی مورد نیاز واحدهای مستقر در پردیس مرکزی که فقط شاخص‌های کیفی آنها بدون افزایش تعداد دانشجو ارتقا می‌یابد، نزدیک به ۵۰۰ هزار متر مربع به پارک علم و فناوری دانشگاه اختصاص می‌یابد. پیش‌بینی می‌شود اجرای این طرح با توجه به وجود زیرساخت‌های سخت افزاری و نرم‌افزاری مطلوب و موقعیت ویژه جغرافیایی دانشگاه، که در قلب تجاری شهر تهران قرار دارد، باعث تحول جدی در دانشگاه و همچنین تغییر ماهیت کسب و کار در تهران به ویژه مرکز تجاری آن نیز بشود. با توجه به موافقت ریاست محترم جمهور، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و هیأت دولت با این طرح و پیش‌بینی بودجه لازم برای تملک باقیمانده اراضی به کمک تعدادی از نمایندگان مجلس به ویژه برخی از نمایندگان دانشگاهی، در بودجه سال ۹۶، و امید به تصویب نهایی طرح در کمیسیون ماده ۵ در آینده نزدیک، امید است تحرک جدی در اجرای طرح در سال جاری صورت گیرد. لازم به ذکر است که مفهوم شهر دانش در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی و همچنین در پردیس کیش نیز دنبال می‌شود که هریک در صورت تحقق می‌توانند دانشگاهی متفاوت، از نوع دانشگاه نسل سوم و چهارم را رقم بزنند.
در طرح شهر دانش در پردیس مرکزی دانشگاه ۱۲۰ ساختمان واجد ارزش تشخیص داده شده‌اند که با مرمت و بازسازی آنها شهری مدرن در کنار بناهای ماندگار شکل خواهد گرفت که این دو در کنار هم در یک مرکز علمی مفهومی ارزشمند را به دنبال خواهد داشت. در حال حاضر یکی از این ساختمان‌ها توسط یکی از خیرین دانشگاه برای استفاده بنیاد حامیان دانشگاه تهران بازسازی و مرمت شده و بازسازی یکی دیگر از این ساختمان‌ها که واجد ارزش میراثی و رخدادهای تاریخی نیز هست در سال جاری با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی شروع خواهد شد.
در اینجا لازم است به دو موضوع مهم دیگر یکی مرمت فضاها و ساختمان‌های دانشگاه و موضوع خیرین و نیکوکاران بپردازم.
دانشگاه تهران دارای تعداد زیادی بنا و ساختمان است که جزو ساختمان‌های میراثی بوده و لازم است با نگاه میراثی، مقاوم‌سازی، حفظ و بازسازی شوند. بیشتر این ساختمان‌ها در پردیس مرکزی، باغ و موزه نگارستان، موزه مقدم و پردیس کشاورزی و منابع طبیعی قرار دارند. خوشبختانه بازسازی و مرمت ساختمان مشهور به کتابخانه پروین اعتصامی در باغ موزه نگارستان، با هزینه بیش از ۴۰ میلیارد ریال با مشارکت مالی سازمان زیباسازی شهرداری تهران، توسط همکاران پردیس هنرهای زیبا به اتمام رسید. علاوه بر این، مرمت و رونمایی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین نقاشی دیواری دورۀ قاجار تحت عنوان «صف سلام فتحعلی شاهی» و اضافه‌شدن تابلوهای نفیسی که اخیراً توسط یکی از خیرین به دانشگاه هدیه شده است، باعث می‌شود که باغ موزه نگارستان جایگاه متمایزتری در سطح ملی و بینالمللی پیدا کند. بدیهی است حفظ و توسعه این مجموعه به عنوان یک میراث ملی، وظیفه دانشگاه بوده و در اینجا لازم است از همه کسانی تشکر و قدردانی کنیم که این باغ موزه را از گزند تخریب و تبدیل‌شدن آن به یک ساختمان معمولی حفظ و حراست کردند و در بازسازی و مرمت آن کوشیدند.
از دیگر ساختمان‌های میراثی در حال مرمت توسط زیرمجموعه معاونت اداری و مالی، بازسازی بر اساس طراحی اولیه مجموعه ارزشمند باشگاه دانشگاه تهران واقع در پردیس مرکزی دانشگاه است که امید است تا پایان اردیبهشت سال جاری پایان یابد. این ساختمان پس از بازسازی و مرمت به شکل آغازین، یک سرمایه ارزشمند دیگری برای دانشگاه و کشور خواهد بود.
ساختمان دیگری که مقاوم‌سازی و مرمت آن در حال انجام است ساختمان دانشکده حقوق و علوم سیاسی است که کاری پیچیده، سخت و دشوار بوده است. حفظ اصالت تاریخی، مقاوم‌سازی در حالی که فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی در جریان است و گستردگی فعالیت‌ها و اعتبارات زیاد مورد نیاز این مقاوم‌سازی را تبدیل به فرایندی منحصر به فرد کرده است که در اینجا لازم می‌دانم از مجموعه دانشکده، اداره کل پشتیبانی و طرح‌های عمرانی و معاونت اداری و مالی دانشگاه و همچنین پیمانکاران پروژه و معاونت اداری و مالی وزارت عتف که تاکنون بخشی از اعتبارات مورد نیاز را تأمین کرده‌اند، تشکر و قدردانی کنیم.
فعال‌تر شدن بخش خیرین و واقفین در سازمان سرمایه‌گذاری و توسعه دانشگاه
موضوع دیگری که بایسته است بدان اشاره کرد و آن را یک سرمایه منحصر به فرد برای دانشگاه به حساب آورد، وجود دانش‌آموختگان، خیرین، واقفین و دوستدران دانشگاه تهران است که در مطالب قبلی به بخشی از کمک‌های این عزیزان اشاره شد. با تشکیل بنیاد حامیان دانشگاه و فعال‌تر شدن بخش خیرین و واقفین در سازمان سرمایه‌گذاری و توسعه، ارتباط بسیار بهتری با این عزیزان شکل گرفته است که یکی از سازوکارهای مهم دانشگاه به منظور توسعه تعامل دانشگاه و جامعه است. در سایه این ساختارها و تعاملات، کمک‌های بسیار بیشتری به دانشگاه و دانشجویان صورت گرفته و خواهد گرفت.
دانشگاه تهران این افتخار را داشته که همواره مورد توجه جامعه خیرین و واقفین ایران بوده است و به همین دلیل مجموعه امکانات زیادی به شکل‌های مختلف از جمله ساختمان، املاک و باغات وقف دانشگاه شده است. حفاظت و بهره‌برداری از آنها بر اساس نیات واقفین از جمله مسئولیت‌های خطیر دانشگاه است که سازمان توسعه و سرمایه‌گذاری و اداره کل حقوقی به طور مشخص به نمایندگی دانشگاه این وظیفه را دنبال می‌کنند. خوشبختانه این دو نهاد دانشگاه سعی کرده‌اند این وظایف را به خوبی انجام دهند و تاکنون بخش‌های زیادی از این امکانات در جهت نیات واقفین بهره‌برداری و یا بازپس‌گرفته شده‌اند. آخرین مورد از این دست بازپس‌گیری باغ بقایی بوده است که پس از نزدیک به ۳۶ سال و بعد از یک فرایند حقوقی طولانی، پیچیده و کشمکش با متصرفان غیرقانونی به دانشگاه باز پس‌گردانده شد. اداره‌کل حقوقی دانشگاه علاوه بر مورد فوق در سال گذشته در بیش از ۴۶ پرونده موفق به احقاق دانشگاه شده است که رکورد بسیار خوب و ارزشمندی است. علاوه بر این ساماندهی املاک دانشگاه و تهیه کلیه اسناد و مدارک آنها به میزان زیادی توسط معاونت اداری و مالی دانشگاه انجام شده و ورود این اطلاعات در سامانه GIS در برنامه سال جاری دانشگاه است .
تقویت جایگاه و اعتبارات مرکز فناوری اطلاعات دانشگاه
با توجه به اهمیت اینترنت و فضای مجازی، دانشگاه نسبت به تقویت جایگاه و اعتبارات مرکز فناوری اطلاعات اقدام نموده است. بر این اساس، در سال‌های ۹۴ و ۹۵ عرض باند دانشگاه هر سال ۱/۶ برابر سال قبل افزایش یافته است به طوری که در روزهای پایانی سال میزان استفاده کاربران دانشگاه بیش از Mbps2450 بود. بخشی دیگر از دستاوردهای حاصله با توجه به کوشش‌های بی‌دریغ همکاران این بخش به شرح زیر است:
اقدام برای توسعه و پایدارسازی دسترسی به اینترنت پرسرعت در دانشگاه، راه‌اندازی HotSpot در کل دانشگاه به عنوان راهکاری در دسترس‌تر و پایدارتر، اتصال دانشگاه به IXP ملی و آغاز ارتقای شبکه داخل دانشکده‌ها، پروژه راهبردی تدوین و مستندسازی شناسنامه فرآیندهای دانشگاه تهران، ارتقای سامانه‌سپاری فرآیندهای آموزش- فرایند فارغ‌التحصیلی، کلان‌پروژه استقرار نظام نوین مالی دانشگاه تهران- فاز اول استقرار سامانه حسابداری تعهدی، سامانه ارزیابی رضایتمندی از عملکرد کارکنان دانشگاه، پورتال سازمانی دانشگاه تهران- پیشخوان، تأمین و آغاز استقرار سامانه جدید ارزیابی عملکرد کارکنان، استقرار سامانه جدید مدیریت خوابگاه، استقرار سامانه جدید مدیریت تغذیه، راه‌اندازی فاز دوم فرایند الکترونیکی پذیرش و ثبت نام دانشجویان جدیدالورود و اجرای فاز اول ارتقای امنیت سامانه‌ها و زیرساخت، از جمله اقدامات این حوزه در سال ۹۵ بوده است.
توجه جدی به فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و ارائه خدمات دانشجویی و فرهنگی
بر اساس بررسی‌های انجام شده، توجه جدی به فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و ارائه خدمات دانشجویی و فرهنگی مانند خوابگاه، تغذیه، تربیت بدنی، اینترنت و دیگر امور رفاهی از جمله اقداماتی است که دانشگاه دنبال کرده است. ارتقای اینترنت خوابگاه‌ها به Hotspot، بهبود امکانات رفاهی خوابگاه‌ها و تغذیه و افزایش غذاخوری‌ها که با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی به منظور تنوع بخشی در غذای دانشجویان ایجاد شده و می‌شوند، توسعه فضاهای ورزشی و فضای سبز از جمله این موارد است. همچنانکه با راه‌اندازی سامانه‌های جدید در دانشگاه زیرساخت استفاده از کلیه غذاخوری‌های دانشگاه توسط دانشجویان فراهم شده است.
نوسازی و به‌سازی بخش‌های رادیولوژی، دندانپزشکی، فیزیوتراپی، بخش بستری، پذیرش و اتاق عمل، خرید و نوسازی تجهیزات بخش‌های ماموگرافی، سونوگرافی، دندانپزشکی و آزمایشگاه مرکز بهداشت و شروع به کار ساخت درمانگاه کوی و بازسازی آزمایشگاه مرکز بهداشت از جمله اقدامات معاونت دانشجویی دانشگاه در حوزه بهداشت دانشگاه بوده است.
از دیگر سیاست‌های دانشگاه بهره‌برداری هرچه بیشتر از ظرفیت پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشگاه در جهت تأمین نیازها و برنامه‌های دانشگاه است. در این جهت دانشگاه سعی می‌کند این دسته از پایان نامه‌ها و رساله‌ها را به طور ویژه پشتیبانی نماید که شروع آن تصویب و آغاز طرح حمایت مالی چهاربرابری طرح‌های مصوب رساله و پایان‌نامه مرتبط با مسائل روانشناختی، اجتماعی و فرهنگی دانشجویان است.
به منظور توسعه فعالیت‌های فرهنگی ۴۱۱۰ برنامه فرهنگی، اجتماعی و دانشجویی در قالب کانون‌های فرهنگی، هنری، اجتماعی و دینی، انجمن‌های علمی، نشریات دانشجویی و سایر تشکل‌های دانشجویی دانشگاه برگزار شده و در طی این مدت برنامه‌ها و مراسم‌های مهم و ارزشمندی مانند برنامه ۱۶ آذر با حضور ریاست محترم جمهور، مراسم آغاز سال تحصیلی با حضور بیش از ۴۰۰۰ نودانشجو به شکل متمرکز و اجرای بیش از ۳۸۸ برنامه سیاسی توسط تشکل‌های دانشجویی است که در کمال آرامش و متانت اجرا شد و خود نشان‌دهنده بلوغ هرچه بیشتر جامعه دانشجویی دانشگاه است.
کسب موفقیت‌های ملی و بینالمللی چشمگیر
در یک نگاه می‌توان گفت که جایگاه ملی و بینالمللی دانشگاه تهران در سال گذشته ارتقا یافته است که کسب رتبه اول دانشگاه بر اساس رده‌بندی ISC، جشنواره نانو، دانشجویان نمونه کشوری، المپیاد ورزشی دانشجویان، مشاوره دانشجویی و دیگر موارد در سطح ملی و کسب رتبه ۴۰۰-۳۰۰ در رده‌بندی شانگهای به عنوان تنها دانشگاه ایرانی که در این محدوده قرار دارد به همراه موارد دیگری که قبلاً عنوان شد همگی شاهدی بر این مدعاست. در این میان کسب رتبه ۴۸ در رشته مهندسی در جهان بر اساس رده‌بندی شانگهای و رتبه ۲۰۰-۱۵۱ در رشته معماری براساس رده‌بندی کیو اس از دیگر دستاوردهای دانشگاه در بعد جهانی است.
محوریت کیفیت در برنامه‌های دانشگاه
آنچه محور اصلی همه برنامه‌ها و تصمیمات دانشگاه بوده است ارتقای کیفیت در دانشگاه است. علاوه بر مواردی که بیان شد، پذیرش دانشجو در مقاطع تحصیلات تکمیلی براساس شاخص‌های مصوب شورای آموزشی دانشگاه صورت‌گرفته و پذیرش دانشجو در پردیس‌های خودگردان و دوره‌های مجازی تعدیل شد. بر اساس تصمیمات هیأت رئیسه مقرر شد از ظرفیت پردیس‌های خودگردان البرز و کیش برای نوآوری و پیاده‌سازی تجربه‌های نو استفاده شود. پردیس کیش توانست برای اولین بار ۱۰ دانشجوی غیر ایرانی را پذیرش کند و پیش‌بینی می‌شود با ارائه دروس به زبان غیر فارسی و حل برخی از مشکلات مانند ضعف ذاتی سامانه آموزش و همچنین برخی از امور اداری که خارج از اختیارات دانشگاه است، این پردیس تجربه‌های جدیدی را برای دانشگاه رقم بزند. همچنین مقرر شد با توجه به استقرار پردیس البرز در تهران و ارائه برنامه‌های آموزشی با کمک همه‌جانبه واحدهای اصلی دانشگاه، از ظرفیت ارتباطی و امکانات این پردیس برای تدوین و توسعه هرچه بیشتر برنامه‌های آموزشی بین و فرارشته‌ای با همکاری گروه‌های آموزشی استفاده شود. این تصمیم پاسخی به نیاز دانشگاه در جهت توسعه این دوره‌ها بود که متأسفانه پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در سال‌های گذشته نداشته است. بدیهی است دانشکده‌ها همچنان می‌توانند همچون گذشته نسبت به تدوین و اجرای دوره‌های بین‌رشته‌ای اقدام نمایند.
بهینه‌سازی استفاده از فضای فیزیکی
یکی از مشکلات دانشگاه کمبود فضاهای فیزیکی و تجهیزات است. درباره فضای فیزیکی دانشگاه به نظر می‌رسد یکی از دلایل احساس کمبود، عدم بهره‌برداری بهینه از فضاهای موجود است، لذا در کنار ساخت‌و‌سازهای جدید در سال ۱۳۹۶ سعی خواهد شد نظام بودجه‌ریزی دانشگاه به شکل یکپارچه و هماهنگ‌تری دنبال شود و در این نظام، عوامل مختلف مانند اعتبارات، منابع انسانی و فضای فیزیکی در کنار هم دیده شوند تا کلیه منابع دانشگاه به شکل بهتری مورد استفاده قرار گیرند. البته در بودجه‌ریزی سال ۱۳۹۵ قبلاً منابع انسانی مورد توجه قرار گرفته بود.
در سال ۱۳۹۵ پروژه توسعه فضای فیزیکی پارک علم و فناوری در پردیس شمالی دانشگاه، خوابگاه موسوم به خوابگاه دانشجویان خارجی، پروژه ساختمانی پردیس کیش، ساختمان دانشکده علوم و فنون کلید خورد و ساختمان جدید کتابخانه دانشکده الهیات آماده بهره‌برداری شده است. آنچه باید اعلام شود تشکیل شورای عالی معماری دانشگاه، شورای عالی دانشگاه سبز و HSE در دانشگاه است تا از این پس هر فعالیت عمرانی در دانشگاه شرایط معماری فاخر و استانداردهای دانشگاه سبز را داشته باشد.
تصویب و نهایی شدن برنامه سوم دانشگاه
از دیگر اقدامات مهم سال ۱۳۹۵ تصویب و نهایی‌شدن برنامه سوم دانشگاه است که محورهای اصلی آن عبارت است از:
۱- بین‌المللی‌سازی دانشگاه: حضور جهانی.
۲- نوآوری و حرکت به سوی دانشگاه کارآفرین.
۳- ارتقای اخلاق و مسئولیت‌پذیری اجتماعی.
این برنامه پس از کسب نظرهای همکاران توسط شورای برنامه‌ریزی دانشگاه به همراه تمامی شاخص‌های اصلی و کمی آن برای اجرا و ارزیابی به تصویب رسید. اگر چه عملاً بسیاری از سیاست‌ها و عملکرد دانشگاه متناسب با این برنامه صورت گرفته است، اما به طور سازمان‌یافته‌تری در سال جاری این برنامه محور اصلی فعالیت‌های دانشگاه قرار خواهد گرفت و امید است با همراهی و همدلی کلیه اعضا و ارکان دانشگاه تحقق آن امکان‌پذیر شود.
در پایان، لازم می‌دانم از همه همکاران، مدیران، هیأت رئیسه دانشگاه، دانشجویان، دانش‌آموختگان و دوستداران دانشگاه و نهادها و سازمان‌ها که دانشگاه را برای تحقق برنامه‌ها و ارتقای آن کمک و پشتیبانی کردند، تشکر و قدردانی نمایم. بی‌شک همدلی، همفکری، همراهی و سعه‌صدر یکایک همکاران و همراهان در کنار برنامه‌ریزی و اجرای صحیح و اصولی آن تضمین‌کننده آینده‌ای درخشان‌تر برای دانشگاه خواهد بود.
با تشکر و تقدیم احترام
محمود نیلی احمدآبادی
رئیس دانشگاه تهران
فروردین ماه یکهزار و سیصد و نود و شش
نظر شما :