یادداشت دکتر رضا پورحسین | نشان عالی دانش با هدف تکریم علم و عالم، انگیزه‌سازی برای نسل نو، ارتقای روحیه علم‌گرایی، کمک به تحقق چشم‌اندازها و افق‌های دور دستِ علمی کشور و کمک به تحقق تمدن نوین اسلامی طراحی شد
«همان‌گونه که دلیل اصلی افول فرهنگ‌ها و تمدن‌ها، عدم تکریم علم و عالم بوده است؛ اوج‌گیری فرهنگ و تمدن‌ها نیز به دلیل تکریم علم و دانش و در صدر نشستن عالمان و دانشمندان بوده است. در سیر تاریخی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها شاهد اوج و رشد، و گاهی افول و تاریکی بوده‌ایم. درخشش علم و توجه کارگزاران و حکمرانان به دانش و دانشمندان، معیاری برای اوج و فرود تمدن‌ها در وهله‌های مختلف تاریخی بوده است.
اگر نیم‌نگاهی به فرهنگ و تمدن اسلام و ایران بیندازیم، تاریخ گواهی می‌دهد که فرهنگ و تمدن ایرانی، تمدنی خداگرا، توحیدی، دارای روحیه علم‌گرایی و نجیب بوده است و تمدن‌های هم‌زمان با تمدن و فرهنگ ایرانی، واجد چنین ویژگی‌های والایی نبوده‌اند. با ظهور اسلام، ایرانیانِ موحد، اسلام را به عنوان یک آیین آسمانی و کامل، پذیرفتند و در میان فرق اسلامی، اسلام اهل بیتی را در آغوش گرفتند. دلیل اصلی پذیرش اسلام توسط ایرانیان خداگرا و موحد، وجود علما و دانشمندانِ توحیدی در شاخه‌های مختلف علم در گستره سرزمینی بوده است.
تمدن ایران و اسلام به دلیل حضور دانشمندان ایرانی و مسلمان، خاستگاه بسیاری از علوم و معارف بشری بوده است. ایرانیان خدمات بسیار زیادی به علم بشری داشته‌اند؛ به طوری که بسیاری از کتاب‌های علمی و حتی علوم تجربی ایرانیان توسط دیگران ترجمه شده و به غرب رفته است. در کنار این خدمت، اسلام و ایران به پاس حضور علما و دانشمندان خدمات متقابل بسیار گسترده‌ای را در جهت اعتلای یکدیگر داشته‌اند که تاریخ تمدن و فرهنگ ایرانی قبل و بعد از اسلام، خدمات متقابل را گواهی می‌دهد. مدارس علمی و تجربی، حوزه‌های علمیه، وجود و حضور گسترده فقها، عالمان تجربی، اطبا، فلاسفه و عرفا، و رونق پرفروغ علوم دینی، ریاضیات، نجوم، فلسفه، ادبیات، شیمی، علم‌النفس و کلام از جمله افتخارات تمدنی ایران و اسلام است.
آنچه که علم، فرهنگ و معرفت را در گستره فرهنگ و تمدن اسلام و ایران برجسته کرده، رشد علم و قدرشناسی از علم و عالم بوده است. هرگاه علما و دانشمندان بر صدر نشسته و قدر دیده باشند، سکه پیشرفت، رونق داشته و توسعه تمدنی و اعتلای فرهنگی حاصل شده است. شاید بتوان زنده بودن یک ملت را به میزان قدرشناسی و توجه آنان به علم و دانش ارزیابی نمود. اما در کنار اوج و شکوفایی فرهنگی و تمدنی اسلام و ایران، متاسفانه در برخی وهله‌های تاریخی شاهد افول و کم‌فروغی فرهنگی و تمدنی نیز بوده‌ایم. دلیل اصلی این افول را باید در وابستگی حکمرانان به بیگانگان، دوری آنان از عالمان و دانشمندان و بسیاری از مواقع خیانت‌های آشکار و پنهان آنان بوده است. البته در این فراز و نشیب، خیزش‌های سیاسی و فرهنگی علمای دینی برای بازگشت جامعه به اصالت‌های خویش، و احیای وجوه فرهنگی و تمدنی اصیل ایرانی اسلامی؛ مانع نابودی مولفه‌های فرهنگی و تمدنی ایرانی و اسلام شده‌اند. اما حرکت‌های آنان گاهی توفیقاتی داشته و گاهی نیز به دلیل قهر حاکمان وابسته و مرعوب، توفیقاتی به‌دست نیاورده‌اند. تا اینکه انقلاب اسلامی ایران به عنوان بزرگترین پدیده سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قرن، به پاس بزرگترین دستاورد خود یعنی استقلال سیاسی و استقرار نظام جمهوری اسلامی، نگاه ویژه و درجه اول به علم و رشد علمی را ارتقا داده و با تسلط و اعتلای گفتمان علمی، شتاب بخشیدن به حرکت علم و فناوری، افزایش چند برابری دانشجو، تربیت گسترده استادان، تاسیس دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی بسیار، در جهت رشد شگرف علم و فناوری برآمد؛ به گونه‌ای که رشد علمی ایران رتبه برتر جهانی را کسب نموده و در بسیاری از علوم و فناوری همانند نانوفناوری، سلول‌های بنیادی و دانش هسته‌ای در باشگاه‌های «های تک» جهانی وارد شده و در برخی از آن‌ها در جایگاه تک رقمی جهان ایستاده است. این رشد به پاس استقلال سیاسی، نحوه حکمرانی و توجه ویژه و راهبردی رهبری به رشد علم و فناوری، و نیز تکریم اندیشمندان حاصل شده است. تعیین هدف والایی چون تمدن نوین اسلامی نیز شاهدی است برای اینکه رشد علمی ایران به عنوان پایه اصلی تمدن نوین اسلامی پویا بوده و تداوم خواهد داشت.
خوشبختانه مجموعه علمی و فناوری کشور در حوزه‌های مختلف آموزشی، پژوهشی، تربیت نیروی انسانی و تجهیز زیرساخت‌های علمی و فناورانه به منزلة نظامی منسجم با اهداف و افق‌های علمی تصریح شده، به سوی تحقق تمدن نوین اسلامی و احیای بیشتر مجد و عظمت تمدنی ایران و اسلام و کسب مرجعیت علمی با شتاب در حرکت است. خوشبختانه این حرکت به پاسِ استقلال سیاسی و اعتماد به‌نفس ملی هر روز شتاب بیشتری به خود گرفته و فتح قله‌های بیشتری را در گستره علمی و فناوری نوید می‌دهد.
در این راستا و همگام با کاروان علم و فرهنگ، دانشگاه تهران به عنوان نماد آموزش عالی و بزرگترین و مهم‌ترین دانشگاه کشور به همراه دانشگاه علوم پزشکی تهران در کنار ماموریت آموزشی و پژوهشی خود، نشان عالی دانش را با هدف تکریم علم و عالم، انگیزه‌سازی برای نسل نو، ارتقای روحیه علم‌گرایی، کمک به تحقق چشم‌اندازها و افق‌های دور دستِ علمی کشور، و کمک به تحقق تمدن نوین اسلامی؛ طراحی و آن را هر ساله به برگزیدگانی از دانشمندان تاثیرگذار در گفتمان علمی و پیشرفت کشور عزیزمان، ایران اسلامی، اهدا خواهد نمود.
این نشان در شش شاخه علوم انسانی و هنر، علوم اجتماعی و رفتاری، علوم پایه، علوم فنی و مهندسی، علوم کشاورزی و دامپزشکی، علوم پزشکی و سلامت به استادان تاثیرگذار، شاگردپرور، جامع‌نگر، دارای آثار متعدد علمی و پراستناد ملی و بین‌المللی، حامی تحقق چشم‌اندازهای کشور و تمدن نوین اسلامی، حرکت در مرزهای دانش و گاهی فراتر از آن و ایجادِ موج نو در گستره دانش، اعطا می‌گردد؛ تا از این رهگذر دانشجویان و استادانِ جوان بتوانند آینده خود را در رشد و بالندگی‌های امروز استادان و پیشکسوتان ببینند، و البته با شتاب و پویایی بیشتری متناسب با ویژگی‌های زمانه، ایران عزیز را به قله‌های علم و فناوری نزدیک و نزدیک‌تر سازند.»
نظر شما :