دکتر عبدالحمید علیزاده، معاون قائم مقام وزیر عتف در امور بین‌الملل:
دانشگاه تهران پیشتاز جذب دانشجویان بین‌المللی است / الگوی کارگروه ملی همکاری با اتحادیه اروپا با مسئولیت دانشگاه تهران بسیار موفق عمل کرده است / از طریق راه اندازی کانون دانش آموختگان بین‌المللی، باید آنها را به فرصت تبدیل کرد
مهمترین دلالت بین‌المللی سازی، فراتر رفتن از مرزهای ملی و افزایش دامنه اثرگذاری در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی و در سطح ایده‌آل آن نیز، ایفای نقش اثرگذار در تحولات علمی، تحقیقاتی و فناورانه است که امروزه به عنوان یک هدف آرمانی، در دستور کار عمده دانشگاه‌های مطرح جهان قرار دارد.
با توجه به اهمیت این موضوع و باهدف ارزیابی جایگاه دانشگاه تهران در کنش‌های بین‌المللی علمی و آموزشی، مینا راستی، دانشجوی کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران با دکتر عبدالحمید علیزاده، معاون قائم مقام وزیر در امور بین‌الملل و معاون همکاری‌های علمی و سازمان‌های تخصصی مرکز همکاری‌های علمی بین‌المللی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به گفت‌وگو نشسته است که در ادامه می‌خوانید:
آیین‌نامۀ ساختاردهی و تشکیل کارگروه‌های ملی همکاری‌های بین‌المللی در حال تصویب است
دکتر عبدالحمید علیزاده معاون همکاری‌های علمی و سازمان‌های تخصصی مرکز همکاری‌های علمی-بین‌المللی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، سیاست‌های سه‌گانۀ وزارت علوم در حوزه بین‌الملل را تمرکززدایی از فرایندها و امور اجرایی (تقویت بخش سیاست‌گذار و تفویض اختیار به دانشگاه‌ها)، ارائه خدمات در بستر الکترونیک و تعامل دو یا چندجانبه با کشورهای هدف دانست و گفت: در راستای تحقق اصل تفویض اختیار و مأموریت‌سپاری به دانشگاه‌ها، از چندسال گذشته به صورت جدی و در طی ماه گذشته به صورت کاملاً عملیاتی وارد موضوعی تحت عنوان آیین‌نامۀ ساختاردهی و تشکیل کارگروه‌های ملی همکاری‌های بین‌المللی شده‌ایم که پس از تصویب از سوی وزیر محترم بزودی ابلاغ خواهد شد.
علیزاده روح و جان آیین‌نامۀ تشکیل کارگروه‌های ملی همکاری‌های بین‌المللی را اصل مأموریت‌سپاری و تفویض اختیار بیشتر به دانشگاه‌ها و تمرکززدایی در امور بین‌الملل خواند و ادامه داد: سیاست مرکز این است که در حوزه سیاست‌گذاری، حمایت و نظارت نقش خود را حفظ کند اما در عرصه عمل و اجرا این وظیفه را به دانشگاه‌ها نیز بسپارد.
وی تصریح کرد: بر اساس این سیاست، دستگاه‌ها و یا دانشگاه‌های تحت پوشش وزارت علوم، تحت عنوان متولی و میزبان این کارگروه قرار گرفته و رئیس مؤسسه به عنوان رئیس آن کارگروه تعریف می‌شود. دانشگاه‌ها و دستگاه‌های دیگر نیز می‌توانند به عنوان عضو کارگروه، کار تیمی خود را آغاز کنند. برای هر کارگروه هم یک کشور هدف با پارامترها و شاخص‌های مدنظر مرکز تعریف خواهد شد.
تمرکززدایی از فعالیت‌های علمیِ بین‌المللی، هدایت، حمایت و بهره‌گیری از ظرفیت‌ها مهمترین هدف مرکز است
معاون همکاری‌های علمی و سازمان‌های تخصصی مرکز همکاری‌های علمی-بین‌المللی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مهمترین اهداف این مرکز را خاطرنشان کرد و گفت: اولین هدف مرکز، تمرکززدایی از فعالیت‌های علمیِ بین‌المللی ستادیِ وزارتخانه و بهره‌گیری از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های مؤسسات آموزش عالی و دانشگاه‌ها است. هدف بعدی که نوعی ساختارسازی، شبکه‌سازی و کار تیمی خوانده می‌شود، هماهنگی همکاری‌های فناورانه و علمیِ بین‌المللی درون شبکه‌ها و در میان مؤسسات داخلی کشور و تا حد ممکن واگذاری به خود آنها است تا بتوانند همکاری‌های فناورانه و علمیِ بین‌المللی را با مؤسسات هم‌تراز در کشورهای هدف دنبال کنند.
علیزاده افزود: این مسئله ما را برای رسیدن به هدف راهبردی مان در تعاملات علمی بین‌المللی کمک خواهد کرد تا موضوع بین‌المللی سازی مؤسسات و نهادینه شدن همکاری‌های علمی-بین‌المللی رخ دهد. مرکز با اهداف مشخصی در هر حوزه جلو می‌رود و برای هر کشور هدف، برنامه‌ریزی مشخصی انجام شده است. به همین منظور دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشور در قالب کارگروه‌ها مأموریت‌هایی بر عهده دارند.
تعاملات پایدار در عرصه بین‌المللی وابسته به تربیت نیروی انسانی است
دکتر عبدالحمید علیزاده در ادامه گفت‌وگو در خصوص ورود دانشجویان خارجی با تأکید بر عملکرد موفق دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: با مشاهده تجارب موفق کشورهایی مانند آمریکا، انگلستان و چین در تعداد دانشجویان خارجی و فازبندی‌های انجام شده برای رسیدن به این هدف می‌توان گفت که فاز اول یعنی مرحله انگیزشی مؤسسات آموزش عالی، مدیران آموزش عالی در حوزه ستادی و سطحی دانشگاه‌ها در طی چند سال اخیر به خوبی اتفاق افتاده است. به عبارت دیگر بررسی‌ها و ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که انگیزش لازم برای جلب توجه مدیران دانشگاهی و ستادی به مقولۀ دانشجوی بین‌المللی به خوبی ایجاد شده است.
معاون همکاری‌های علمی و سازمان‌های تخصصی مرکز همکاری‌های علمی-بین‌المللی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تصریح کرد: لازم به ذکر است که آموزش عالی ما در این مقوله بسیار نوپا بوده و قدمت حرکت جدی ما در این مسیر به ۱۰ سال هم نمی‌رسد چرا که در گذشته این فرایند به طور سیستماتیک تعریف نشده بود. خوشبختانه امروزه کشور در حوزه آموزش عالی (دولتی و غیردولتی) به این نتیجه رسیده است که اگر بخواهد در عرصه بین‌المللی تعاملات پایدار داشته باشد، باید به تربیت نیروی انسانی بین‌المللی بپردازد.
دانشجویان بین‌المللی از فاکتورهای اصلی بین‌المللی سازی آموزش عالی هستند
وی ادامه داد: تربیت نیروی انسانی از دیدگاه تربیت سفیر علمی-فرهنگی، یک سرمایۀ ماندگار است. بنابراین اگر بتوانیم در تربیت نیروی انسانی خارجی تحت عنوان دانشجو و سپس دانش آموخته سرمایه‌گذاری کنیم، هر دانشجو از دیدگاه اقتصادی نیز می‌تواند همانند یک سرمایه مولد در نظر گرفته شود. اگر سرمایه‌گذاری و تربیت مناسبی انجام شده باشد، یک دانشجو در آینده می‌تواند مشوق فرد دیگری باشد و این زنجیره ادامه پیدا خواهد کرد. اما لازمه تداوم این امر درست عمل کردن در تعلیم و تربیت دانشگاهی از منظر کمی و کیفی است. امروزه در فاز اول مدیران دانشگاهی و حوزه‌های ستادی به خوبی اهمیت این موضوع را به زبان می‌آورند و به آن واقف‌اند که دانشجوی بین‌المللی می‌تواند از فاکتورهای اصلی بین‌المللی سازی آموزش عالی باشند. به عبارت دیگر گزارۀ عبور از آموزش عالی «سنتی-ملی» به مدل «مدرن-بین‌المللی» در کشور در حال تثبیت و قوام است.
علیزاده با بیان این نکته که فاز دوم این هدف آغاز شده اما اگر به آن توجهی نشود، قطع خواهد شد، گفت: در حال حاضر در کشور ما، حوزه ستادی و مدیران دانشگاهی تلاش می‌کنند تا متقاضی خارجی تحصیل را جذب کنند، سپس محقق و استاد دانشگاه است که باید آن دانشجو را بپذیرد. در صورتی که می‌دانیم این فرایند در تجربه‌های موفق در دنیا کاملاً برعکس است. به عبارت دیگر اساتید دانشگاه، پیشخوانان اصلی جذب دانشجو هستند.
اعضای هیئت علمی دانشگاه، پیشخوانان اصلی جذب دانشجو هستند
معاون همکاری‌های علمی و سازمان‌های تخصصی مرکز همکاری‌های علمی-بین‌المللی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با ذکر پنج فرایند لازم برای جذب یک دانشجوی خارجی در تمام دنیا یادآور شد: در ابتدا باید دانشجوی خارجی شناسایی و جذب شود. سپس در درون دانشگاه یک دستگاه متولی باید دانشجوی خارجی جذب شده را پذیرش کند. در ادامه باید یک نهاد متخصص به دانشجو آموزش‌های لازم را بدهد و یک نهاد دیگر نیز از او پشتیبانی کند. در نهایت هدف‌گذار اصلی باید از دانش آموخته خارجی بهره ببرد.
وی افزود: باید متولی تمامی این مراحل در کشور و دانشگاه‌ها تعریف و مشخص شود. به این ترتیب تکلیف مهمان و میزبان در این فرایند مشخص خواهد شد. در حال حاضر حوزه‌های ستادی، مدیران دانشگاهی و تیم‌های مدیریتی فرایند جذب دانشجوی خارجی را انجام می‌دهند. اما باید تفویض اختیار صورت بگیرد و فرایند جذب به پیشخوان اصلی آن یعنی اعضای هیئت علمی برسد. در مدل صحیح زمانی که اعضای هیئت علمی دانشجویی را جذب کردند، سپس دانشگاه وارد عمل شده و فرایند پذیرش را انجام خواهد داد.
از طریق راه اندازی کانون دانش آموختگان بین‌المللی، باید آنها را به فرصت تبدیل کرد
دکتر عبدالحمید علیزاده حوزه بهره‌برداری از دانش آموختگان را مهم دانست و گفت: با بررسی کشورهای متقاضی و دانش آموختگانی که به کشورهای خود بازمی‌گردند، آمارها نشان می‌دهد که برخی از آنها از پست‌های ملی و منطقه‌ای در کشور خود برخوردار می‌شوند. حال این سوال مطرح می‌شود که چگونه باید ارتباط خود را با آنها حفظ کنیم. نکته مهم این است که دانشگاه‌ها باید به سمت راه اندازی کانون دانش آموختگان بین‌المللی خود بروند.
معاون همکاری‌های علمی و سازمان‌های تخصصی مرکز همکاری‌های علمی-بین‌المللی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری یادآور شد: هر چهار مرحله جذب، پذیرش، آموزش و پشتیبانی در نظر هزینه محسوب شده اما در حقیقت نوعی سرمایه‌گذاری است؛ البته اگر بتوانیم بخش بهره‌گیری از دانش آموختگان را به فرصت تبدیل کنیم. بنابراین باید به بدنه هیئت علمی اعتماد کنیم و اجازه دهیم تا این مسیر طی شود. البته لازم به ذکر است که پتانسیل و توانمندی اعضای هیئت علمی باید در دسترس بوده، زمینه و روحیه فعالیت بین‌المللی داشته باشند، فعالیت‌ها و دستاوردهای علمی خود را معرفی کنند و به بیان دیگر، شناخته شده باشند.
علیزاده تصریح کرد: متأسفانه پژوهشگران، دانشمندان و سرآمدان علمی کشور که در منطقه نیز برتر هستند، برای متقاضیان خارجی که قصد تحصیل در کشور را دارند، شناخته شده نیستند. باید در آئین‌نامه‌ها، ضوابط و مقررات موجود بازنگری شود و سیاست‌های حمایتی-تشویقی خاص این حوزه برای اعضای هیئت علمی در صورت انجام فعالیت‌های بین‌المللی در نظر گرفته شود. اگر عضو هیئت علمی بتواند یک متقاضی خارجی را برای تحقیق یا تحصیل جذب کند، باید تشویق شود. البته این مسئله باید از سلیقه به سیستم تغییر کند و به فرایندی سیستماتیک تبدیل شود. به این ترتیب دامنه و پیشخوان‌های جذب دانشجویان خارجی به تعداد اعضای هیئت علمی گسترده خواهد بود.
با هدف‌گذاری درست این مسیر، گزارۀ «علم بهتر است یا ثروت» به گزارۀ «علمِ ثروت‌ساز» تغییر می‌کند
وی فاز سوم این هدف را موضوع فناوری و فعالیت‌های دانش‌بنیان در کنار آموزش و پژوهش دانست و تأکید کرد: اگر هدف‌گذاری به خوبی انجام شود، با استفاده از بستر تربیت نیروی انسانی خارجی زمینه همکاری‌ها عمیق‌تر خواهد شد. به عنوان مثال فردی که در دانشگاه‌های ایران تحصیل می‌کند و با سیستم‌های پژوهش، تحقیقات و فناوری کشور آشنا می‌شود، هنگام بازگشت به کشور خود، باز هم در بستر آکادمیک، پژوهش و تحقیق حضور دارد. بنابراین این افراد علاوه بر علم، به سمت توسعه تعاملات بین‌المللی در حوزه فناوری نیز حرکت خواهند کرد. اگر فاز سوم به درستی هدف‌گذاری شود، می‌توانیم ادعا کنیم که از گزاره علم بهتر است یا ثروت عبور کرده‌ایم و به جای آن، گزینه علمِ ثروت‌ساز را برگزیده‌ایم.
الگوی کارگروه ملی همکاری با اتحادیه اروپا با مسئولیت دانشگاه تهران بسیار موفق بوده است
دکتر عبدالحمید علیزاده یادآور شد: دانشگاه تهران به عنوان نماد آموزش عالی کشور، با دارا بودن نیروهای متخصص، اعضای هیئت علمی و پژوهشگران مجرب پذیرای طیف وسیعی از دانشجویان خارجی است. دانشگاه تهران علاوه بر دارا بودن جایگاه اول در پذیرش دانشجوی خارجی در کشور، در حوزه بین‌الملل وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مسئولیت کارگروه ملی همکاری با اتحادیه اروپا و اتحادیه دانشگاه‌های ایران و روسیه را نیز بر عهده دارد.
وی با ارزیابی موفق الگوی همکاری‌های دو جانبه با اتحادیه اروپا و اتحادیه دانشگاه‌های ایران و روسیه خاطرنشان کرد: دانشگاه تهران امکان همکاری‌های مشترک خوبی برای محققان و پژوهشگران عضو کارگروه اتحادیه اروپا را فراهم کرده است. همچنین گزارش‌های بسیاری از جذب گرنت های بین‌المللی از اتحادیه اروپا، در کارگروه همکاری با اتحادیه اروپا با محوریت دانشگاه تهران برای سایر دانشگاه‌ها و محققین دانشگاه تهران ایجاد شده که قابل تقدیر است و می‌توان آن را در میان الگوهای بسیار موفق قرار داد.
دکتر علیزاده ابراز امیدواری کرده که دانشگاه تهران بتواند در گسترش تعاملات میان دانشگاه‌های روسیه و ایران نیز همانند اتحادیه اروپا دستاوردهای درخشانی بدست آورد چرا که روسیه نیز از پتانسیل بالایی برای توسعه همکاری‌ها برخوردار است.
وی بهره‌مندی از فناوری‌های موجود در دانشگاه‌های روسیه، امکان استفاده اساتید ایرانی از دوره‌ها و فرصت‌های مطالعاتی و تحقیقاتی دانشگاه‌های روسیه، تبادل دانشجو (دوره‌های کوتاه مدت و تمام وقت) به ویژه در حوزه زبان و ادبیات فارسی و ایران‌شناسی، ایجاد و تقویت کُرسی‌ها و گروه‌های زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه‌های روسیه را از جملۀ سیاست‌های همکاری با دانشگاه روسیه عنوان کرد.
فارغ‌التحصیلان بین‌المللی دانشگاه تهران موفقیت‌های چشمگیری در کشورهایشان داشته‌اند
معاون همکاری‌های علمی و سازمان‌های تخصصی مرکز همکاری‌های علمی-بین‌المللی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با اشاره به ارزیابی و عملکرد دانشگاه تهران در آموزش دانشجویان خارجی و بازخوردهای آنان بیان کرد: فارغ‌التحصیلان خارجی از دانشگاه تهران، هنگام بازگشت به کشور خود (به خصوص در کشورهای عراق و افغانستان) از موفقیت‌های چشمگیری برخوردار شده و بسیاری از افراد در رده‌های ملی کشور به فعالیت مشغول هستند. به عنوان مثال در سال ۹۶ بالغ بر ۳۰۰ عضو هیئت علمی و مربی از دانشگاه‌های افغانستان جذب شده‌اند که بیش از ۳۰ درصد این افراد در دانشگاه تهران جذب شده و بسیاری از ایشان با کسب درجات عالی و خوب، فارغ‌التحصیل شده‌اند. با توجه به اهمیت سیاست جذب و تربیت نیروی انسانی خارجی تأثیرگذار، در سال‌های ۹۷ و ۹۸ هم شاهد جذب دانشجویان خارجی بوده‌ایم و دانشگاه تهران رتبه اول را در جذب دانشجویان خارجی کسب کرده است.
نظر شما :