دانشجویان و دانش‌آموختگان فقط درس خواندند؛ مهارت کسب نکردند

اصلی‌ترین دغدغه‌ دانشجویان بعد از اتمام دوران تحصیل و شاید قبل از رسیدن به دانش‌آموختگی، شغل و کسب مهارت‌های مرتبط با کار مورد نظرشان است. البته در چند سال گذشته با اهتمام وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دانشگاه‌ها دوره‌های مهارت‌ورزی و مهارت‌آموزی را در اولویت‌ آموزش خود قرار داده‌اند.

در این زمینه، اداره کل مهارت دانشگاه تهران با مدیریت فرشته امین به تازگی راه‌اندازی شده است. دکتر فرشته امین، عضو هیأت علمی دانشکدگان مدیریت در گروه رهبری و سرمایه انسانی دانشگاه تهران با مدرک دکتری رشته مدیریت منابع انسانی این دانشگاه است. گفتگوی مشروح با مدیرکل مهارت دانشگاه تهران درباره برنامه‌های این اداره کل برای مهارت‌آموزی و ایجاد زمینه‌های شغلی دانشجویان و دانش‌آموختگان در ادامه آمده است.

خانم دکتر امین از فرصتی که در اختیار کارآفرین‌نیوز قرار دادید، سپاسگزارم. لطفا برای مخاطبان بگویید پیش‌نیاز راه‌اندازی اداره کل مهارت دانشگاه تهران چه بود و قرار است با راه‌اندازی این اداره کل چه اقداماتی برای مهارت‌آموزی دانشجویان دانشگاه تهران صورت بگیرد؟

ابتدا به بررسی دانشگاه‌های مطرح دنیا که در حوزه ارتباط صنعت و دانشگاه موفق بودند، پرداختیم. بر مبنای تجارب و سوابق موجود در این حوزه‌ها، زنجیره خدمتی از مرحله دانش‌آموزی تا مرحله دانشجویی و پس از آن برای گروه‌های هدف مرتبط طراحی شد. در سال ۹۸ پیشنهاد راه‌اندازی مرکز اشتغال دانشگاه تهران را مطرح کردیم که تنها بخش دانش‌آموزی در آن دوره مصوب شد. در بخش دانش‌آموزی هدف آن بود که ارتباط دانش‌آموزان مستعد و نخبه را با دانشگاه تهران برقرار کنیم و شرایطی را برای معرفی مناسب دانشگاه تهران، خدمات، برنامه‌ها و ظرفیت‌های آموزشی، پژوهشی و رفاهی این دانشگاه در راستای جذب استعدادها در رشته‌های مختلف فراهم سازیم.

متأسفانه تأسیس باشگاه دانش‌آموزی دانشگاه تهران با شیوع کرونا همراه شد و نتوانستیم خدمات حضوری را در چارچوب برنامه‌های متنوعی که طراحی شده بود به دانش‌آموزان ارایه دهیم؛ بنابراین فقط یک‌ سری خدمات مجازی، چند دوره حضوری محدود و دو دوره برنامه روز باز دانشگاه تهران در این دوران برگزار شد.

در سال ۹۹ گزارشی از اقدامات انجام شده در یک‌سال‌ونیم و پیشنهادهایی جهت بازنگری ساختار و مأموریت موجود به معاونت فرهنگی اجتماعی وقت در دانشگاه ارائه شد و در نهایت، باشگاه دانش‌آموزی به مرکز مدیریت توسعه مهارت‌آموزی و اشتغال معاونت فرهنگی اجتماعی دانشگاه تهران تبدیل شد. در ذیل باشگاه دانش‌آموزی، مرکز آموزش‌های فرهنگی اجتماعی و مرکز مدیریت و مشاوره شغلی ( TMC ) که با مجوز سازمان فنی‌وحرفه‌ای راه‌اندازی شده بود، قرار داشت. مأموریت این مرکز ارایه خدماتی در حوزه مهارت‌آموزی و اشتغال به گروه‌های هدف دانش‌آموزی و دانشجویی بود.

در این مرکز، اقداماتی همچون نمایشگاه کار، لیگ‌ بازی‌های کسب و کار، پویش‌های حمایتی از دانش‌آموزان و دانشجویان کم برخوردار، بازدیدهای سازمانی، برگزاری دوره‌های مهارتی سازمان فنی‌وحرفه‌ای‌، معرفی دانشجویان به سازمان‌های متقاضی و بوت‌کمپ‌های مختلف برگزار شد. بر مبنای اقدامات انجام شده و به دلیل جایگاه و اهمیت حوزه مهارت‌آموزی و اشتغال در دانشگاه تهران، با حمایت ویژه و دستور مستقیم رییس دانشگاه تهران، اداره کل مهارت در مهرماه سال جاری در ساختار دانشگاه تهران ایجاد شد.

واژه مهارت ترکیبی از کلید واژه‌های «میم»؛ مهارت‌آموزی، «ه»؛ هدایت شغلی، «الف»؛ اشتغال‌پذیری، «ر»؛ رصد اشتغال و «ت»؛ تجربه‌اندوزی است.

اداره کل مهارت دانشگاه تهران با التزام به نقشه جامع علمی کشور، با تکیه بر سرمایه‌های اجتماعی و انسانی فرهیخته، حمایت سازمان‌های داخلی و بین‌المللی، با هدف ارتقای سطح دانش و مهارت‌های دانشجویان و دانش‌آموختگان، توان‌افزایی آنها برای ورود به بازار کار، پاسخگویی به نیازهای جامعه و در راستای ایجاد فرصت‌های شغلی و حرفه‌ای با رویکرد تقاضامحور و منتج به اشتغال تأسیس شده است. در ذیل این اداره کل، ۲ اداره اصلی شامل اداره مهارت‌آموزی و اداره کارآمادگی و یک واحد با عنوان اردوگاه مهارتی پردیس‌های علم و فناوری وجود دارد.

همچنین مراکز TMC، آموزش فرهنگی اجتماعی، باشگاه دانش‌آموزی و بخش‌های استعدادیابی، کارآموزی و کاریابی، برگزاری بوت‌کمپ‌های تخصصی، رویدادهای کار، دانش‌آموختگان، یادگیری تجربی و رسانه در ذیل آنها قرار می‌گیرند. علاوه بر این، در نظر است به زودی شعبه‌هایی با عنوان دفتر مهارت در همه دانشکدگان و دانشکده‌های دانشگاه تهران نیز ایجاد شود. مدیران این دفاتر از معاونان علمی یا فرهنگی دانشجویی دانشکده‌ها یا اعضای هیأت علمی فعال در صنعت و عضو شورای اجرایی اداره کل مهارت هستند.

علاوه بر این، در حال راه‌اندازی یک سامانه جامع کارآمادگی و کاریابی در اداره کل مهارت هستیم تا ارتباط مستقیم سازمان‌ها، دانشجویان و جویندگان کار را برقرار کنیم و از طریق این سامانه فرصت‌های شغلی، کارآموزی و پروژه‌های دانشجویی به دانشجویان و دانش‌آموختگان اعلام شود. در این سامانه قابلیت‌های متنوعی همچون ایجاد پرونده الکترونیکی برای مهارت آموزان و امکان برگزاری دوره‌های آنلاین نیز وجود دارد.

یکی دیگر از برنامه‌های این اداره کل، انجام رصد اشتغال بین دانشجویان و دانش‌آموختگان دانشگاه تهران است و گزارش‌های آن به صورت دوره‌ای در اختیار مدیران و تصمیم‌گیرندگان دانشگاه قرار می‌گیرد. می‌خواهیم بدانیم برای رشته‌های مختلف چه میزان بازار کار وجود دارد، دانشجویان در رشته‌های مختلف در چه قالب‌هایی وارد بازار کار می‌شوند و دانش‌آموختگان دانشگاه تهران در کدام سازمان‌ها مشغول به فعالیت‌اند.

همانطور که اشاره کردید، دانشگاه تهران در حال راه‌اندازی چند اردوگاه مهارتی در برخی از نقاط کشور است. این اردوگاه‌ها قرار است چه خدماتی به دانشجویان ارائه دهند؟

دانشگاه تهران در حال راه‌اندازی پردیس‌های علم و فناوری و اردوگاه‌های مهارتی در داخل و خارج از کشور است. در این پردیس‌ها و اردوگاه‌ها، کارگاه‌های مهارت‌آموزی، امکانات ورزشی و تفریحی وجود دارد و مقرر است در طول سال به طور منظم برنامه‌های مهارتی برای دانشجویان همه رشته‌ها در این اردوگاه‌ها برگزار کنیم. دانشگاه تهران هم اکنون پردیس‌های علم و فناوری اشتهارد، اروند و قشم را راه‌اندازی کرده است و به زودی در شهرهای مشهد، گرگان و گیلان هم این پردیس‌ها به بهره‌برداری می‌رسد.

برخی از این واحدها به شهرک‌های صنعتی نزدیک است و در طول برگزاری اردوی مهارتی، بازدیدهای سازمانی، نشست‌های انتقال تجربه و دوره‌های آموزشی مهارتی ویژه در این شهرک‌ها برگزار می‌شود. در واقع دانشجویان در محیط‌های واقعی کار با مشارکت کارشناسان و مدیران حرفه‌ای سازمان‌ها، مهارت‌های مورد نیاز را می‌آموزند. دانشگاه تهران از همکاری سازمان‌ها و شرکت‌های داخلی و بین‌المللی در این پردیس‌ها و در سایر بخش‌های مربوط به مهارت‌آموزی و اشتغال استقبال می‌کند.

به نظر می‌رسد این موارد برای دانشگاهی مثل تهران در گذشته وجود نداشت؛ درست است؟

برخی از این برنامه‌ها در گذشته در دانشگاه تهران به صورت موردی انجام می‌شد، اما متمرکز و مستمر نبود و در برخی از دانشکده‌ها که ارتباط مناسبی با صنعت دارند، برگزار می‌شد. چیزی که الان تحت عنوان اداره کل مهارت داریم، یک بخش متمرکز با یک سیستم یکپارچه و دارای وحدت رویه و بر مبنای الگوبرداری از دانشگاه‌های موفق دنیا در حوزه ارتباط بین صنعت و دانشگاه با تنوعی از برنامه‌ها و رویدادهای مرتبط با حوزه مهارت‌آموزی و اشتغال برای گروه‌های هدف مختلف است. همچنین تا به حال در دانشگاه تهران سامانه جامع کارآمادگی و کاریابی وجود نداشت و دانشکده‌های مختلف برای خدمات کاریابی و کارآموزی یا برگزاری رویدادهای کار از پلتفرم‌هایی مانند جاب‌ویژن و ایران‌تلنت استفاده می‌کردند. تأسیس اردوگاه مهارتی در پردیس‌های علم و فناوری هم ابتکار جدیدی است که توسط رییس دانشگاه تهران در دوره اخیر ایجاد شده است.

خانم دکتر امین؛ در مورد حرف «میم» کلمه مهارت قرار است چه مهارت‌هایی به دانشجویان آموزش داده شود؟

در حال حاضر در اداره کل مهارت، بر طراحی بسته‌های مهارتی ویژه با مشارکت مدیران و کارشناسان حرفه‌ای سازمان‌ها تمرکز داریم. علاوه بر آن، یک‌سری دوره‌های مهارتی با استانداردهای ارائه شده توسط سازمان فنی‌وحرفه‌ای اجرا می‌کنیم و در نظر داریم بسته‌های مهارتی ویژه دانشجویان رشته مختلف طراحی و اجرا کنیم.

از ترم تحصیلی گذشته، معاونت آموزشی دانشگاه تهران، درسی را تحت عنوان «یادگیری تجربی» برای دانشجویان مقطع کارشناسی به صورت یک درس سه واحدی اجباری تعریف کرد که بخش نظری بر عهده این معاونت و بخش عملی بر عهده اداره کل مهارت دانشگاه است. دانشجویان چهار جلسه تئوری در دانشکده‌ها می‌گذرانند و سپس توسط اداره مهارت متناسب با رشته تحصیلی‌شان به صنعت و سازمان‌های مرتبط معرفی می‌شوند که ۷۰ ساعت دوره عملی در سازمان طی می‌کنند؛ در پایان دوره نیز با انجام یک کار عملی توسط راهبر صنعت ارزیابی می‌شوند. در ترم اخیر حدود ۲۰۰ دانشجو به سازمان‌ها معرفی شدند.

در اداره کل مهارت برای همه دانشجویان متناسب با رشته تحصیلی‌شان در مقطع کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکتری حتی برای دانش‌آموزان، بسته مهارتی معرفی می‌شود. برنامه اداره کل مهارت این است که سطح اشتغال‌پذیری افراد افزایش پیدا کند و علاوه بر ارائه بسته‌های ‌مهارتی با برگزاری بازدیدهای سازمانی، نشست‌های انتقال تجربه، بوت‌کمپ‌های تخصصی و برگزاری دوره‌های استعدادیابی، شرایط ورود دانشجویان و دانش‌آموختگان را به سازمان‌ها تسهیل کنیم.

در مورد بحث اشتغال‌پذیری این باور وجود دارد که دانشگاه وظیفه‌ای ندارد برای دانشجو شغل ایجاد کند. اقدامی که هم اکنون دانشگاه تهران در بحث اشتغال‌پذیری انجام می‌دهد آیا دانشجویان را برای ورود به بازار کار آماده می‌کند؟

دانشجویی که چهار سال از عمر خود را در مقطع کارشناسی و بعد کارشناسی‌ارشد و دکتری می‌گذراند، بالاخره می‌خواهد از این دانش و آموخته‌هایش در جایی استفاده کند و وارد بازار کار شود. از نظر من، دانشگاه وظیفه دارد با ایجاد شرایط و تمهیداتی به دانشجویان کمک کند در این دوران، سطح اشتغال‌پذیری و توانمندی‌های خود را افزایش دهند، مهارت‌های مورد نیاز را برای ورود به بازار کار بیاموزند و عمرشان تلف نشود. همچنین بعد از اتمام دوره تحصیلی‌شان بدون وقفه بتوانند وارد بازار کار شوند.
متأسفانه در حال حاضر تعداد زیادی از فارغ‌التحصیلان داریم که مدرک تحصیلی خود را در مقاطع مختلف دریافت کرده‌اند و وارد جامعه شده‌اند، اما شغلی متناسب با رشته تحصیلی و مدرک‌شان ندارند. دلیل اصلی این مساله این است که در دوره تحصیلی‌شان فقط درس خوانده‌اند، مهارتی کسب نکردند و برای ورود به بازار کار مهیا نشده‌اند.

در حال حاضر، اداره کل مهارت برای دانش‌آموختگان دانشگاه تهران برنامه‌ای دارد؟ آیا برنامه‌های‌تان فقط به مهارت‌آموزی دانشجویان و دانش‌آموزان محدود می‌شود؟

یکی از بخش‌هایی که زیرمجموعه این اداره کل قرار دارد، دانش‌آموختگان است. در این بخش در نظر داریم از ظرفیت دانش‌آموختگان دانشگاه تهران که عِرق ویژه‌ای به دانشگاه تهران دارند و در حال حاضر به عنوان مدیر، کارشناس و مشاور در سازمانی مشغول به فعالیت هستند در نقش مدرس، منتور، ارزیاب یا حامی سازمانی استفاده کنیم. همچنین برای دانش‌آموختگان دانشگاه که هنوز وارد بازار کار نشده‌اند، دوره‌های مهارتی، بوت‌کمپ‌های تخصصی و رویدادهای کار برگزار می‌کنیم.

منبع: کارآفرین نیوز