سلسله نشست‌های دانش‌آموختگان دانشگاه تهران -۱۲
قواعد برآمده از بازارهای سنتی پاسخگوی نیازهای تنظیم رقابت پلتفرم‌های دیجیتال نیست/ تدوین ضوابط نوین حوزه اقتصاد دیجیتال در ایران ضروری است
به گزارش روابط عمومی دانشگاه تهران، دوازدهمین نشست علمی دانش‌آموختگان دانشگاه تهران با موضوع «چالش‌های تنظیم رقابت در پلتفرم‌های دیجیتال» با حضور دکتر فاطمه نصرتی، رئیس دفتر ارتباط با دانش‌آموختگان (دبیر پنل) و سخنرانی دکتر ولی رستمی، استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی و دانش‌آموختۀ دانشگاه تهران؛ دکتر محسن صادقی، دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی و دانش‌آموختۀ دانشگاه تهران و محمدصادق فراهانی، سرپرست معاونت پژوهش‌های بنیادین پژوهشکده شورای نگهبان و دانش‌آموختۀ دانشگاه تهران برگزار شد.
در ابتدای این سلسله نشست دکتر فاطمه نصرتی، رئیس‌دفتر ارتباط با دانش‌آموختگان، به تشریح سوابق تحصیلی اساتید حاضر در این وبینار پرداخت و گفت: دانشگاه تهران با بیش از ۲۶۰ هزار دانش‌آموخته ظرفیت عظیمی به لحاظ علمی، تحقیقاتی، تجارب مدیریتی و … را داراست و دفتر ارتباط با دانش‌آموختگان اداره کل روابط عمومی قصد دارد از طریق برگزاری سلسله نشست‌هایی، از این ظرفیت همسو با مسئولیت اجتماعی دانشگاه و برای کمک به حل مسائل روز جامعه استفاده کند.
دکتر صادقی: نیازی به تدوین سند حمایت از رقابت سکوهای فضای مجازی نیست
در ادامه این وبینار دکتر محسن صادقی، دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی و دانش‌آموختۀ دانشگاه تهران با اشاره به نقد سند سیاست‌های کلان حمایت از رقابت و مقابله با انحصار سکوهای فضای مجازی گفت: شورای عالی فضای مجازی بنا به حکم رهبر معظم انقلاب راه‌اندازی شد و هدف آن سیاست‌گذاری در سطح فضای مجازی است.
او افزود: برخی از نویسندگان معتقد هستند که فلسفه شکل‌گیری فضای مجازی بر اساس تسهیل تجارت و سهولت در کسب‌وکار است و دخالت دولت در این فضای مجازی سبب ایجاد مانع در کسب‌وکار می‌شود. اما در مقابل عده‌ای معتقد هستند که باید دولت در این فضا دخالت داشته باشد. نظر گروه دوم در جامعه امروزی غالب شده و در کشور هم از نظر متن قانونی، قانون خصوصی به طور ضمنی اجازه داده که حقوق رقابت در فضای مجازی رعایت شود.
دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران ادامه داد: از سوی دیگر، کسب‌وکارهای اینترنتی بسیار رونق گرفت و یک نگرانی وجود داشت که در فضای مجازی شاهد انحصارهای نامتعارف باشیم که در این راستا سندی تنظیم شده است.
صادقی تصریح کرد: در این سند، تهیه‌کنندگان همان تعاریف در قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ در مورد برخی اصطلاحات حقوق رقابت را تکرار کرده‌اند. به‌طوری‌که عبارت‌پردازی و ترتیب کلمات برخی اصل‌ها با این سند شباهت دارد.
او بیان داشت: تهیه‌کنندگان این سند، موارد تعریف‌شده را با اصطلاحاتی بیان کرده‌اند که در قانون سیاست‌های کلی وجود ندارد. در این سند حتی اسم قانون هم اشتباه درج شده است و به‌جای عنوان دقیق قانون، شاهد هستیم که عنوان قانون تغییر پیدا کرده است. همچنین برخی اصطلاحات در این سند، دارای تعاریف ناقص است و تمام بحث‌های حقوق رقابت در پلتفرم‌های دیجیتال را دربر نمی‌گیرد.
دانش‌آموختۀ دانشگاه تهران عنوان کرد: در بخش تعاریف این سند، در یکی از بند‌ها وضعیت مسلط بر بازار ذکر شده که شاخص مطرح‌شده آن کامل نیست و همه مصادیق آن به طور دقیق بیان نشده است. این موضوع نشان می‌دهد که تعاریف ارائه شده در سند کامل نیست.
صادقی ادامه داد: در این سند، هدف سند تحت عنوان مقابله با انحصار سکوهای رقابتی فضای مجازی ذکر شده که این یک ایراد محسوب می‌شود و کاملاً اشتباه است.
او افزود: هیچ ضمانت اجرایی خاصی در این سند پیش‌بینی نشده است. یک قانون زمانی کارآمد است که ضمانت اجرایی مناسبی در آن وضع شده باشد. وقتی صحبت از فضای دیجیتال می‌شود، باید ضمانت‌های مطابق با آن وضع شده باشد. ضمانت اجرایی مختص فضای مجازی و همچنین هیچ ضمانت اجرایی در این سند دیده نمی‌شود.
دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران گفت: در این سند برخی از اقدامات ضد رقابتی که منع شده، محدود به پلتفرم‌های مسلط بر بازار شده است. همچنین در این سند، نگاه مداخله دولت در پلتفرم‌ها وسیع دیده شده و اصولاً باید اجازه دهیم تا رقابت در بازار شکل بگیرد و هرکجا بازار دچار شکست شد، حقوق رقابت در آن مداخله کند اما در این سند دولت ابتدا به ساکن مداخله کرده و گاهی اوقات تکالیفی را به پلتفرم‌های دیجیتال تحمیل کرده که گاهاً حیات فعالیت‌های آنان را دچار مشکل کرده است.
صادقی خاطرنشان کرد: این سند گاهی اوقات احکامی را عنوان کرده که مغایر با رقابت است. در مجموع این سند، ارزش‌افزوده زیادی ایجاد نکرده و به ویژگی‌های خاص فضای مجازی توجه نکرده است. این سند به هیچ عنوان به دنبال رقابت در پلتفرم‌ها نیست.
او تأکید کرد: می‌توان قانون سیاست‌های کلی اصل ۴۴ را اصلاح کرد و نیازی به تدوین سندی مجزا نیست و هزینه‌های اقتصادی اجرای این سند برای پلتفرم‌ها بسیار بیشتر از مزایای این قانون است.
فراهانی: ویژگی‌های برجسته پلتفرم‌ها در بازار سنتی وجود ندارد
محمدصادق فراهانی، دانشجوی دکتری و سرپرست معاونت پژوهش‌های بنیادین پژوهشکده شورای نگهبان و دانش‌آموختۀ دانشگاه تهران در ادامه این وبینار، گفت: بررسی سیر تحول اقتصاد جهان نشان می‌دهد که امروزه برترین شرکت‌های دنیا، شرکت‌های حوزه اقتصاد دیجیتال هستند و اقتصاد کشور ما نیز در آینده نزدیک با همین وضعیت روبرو خواهد شد. بنابراین لازم است از پیش، ضوابط مربوط به این حوزه تدوین شود.
سرپرست معاونت پژوهش‌های بنیادین پژوهشکده شورای نگهبان ادامه داد: البته چالش‌های تنظیم‌گری پلتفرم‌های دیجیتال به حوزه رقابت مربوط نمی‌شود و امروزه کشورها در دو بُعد «تنظیم‌گری روابط کار» در پلتفرم‌ها و «تنظیم‌گری فناوری اطلاعات و حریم خصوصی» در آنها با چالش‌های جدی مواجه‌اند.
فراهانی خاطرنشان کرد: یکی از ویژگی‌های بدیع و قابل توجه پلتفرم‌ها که مؤثر بر مسأله رقابت است، «اثر شبکه‌ای» است. اثر شبکه‌ای همان تأثیر مثبتی است که اضافه شدن هر کاربر به پلتفرم بر روی ارزش کالا یا خدمت ارائه شده در آن برای سایر استفاده‌کنندگان از پلتفرم دارد، که این ویژگی به هیچ وجه در بازارهای سنتی دیده نمی‌شود.
او بیان داشت: در فضای پلتفرم، صرفه ناشی از مقیاس و صرفه ناشی از گستره به شدت به چشم می‌خورد، به نحوی که به هیچ وجه قابل قیاس با فضای سنتی نیست. وجود چنین ویژگی‌هایی در کنار ویژگی‌های دیگر، به‌صورت فزاینده‌ای بازارهای پلتفرمی را به سمت انحصارگرایی سوق می‌دهد و باعث می‌شود بعد از مدتی با شرکت‌هایی دست‌نیافتنی مواجه شویم.
سرپرست معاونت پژوهش‌های بنیادین پژوهشکده شورای نگهبان تاکید کرد: این بازار به‌شدت پویایی دارد و حساسیت تنظیم رقابت آن به حدی است که با یک اشتباه کوچک، ممکن است شرکتی از چرخه رقابتی خارج شود. بنابراین لازم است در ابتدا بازار و محصولات آن و رقبا مشخص شوند.
فراهانی گفت: همه این عوامل در کنار هم، سبب شده تا نگاه ویژه‌ای به پلتفرم‌ها و قوانین رقابتی حاکم بر آنها صورت بگیرد و اقتضای فضای بازار، کشورها را به این سمت کشانده است. بنابراین لازم است کشور ما نیز اقدام مؤثری در این زمینه صورت دهد.
دکتر رستمی: باید تعریف بازار در کشور اصلاح شود
در پایان این وبینار دکتر ولی رستمی، استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی و دانش‌آموختۀ دانشگاه تهران، گفت: با چالش‌های حوزه رقابت در پلتفرم‌ها مواجه هستیم و هنوز در ابتدای مسیر وجود داریم. باید در این زمینه تلاشی شود تا با ویژگی‌های موجود در بازارهای رقابتی اخت شویم.
او افزود: در بازار رقابتی بحث کالای جانشینی بسیار گسترده‌تر است و باید تعریف بازار را هم اصلاح کرد تا بدون هیچ ابهامی بازارهای فعلی را در بر گیرد.
نظر شما :