سلسله نشست‌های دانش‌آموختگان دانشگاه تهران -۵
دانشگاه باید هویت جدید خود را پیدا کند/ دانشگاه‌ها خود را بر اساس ساختار ایده‌آل رسانه دیجیتال تعریف کنند/ مرجعیت علمی از دانشگاه رخت بربسته و در فضای رسانه‌ای اتفاق می‌افتد/ شبکه‌های اجتماعی ما را از واقعیت جدا می‌کنند
پنجمین نشست علمی دانش‌آموختگان دانشگاه تهران با موضوع «رسانه‌های دیجیتال و آینده دانش و دین» به همت «دفتر ارتباط با دانش‌آموختگان» اداره کل روابط عمومی دانشگاه تهران با حضور دکتر فاطمه نصرتی، رئیس دفتر ارتباط با دانش‌آموختگان (مدیر پنل) و سخنرانی دکتر ابراهیم فیاض، دانشیار دانشکده علوم اجتماعی و دانش‌آموخته دانشگاه تهران، دکتر عبدالله بیچرانلو حسن، استادیار دانشکده علوم اجتماعی و دانش‌آموخته دانشگاه تهران و دکتر احسان شاه قاسمی، استادیار دانشکده علوم اجتماعی و دانش‌آموخته دانشگاه تهران، به‌صورت مجازی برگزار شد.
در ابتدای این سلسله نشست دکتر فاطمه نصرتی، رئیس‌دفتر ارتباط با دانش‌آموختگان، به تشریح سوابق تحصیلی اساتید حاضر در این وبینار پرداخت و گفت: دانشگاه تهران با بیش از ۲۶۰ هزار دانش‌آموخته ظرفیت عظیمی به لحاظ علمی، تحقیقاتی، تجارب مدیریتی و … را داراست و دفتر ارتباط با دانش‌آموختگان اداره کل روابط عمومی قصد دارد از طریق برگزاری سلسله نشست‌هایی، از این ظرفیت همسو با مسئولیت اجتماعی دانشگاه و برای کمک به حل مسائل روز جامعه استفاده کند.
دکتر فیاض: امروزه دانشگاه دچار بحران شده است / فضای مجازی همان فضای شیطانی است
دکتر ابراهیم فیاض، دانشیار دانشکده علوم اجتماعی و دانش‌آموخته دانشگاه تهران در این وبینار، گفت: دانشگاه با روحی که در گذشته داشت، از بین رفته و خروجی دانشگاه تبدیل به مقاله شد و دانشگاه را دچار بحران کرد.
او با بیان اینکه وضعیت خوبی در دانشگاه نیست، افزود: باید برنامه‌ریزی شود که بازهم مجدد به آموزش برگردیم و پژوهش در درجه دوم قرار بگیرد. در دانشگاه اصل کار آموزش است و با همین پژوهشگری خود، دانشگاه و آموزش را نابود کرده‌ایم.
فیاض با اشاره به اینکه کلاس‌های درس دچار بحران شده است، تصریح کرد: این بحران زمانی آشکارتر خواهد شد که رسانه‌های با تکنولوژی دیجیتال بر روی کار بیایند و اگر سخت‌افزار و نرم‌افزار آن به وجود بیاید، چارچوب‌های دانش و دین گسترده خواهد بود و با شوک‌های متراکم روبرو خواهیم شد.
او ادامه داد: یکی از شوک‌هایی که وارد شده، خروج نخبگان از کشور است که ۹ میلیون نفر در حال خروج از ایران هستند.
دانشیار دانشکده علوم اجتماعی تاکید کرد: دانشگاه نتوانسته هویت جدید خود را در رسانه‌های جدید دیجیتال در بُعد آموزش و سپس پژوهش پیدا کند و به گونه‌ای بی هویت شده است، برای جبران این مشکل، باید ترم به ترم درس‌های جدیدی در ارتباطات تعریف شود.
فیاض به تفاوت بین فضای دیجیتال و فضای مجازی اشاره کرد و گفت: اولین اشتباه تاریخی در ایران، فضای مجازی است که یک نوع سوگیری در این کلمه وجود دارد، بُعد ارزشی فضای مجازی با فضای شیطانی به عقیده برخی‌ها برابر است.
او افزود: در کشور از روزی که به فضای دیجیتال، فضای مجازی گفته شد، سوگیری‌ها هم آغاز شد. تا امروز هم تمام سیاست‌گذاری‌ها بر اساس همین فضای مجازی شکل می‌گیرد و این فضا سوءظن، وحشت و ابهام را به همراه دارد.
تکنولوژی، شناخت را تغییر می‌دهد
فیاض در ادامه با بیان اینکه عمیق‌ترین لایه فرهنگ، شناخت است، گفت: تکنولوژی‌ها شناخت را به‌عنوان عنصر معنوی فرهنگ عوض می‌کنند.
او افزود: مهم‌ترین پدیده شناخت، جهان پدیداری است و باید دید که رسانه‌های دیجیتال چگونه جهان پدیداری را عوض می‌کنند، جهان پدیداری از دین به وجود می‌آید و در این راستا رسانه‌های دیجیتال سبب ایجاد انقلاب می‌شوند.
دانش‌آموخته دانشگاه تهران بیان داشت: امروزه فروپاشی دینی در جوامع در حال آغاز است و علت آن هم مرز نداشتن رسانه‌های دیجیتال است. مرزشکنی که به وجود می‌آید ما را به هیچ‌انگاری و بی‌مرزی نزدیک می‌کند.
فضای دیجیتال دین و علم را به هم نزدیک می‌کند
فیاض در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه رسانه‌های دیجیتال پردازش حافظه انسانی و حتی هوش مصنوعی را به دست می‌گیرند، گفت: با این ساختار عدم نیاز به حافظه، موضوعی است که در دانشگاه و در حوزه دانش رخ می‌دهد، تمامی کارها با موبایل اتفاق می‌افتد و براین‌اساس حافظه از دانشگاه‌ها کنار می‌رود زیرا بر عهده رسانه‌های دیجیتال است.
او با اشاره به اینکه دانشگاه‌ها باید خود را بر اساس ساختار ایده‌آل تعریف کنند، تصریح کرد: در این فضای دیجیتال، دانشگاه بر روی ایده‌ها تمرکز می‌کند؛ پس باید ایده تولید شود و با رسانه‌های دیجیتال بررسی و اجرایی شود. متأسفانه دانشگاه ما هنوز در سیستم آموزشی دچار دانش و بینش است و دانشجوها و اساتید برای تولید ایده در ایران راهی پیدا نمی‌کنند.
دانشیار دانشکده علوم اجتماعی اظهار داشت: دانش و بینش به مرور در رسانه‌های دیجیتال در حال ایجاد شدن است که در آینده منجر به خلق تکنولوژی‌های نوین می‌شود.
فیاض بیان داشت: فضای دیجیتال به‌شدت همه ابعاد را به هم نزدیک می‌کند و وحدت دانش‌ها به‌خصوص دین و علم تجربی را فراهم می‌کند و با ساختارهای تولیدی خود، گذشته، حال و آینده را به‌شدت نشان می‌دهد.
او افزود: در این راستا تحلیل جهان پدیداری علم بسیار بسط پیدا می‌کند و به علم تجربی عمق می‌دهد که متأسفانه به علت عدم سواد و درک صحیح، بر خلاف این جریان پیش می‌رویم.
دکتر بیچرانلو: گسترش شبکه‌های تلویزیونی باعث عقب‌ماندگی فرهنگی شده است
در ادامه دکتر عبدالله بیچرانلو حسن، استادیار دانشکده علوم اجتماعی و دانش‌آموخته دانشگاه تهران، به موضوع اینستاگرامی شدن فرهنگ در ایران اشاره کرد و گفت: در این راستا در طول ۴ دهه اخیر یک روندی طی شده که زمینه‌ای برای حاکمیت رسانه‌های تصویر محور و بصری با جذابیت‌های خود بر فضای فرهنگی ما فراهم کرده است.
او با بیان اینکه سیاست‌گذاری فرهنگی و رسانه‌ای در کشور نیز به این سمت رفته است، افزود: در دهه ۱۳۶۰ ما به نحوی سیاست‌گذاری کردیم که تلویزیون در فضای رسانه کشور به رسانه محبوب تبدیل شد و بیشترین مصرف رسانه‌ای هم متعلق به تلویزیون بود.
دانش‌آموخته دانشگاه تهران بیان داشت: بر اساس سیاست‌گذاری‌ها، شبکه‌های تلویزیونی توسعه پیدا کرد و به رسانه جذاب و غالبی در کشور تبدیل شد که پیامدهای متعددی داشته است. در آن زمان رسانه‌های اجتماعی تصویر محور و بصری از جمله اینستاگرام با استقبال زیادی نسبت به دیگر رسانه‌ها مواجه شد و به‌گونه‌ای اینستاگرام به رسانه‌ای غالب در کشور تبدیل شده و یا خواهد شد.
بیچرانلو ادامه داد: در این راستا ذائقه تصویری و بصری در بین مردم ایران شکل‌گرفته و سیاست‌های گسترش تماشای تلویزیون منجر به این ماجرا شده است.
او خاطرنشان کرد: در نیمه دهه ۸۰ به‌تدریج تلویزیون‌های ماهواره‌ای وارد صحنه شدند و شبکه‌هایی که پشتوانه محکمی داشتند به ذائقه‌های تلویزیونی، خوراک می‌دادند و وارد فضای ارتباطی با مردم ایران شدند. در مجموع این شبکه‌ها در دهه ۸۰ و ابتدای دهه ۹۰ موفق به جذب مردم بر انواع شبکه‌های تلویزیونی شدند و ذائقه مصرف مردم ایران به رسانه‌های تصویر محور عادت کرد.
استادیار دانشکده علوم اجتماعی اسطوره‌سازی و ایجاد تراکم شناختی را از جمله مشکلات ایجاد شده برشمرد و ادامه داد: اسطوره‌سازی یعنی افرادی برجسته‌تر می‌شوند و یک هاله جذابیت حول آنها شکل می‌گیرد که برای مخاطب با دنبال‌کردن آنها یک وضعیت دست‌نیافتنی ایجاد می‌شود. ایجاد تراکم شناختی یعنی تلویزیون در حوزه‌های گوناگون اطلاعات بسیاری به ما عرضه می‌کند اما نمی‌توانیم آدم متبحری در این زمینه شناسایی کنیم زیرا اطلاعات مطرح شده در یک سطح برای مخاطب عام است.
بیچرانلو با اشاره به آسیب‌های متعدد تلویزیون در زمینه‌های مختلف، گفت: سرمایه‌گذاری اساسی ما بر روی رسانه‌های رقیب از جمله کتاب، تئاتر و مطبوعات برداشته شد، دائماً شبکه‌های تلویزیونی افزایش پیدا کرد، هراس افکنی از رسانه‌های بیگانه به‌قدری افزایش پیدا کرده بود که پاسخ آن در تلویزیون دنبال می‌شد و به دنبال گسترش برنامه‌های تلویزیونی بودیم و باعث شد که دچار عقب‌ماندگی فرهنگی شویم.
او ادامه داد: اسطوره‌سازی که در سه دهه اتفاق افتاد، دستاوردهای کمی برای ما داشت و به سمت سلبریتی‌سازی در حوزه‌های گوناگون حتی در حوزه دانش رسیدیم، مرجعیت علمی از دانشگاه رخت بربسته و در فضاهای رسانه‌ای اتفاق افتاد و دانش گاهاً از طریق محتواهای عمیق به افراد عرضه می‌شد.
دانش‌آموخته دانشگاه تهران افزود: به طور کلی روندی که رخ داده باعث بروز کژ کارکردهایی از جمله مرجعیت زدایی از دانشگاه، سلبریتی سازی در حوزه دانش و سطحی سازی شد. در حوزه دین هم دچار کژ کارکردهایی شدیم، فرد محوری در مقابل جمع محوری و اجتماع محوری قرار گرفت و مداحان و روحانیون به سلبریتی تبدیل شدند.
بیچرانلو تاکید کرد: در حوزه دانش و دین به دلیل فضای دیجیتال با پسا روایت‌ها و پسا حقیقت مواجه هستیم، یعنی با انبوهی از روایت‌ها در رسانه‌های مختلف مواجه هستیم که سیلی از افزون بودن اطلاعات را داریم.
ضرورت تقویت سواد رسانه‌ای و فرهنگی در بین مردم
او در ادامه سخنان خود و در پاسخ به سوالات شرکت‌کنندگان در این وبینار، ادامه داد: تغییرات فرهنگی تدریجی و در طول زمان رخ می‌دهد. رسانه باعث شده تا یک جامعه توده‌ای شکل بگیرد که در هر برهه زمانی موج‌های جدیدی در آن رخ می‌دهد. در جامعه توده‌ای، انسجام روانی و آرامشی، ثبات اطمینان‌بخشی ندارد و باید جامعه از حالت توده‌ای خارج شود که زمان بر است.
بیچرانلو تصریح کرد: اگر به تسهیل سفر درون کشور و کشورهای دیگر، کمک کنیم به تعمیق فرهنگی افراد کمک کرده‌ایم و دیگر افراد به سلبریتی‌ها پناه نمی‌برند که در این راستا سواد رسانه‌ای و فرهنگی باید در بین مردم تقویت شود.
دکتر شاه قاسمی: انسان بدون دین، انسان پرآشوب و ناامنی است
دکتر احسان شاه قاسمی، استادیار دانشکده علوم اجتماعی و دانش‌آموخته دانشگاه تهران در ادامه این وبینار گفت: یکی از مسائلی که در ۵ سال گذشته در شبکه‌های اجتماعی به وجود آمده، مسئله الهیات مقدس است؛ الهیات خود مقدس می‌گوید که چرا باید خود را صرف دیگران کنی؟
او افزود: شبکه‌های اجتماعی توانسته‌اند این الهیات را تقویت کنند، زیرا شبکه‌های اجتماعی بر خلاف ادعایی که دارند ما را از واقعیت جدا می‌کنند.
شاه قاسمی تصریح کرد: در جهانی سخن می‌گوئیم که دین دائماً تحت تنش و پسروی است که باعث می‌شود تعدادی از افراد دین را رها کنند اما نیاز به دین همچنان وجود دارد. انسان بدون دین، انسان پرآشوب و ناامنی است. در مواقعی که دین رها شده، نیاز به دین وجود دارد اما موارد دیگری مانند سلبریتی‌ها جایگزین آن می‌شود.
نظر شما :