دکتر مهدی حسنلو: «نرم‌افزار محاسبه شدت و مقدار شوری خاک با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای» می‌تواند کارکردی برابر با نقشه‌های ۱:۲۰۰۰۰ در هر مکان و زمان تولید کند

پس از رونمایی این نرم‌افزار، هدیه میرزایی، کارشناس روابط عمومی دانشگاه تهران در گفت‌وگویی با دکتر مهدی حسنلو، دانشیار دانشکده مهندسی نقشه‌برداری و اطلاعات مکانی پردیس دانشکده‌های فنی و مجری طرح، به معرفی این دستاورد پرداخته است.

دکتر حسنلو، دانشیار دانشکده مهندسی نقشه‌برداری و اطلاعات مکانی در ابتدای این گفت‌وگو به تبیین ضرورت‌های انجام این طرح پرداخت و گفت: «رفع مشکلات مختلف بخش‌های کشاورزی و مدیریت سرزمین همچون کم‌آبی، تخریب خاک، سیلاب، طوفان‌های گرد و غبار و کاهش محصولات کشاورزی از اهداف این طرح بوده است. همچنین در حال حاضر نیاز به اطلاعات دقیق‏، به‌روز و زمین مرجع برای مدیران، کشاورزان، کاربران زمین، تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران کاملاً آشکار است و برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی و شورزایی این آب‌ها در مناطق قابل کشت، انجام و تحقق این طرح را ضروری کرده است».

وی افزود: «نقشه‌های خاک‌شناسی موجود در کشور غالباً با مقیاس پایین و در بهترین حالت ۱:۵۰۰۰۰ تهیه شده‌اند. به‌روز نبودن، کوچکی مقیاس و نوع اطلاعاتی که این نقشه‌ها ارائه می‌دهند متناسب با برنامه‌ریزی استفاده از اراضی کشاورزی در سطوح محلی و ناحیه‌ای نمی‌باشد. باید گفت با توجه به دینامیک بودن پدیده شوری خاک و تغییرات این پدیده به واسطه بارش، تغییر اقلیم و برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی باعث شده است، کار به‌روزرسانی و تولید این نقشه‌ها به دلایل فنی و مالی برای بیشتر استان‌های درگیر در کشور تهیه نشود. بنابراین، توسعه روش‌هایی به‌منظور تعیین ویژگی‌های خاک در مقیاس محلی، منطقه‌ای و جهانی با بهره‌گیری از علوم و روش‌های متعدد از جمله تصاویر ماهواره‌ای بسیار حائز اهمیت است».

مجری طرح در ادامه سخنان خود، سری زمانی تصاویر ماهواره‌ای با توان‌های تفکیک زمانی و مکانی مانند تصاویر خانواده Sentinel، اطلاعات نمونه‌برداری شده میدانی مختلف خاک، نقشه‌ها و اطلاعات خاک‌شناسی موجود و داده‌های مشاهداتی همزمان با گذر ماهواره شامل مشخصات پوشش زمین و ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک را از داده‌های ورودی نرم‌افزار پایش پارامتر شوری سطح خاک با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای برشمرد.
به گفته دانشیار دانشکده مهندسی نقشه‌برداری و اطلاعات مکانی، این طرح با همکاری پردیس دانشکده‌های فنی دانشگاه تهران، ستاد توسعه فناوری‌های حوزه فضایی و حمل و نقل پیشرفته و شرکت مهندسین مشاور عمران عصر سپید صورت گرفته است.

دکتر حسنلو با اشاره به رویکردهای فنی این نرم‌افزار تصریح کرد: «گردآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده‌های مکانی و غیرمکانی موجود در خصوص ویژگی‌های خاک منطقه، عملیات میدانی شامل تشریح نقاط مشاهداتی و محدوده آنها با نمونه‌برداری خاک، انجام تجزیه‌های آزمایشگاهی نمونه‌های خاک، بررسی و کنترل کیفیت نقشه‌های رقومی تولید شده توسط روش‌های مختلف و تهیه نقشه‌های نهایی رقومی شوری خاک و تهیه دستورالعمل به‌روزرسانی آنها از جمله رویکردهای فنی اتخاذ شده در این نرم‌افزار است».
مجری طرح همچنین تهیه تصاویر ماهواره‌ای همزمان با داده‌برداری‌های میدانی و اعمال روش‌های تلفیقی پردازش داده‌های ماهواره‌ای، داده‌کاوی، ژئواستاتیستیک و هوش مصنوعی جهت مدل‌سازی و استخراج خصوصیات مختلف خاک و تهیه نقشه‌های رقومی شوری خاک و اتصال و اخذ تصاویر به‌صورت آنلاین از سامانه‌های GEE و پردازش سریع و تولید نقشه‌های شوری خاک را از دیگر رویکردهای فنی این نرم‌افزار دانست.
 

دانشیار دانشکده مهندسی نقشه‌برداری و اطلاعات مکانی در بخش دیگری از سخنان خود ضمن تشریح دستاوردهای طرح گفت: «با اجرای این طرح، تولید نقشه‌های رقومی شوری خاک به‌صورت دوره‌ای و بدون نیاز به حضور فیزیکی و برداشت داده‌های میدانی در هر زمان و مکان و ایجاد زیرساخت مبتنی بر سنجش از دور برای تهیه نقشه‌های رقومی شوری خاک برای مناطق با دسترسی محدود در شرایط مشابه با سرعت زیاد و هزینه کم امکان‌پذیر خواهد شد».
وی اظهار کرد: «تولید نقشه‌های رقومی شوری خاک با مقیاس ۱:۲۰۰۰۰ و طبقه‌بندی اراضی، تولید نقشه‌های موضوعی حاوی میزان شوری و رطوبت خاک و شناسایی قابلیت‌ها و محدودیت‌های منابع خاک در مقیاس محلی برای تولید محصولات کشاورزی و نیز ایجاد امکان استفاده از توان شرکت‌های دانش‌بنیان به‌منظور دستیابی به دانش فنی تولید ابزار و ادوات سنجش‌از دور برای تسهیل و افزایش سرعت انجام مطالعات خاک‌شناسی را می‌توان از دیگر دستاوردهای این طرح عنوان کرد».
دکتر حسنلو در پایان با بیان اینکه مدت زمان انجام این طرح شانزده ماه بوده است، خاطرنشان کرد: «نرم‌افزار سریع و آنلاین محاسبه شدت و مقدار شوری خاک در هر نقطه از کشور با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، در حوزه‌های مختلفی کاربرد دارد و کاربران حقوقی (سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی) مانند وزارت جهاد کشاورزی، مؤسسه تحقیقات خاک و آب، وزارت نیرو و سازمان محیط‌زیست و همچنین کاربران حقیقی همچون کشاورزان، بنگاه‌های اقتصادی، مدیران سیستم‌های کشاورزی، محققان و کارشناسان، برنامه‌ریزان برنامه‌های توسعه‌ای اعم از کشاورزی و غیر کشاورزی از جمله مهم‌ترین کاربران اطلاعات تولید شده خواهند بود».