یادداشت دکتر مجید غلامی | حکمرانی در زیست بوم مسئولیت اجتماعی ایرانی

به گزارش روابط عمومی دانشگاه تهران، دکتر مجید غلامی، عضو هیات علمی دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران در آستانه برگزاری دهمین همایش ملی و دومین همایش بین‌المللی ترویج اخلاق حرفه‌ای که اول بهمن ماه در سالن اجلاس سران برگزار می‌شود، یادداشتی با عنوان حکمرانی در زیست بوم مسئولیت اجتماعی ایرانی نوشت که در ادامه می‌خوانیم:

مسئولیت اجتماعی به عنوان یکی از بنیادی‌ترین نمادهای دین اسلام که نمود آن در خمس، زکات، وقف، امر به معروف و بسیاری دیگر از گزاره‌های دینی و شرعی ماست، در سال‌های اخیر به عنوان یک مطالبه جدی در فرهنگ عمومی مدرن و در زبان علم نیز مورد توجه و مداقه قرار گرفته است. هرچند امروزه، علم و فرهنگ غربی به ضرورت‌ها و الزام‌های مسئولیت اجتماعی از زوایای پیدا و پنهان زیادی می‌پردازد، اما غنا و پیشتازی ادبیات اسلامی در عرصه مسئولیت اجتماعی، بسیار فراتر از ادبیات علمی در این زمینه است تا جایی که می‌توان بیان کرد اسلام دین مسئولیت اجتماعی و مسئولیت اجتماعی، هدف دین اسلام است که جامعه در مرکز ثقل توجه آن است.

برای تشریح مسئولیت اجتماعی از دو جنبه می‌توان ورود کرد؛ جنبه تکلیفی مسئولیت اجتماعی و جنبه استحقاقی آن. نه تنها مسئولیت‌پذیری اجتماعی، تکلیف شرعی و عقلی در تعالی جامعه است که همه ذی‌نفعان حکمرانی از جامعه گرفته تا حکومت و بازار، ملزم به انجام این تکلیف هستند اما از سوی دیگر، جنبه استحقاقی مسئولیت اجتماعی نباید مورد غفلت قرار بگیرد.

از بعد استحقاقی، مسئولیت داشتن در قبال جامعه، حق جامعه و عدم ایفای آن، تضییع حقوق جامعه و ظلم به جامعه است. جامعه به عنوان پیشران حکمرانی و بستر حضور مردم، نیازمند مسئولیت‌پذیری حکومت و بازار به آن در جهت تقویت بنیان‌های جامعه در زمینه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، و سایر حوزه‌های مرتبط است. بر این اساس، این جنبه استحقاقی مسئولیت‌پذیری اجتماعی است که زمینه‌ساز اعتماد اجتماعی به عنوان مهمترین پیشران تعالی حکومت در اداره کشورهاست. اعتماد، موتور محرک کارآمدی حکومت است که فقدان آن زمینه‌های گسترش ناترازی‌ها را فراهم می‌کند؛ ناترازی‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، اخلاقی و بسیاری از ناترازی‌های دیگر.

نیاز امروزه جامعه ایرانی، ایجاد شبکه‌های متنوع، متعدد و تو در توی مسئولیت اجتماعی است؛ به عبارت دیگر، باید فعالیت‌ها و تلاش‌ها در زمینه مسئولیت اجتماعی، در گروه‌های کانونی و در بسترهای زمانی و مکانی مختلف در حال پیگیری باشند اما همه آن‌ها در ارتباط و انسجام با یکدیگر. فعالیت‌های منفردانه مهمترین آسیب تلاش‌ها در راستای استحقاق و تکلیف مسئولیت اجتماعی در کشور ماست که نیاز به توجه، برنامه‌ریزی و نظارت جدی دارد.

بر این اساس، مهمترین مساله در موضوع مسئولیت اجتماعی در جامعه معاصر ایران، مسئله حکمرانی و فراحکمرانی مسئولیت اجتماعی است. حکمرانی مسئولیت اجتماعی ما را به سمت مردمی و عمومی شدن مسئولیت اجتماعی، شبکه‌ای شدن و کارآمد شدن آن هدایت می‌کند؛ حال آنکه، فراحکمرانی مسئولیت اجتماعی، هدایت هدایت‌ها در مسئولیت اجتماعی است تا تلاش‌های مختلف و متعدد در زمینه مسئولیت اجتماعی در کشور را همگرا و هم‌افزا و در جهت نیازهای اولویت‌دار جامعه ایرانی کنیم تا آثار شگرف مسئولیت اجتماعی، نهاد اعتماد عمومی در جامعه ایران را تقویت و بازسازی کند.

در نهایت قابل ذکر است برای حکمرانی مسئولیت اجتماعی و فراحکمرانی آن در قالب اجتماع مسئولیت اجتماعی، ضرورت تدوین سند مسئولیت اجتماعی با رویکرد استحقاقی ذکر شده برای آن، یکی از الزامی‌ترین نیازهای زیست بوم مسئولیت اجتماعی در کشور است که ضرورت دارد نهادهای علمی و پژوهشی در تلاشی موثر با تمرکز بر مسئولیت‌های سه گانه حکومت، جامعه و بازار در عرصه مسئولیت اجتماعی، نحوه تعامل اضلاع سه گانه مسئولیت اجتماعی در کشور را تبیین، تشریح و تدقیق کنند تا جامعه ایرانی، مسئولیت خود را در قبال حکومت، حکومت مسئولیت خود را در قبال جامعه، جامعه مسئولیت خود در قبال بازار، بازار مسئولیت خود در قبال جامعه، بازار مسئولیت خود در قبال حکومت و حکومت مسئولیت خود در قبال بازار را مورد توجه قرار دهد.