هشتمین کنفرانس الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت در دانشگاه تهران برگزار شد

به گزارش روابط عمومی دانشگاه تهران، در مراسم افتتاحیه دکتر محمود نیلی احمدآبادی، رئیس دانشگاه تهران هدف برگزاری کنفرانس را بررسی سند الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت به صورت علمی و عمیق برشمرد و افزود: «در این زمینه تحقیقات باید به صورت کاملاً علمی صورت بگیرد، به گونه‌ای که وقتی این سند بعد از دو سال وارد مراحل اجرایی می‌شود، بتواند موفقیت بیشتری را به‌همراه داشته باشد. لذا برای اینکه این موضوع بررسی شود، باید نگاه نقادانه به سند داشت».
وی، پیاده‌سازی و اجرایی شدن را بزرگترین چالش سندهای تدوین شده در کشور توصیف کرد و گفت: «به‌طور کلی ما در ایران در زمینه ایجاد نهاد، سازمان، تدوین اسناد و قانون سریع و خوب عمل می‌کنیم و از لحاظ نهاد‌سازی می‌توان ادعا کرد تمام نهادهایی که در دنیا وجود دارد، مشابه آن نیز در ایران تشکیل شده است. البته ایجاد نهاد می‌تواند مزایایی را به همراه آورد؛ اما آنچه که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، عملکرد این نهادها است».
دکتر نیلی احمدآبادی، تشکیل دانشگاه‌ها و مراکز علمی را عامل اساسی پیشرفت و توسعه کشورها دانست و خاطرنشان کرد: «در این جهت دانشگاه‌های زیادی ایجاد شده، اما این عملکرد بی‌رویه بوده و نسبت سرمایه‌گذاری به بهره‌مندی کمتر در نظر گرفته شده است».
رئیس دانشگاه تهران اظهار کرد: «به طور حتم ما به سند‌های جامع علمی و سیاست‌های ابلاغی نیاز داریم و با توجه به رویکرد دولت‌های مختلف نباید اصل تنوع را انکار کنیم و از ظرفیت آن بی‌بهره بمانیم، اما نکته مهم آن است که شاکله اصلی و جهت‌گیری توسعه کشور دائم نمی‌تواند در حال تغییر باشد».
وی، با طرح این پرسش که چرا سند‌های تدوین شده در کشور عملکرد موفقی ندارند، در تبیین این مساله به بررسی اسناد دانشگاهی پرداخت و گفت: «عموم دانشگاهیان باید نسبت به اسنادی که در دانشگاه‌ها مطرح می‌شود، شناخت داشته باشند و هم‌چنین بتوانند تلقی تقریباً یکسانی را از مفهوم آن ارائه دهند. در غیر این صورت اجرای این سند مشکلات متعددی را به همراه خواهد داشت و حتی در بسیاری از مواقع عدم انطباق این اسناد با امکانات کشور پیاده‌سازی آنها را با مشکل روبرو می‌کند».
به گفته دکتر نیلی احمدآبادی، برنامه و سندی که منطبق با بودجه نباشد، یقیناً اجرایی نخواهد شد. اگر بخواهیم یک سند را در زمان مقرر به اجرا درآوریم منابع، امکانات و قوانین باید فرصت این کار را فراهم آورند. در غیر این صورت و در جایی که سند امکان پیاده‌سازی خود را به حداقل می‌رساند، باور به سند کاهش پیدا کرده و محوریت و مبنای تصمیم‌گیری آن نیز از میان می‌رود.
رئیس دانشگاه تهران با تاکید بر روش تدوین سند به بررسی تجربه کشورهای مختلف در شیوه نگارش اسناد پرداخت و عنوان کرد: «در ژاپن اسناد از بالا به پایین نوشته می‌شود و نحوه تدوین آن در آمریکا از پایین به بالا است. البته هر دو کشور در زمینه توسعه و به‌عنوان قدرت‌های اقتصادی بزرگ دنیا موفق عمل کرده‌اند. در برخی کشورها نیز به صورت تعاملی نوشته می‌شود، ما در ایران باید بررسی کنیم که کدام روش بهتر جواب می‌دهد تا بر اساس آن اسناد تدوین شود».
وی با تصریح اینکه تدوین یک سند باید اشتیاق و انگیزه در جامعه به‌وجود آورد، افزود: «سندی که به‌دنبال ایجاد انگیزه باشد، سریع از طرف جامعه جذب خواهد شد و جامعه هدف، هم وظیفه خود می‌داند و هم اینکه علاقه‌مند می‌شود تا آن را اجرا کند. اما اگر جامعه نسبت به یک سند نوشته شده بی‌تفاوت باشد، طبیعی است که در زمان اجرا نیز این سند عملکرد موفقی نخواهد داشت، اجرای مطلوب یک سند نیازمند نگاه ویژه جامعه است».
دکتر نیلی احمدآبادی، با اشاره به تحولات سریع در دنیای کنونی و چگونگی تدوین اسناد منطبق بر این تحولات خاطر نشان کرد: «در حال حاضر با توجه به ایجاد تحولات سریع در جهان، حتی نمی‌توان برای ده سال آینده وضعیت و نقشه‌راه دانشگاه‌ها را پیشی‌بینی کرد. توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی و آموزش الکترونیک مرزها را برداشته است و به دلیل اینکه آینده بسیاری از کشورها از دانشگاه‌ها رقم می‌خورد، پس تحول در دانشگاه‌ها قطعاً تحول در کشورها را نیز به‌همراه خواهد داشت».
رئیس دانشگاه تهران افزود: «ما همواره باید در تدوین اسناد خود تحولات سریعی که در دنیا اتفاق میفتد را لحاظ کنیم، نباید تصور کرد که برای ۵۰ سال آینده دقیقاً می‌توانیم یک فرایند، روش و ایده را در نظر بگیریم و تصور کنیم که به طور حتم به آن دست خواهیم یافت. اگر کسانی که قرار است سندی را پیاده کنند دائم بین تحولات و محتوای سند چالش داشته باشند، قادر به تصمیم‌گیری نخواهند بود و در این فضای خاکستری همیشه وضعیت معلق و بلا تکلیف خواهند داشت».
وی، در بخش دیگری از سخنان خود خلاقیت و نوآوری را محور اصلی توسعه دنیا برشمرد و گفت: «استفاده از خلاقیت و نوآوری در گذشته نیز بود و امروزه به‌صورت مستند و روش مورد توجه قرار گرفته است. در گذشته نوآوری وجود داشت، اما مراکز نوآوری ایجاد نشده بودند و هم‌چنین خلاقیت جزو برنامه‌های آموزشی قرار نداشت. امروز خلاقیت و نوآوری جزو برنامه‌های آموزشی توسعه کشورها هستند و کشورها بر اساس تعداد مراکز نوآوری و رشدی که دارند، شاخص‌های توسعه خود را معرفی می‌کنند. در اسنادی که در کشور تدوین می‌شود باید این دو مقوله مورد توجه قرار گیرد».
دکتر نیلی احمدآبادی، با تاکید بر در نظر گرفتن فرایندها در اسناد تدوین شده، تصریح کرد: «مساله مهمی که منجر به پیاده‌سازی یک سند می‌شود و آن را به کیفیت مطلوب می‌رساند، بحث فرایندهاست. لذا اگر سندی نوشته می‌شود به طور حتم باید فرایندها هم در آن قید شود. اگر فرایند نشان داد که در حوزه اجرا این سند قابلیت اجرایی دارد می‌توانیم مطمئن شویم در زمان اجرا چالشی ایجاد نخواهد شد. همه کسانی که بخشی از اجرای یک سند هستند همواره اختیار و توان لازم را ندارد تا متناسب با شرایط بتوانند خود را تطبیق دهند، مجموعه یک سند باید همیشه قابلیت بازنگری داشته باشد».
به گفته رئیس دانشگاه تهران، ایجاد اعتماد به نفس و دست‌یابی به ظرفیت و استعداد تدوین و طراحی برای ۵۰ سال آینده کشور موفقیت بزرگی است. اینکه به آینده پژوهی رو آورده‌ایم و به جامعه دانشگاهی اعتماد کرده‌ایم امر خوبی است و یقیناً موفق خواهد شد؛ چون بزرگترین ظرفیت علمی کشور دانشگاه‌ها هستند و هر حرکتی که بر پایه علم و دانش صورت بگیرد، حتماً موفق خواهد بود.
وی با تاکید بر مشارکت دانشگاهیان در جامعه و استفاده از بدنه فکور، متفکر و محقق دانشگاه‌ها در تدوین اسناد افزود: «بدنه علمی و خلاق کشور باید به این موضوع فکر کنند و در آن تحقیق و مشارکت داشته باشند. البته ساز و کار دانشگاه‌ها مشخص است و در قالب آموزش و پژوهش تفکر و تحقیق می‌کنند و نظریه می‌‌دهند. هر فرایندی در کشور به دانشگاه متصل شود پویا و در جریان خواهد بود و فرایندی که از دانشگاه جدا شود و بخواهد در سازمان و نهادهای دیگر هدف خود را دنبال کند و فقط از عناصر ظرفیت علمی استفاده کند، چندان موفق عمل نخواهد کرد».
دکتر نیلی احمدآبادی در پایان تصریح کرد: «اگر سندی می‌خواهد پویا باشد و بتواند خود را بازنگری و ارزیابی کند و بر اساس روش‌های جهانی شیوه‌های خود را تصحیح کند، باید به جریان اصلی علم و تحقیق متصل شود. در کشورهای دنیا بودجه‌های متمرکز و مراکزی در این زمینه پیش‌بینی شده است که در ورای طراحی مراکز، سیاست‌های اصلی کشور در نظر گرفته شده است. ما در ایران بودجه را توزیع می‌کنیم و از افراد درخواست می‌شود تا در موضوعات مختلف تفکر کنند و در نهایت از این جزیره‌ها می‌خواهیم راه‌کارهای کلان ارائه دهند، یقیناً تناقض‌هایی پیش خواهد آمد».
دکتر صادق واعظ‌زاده، رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت نیز در بخش دیگری از مراسم افتتاحیه گفت: «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت سند بالادستی همه اسناد کشور است که بر این اساس در درجه اول سیاست‌های کلان جمهوری اسلامی و برنامه‌های توسعه بلند مدت را منسجم و هماهنگ می‌کند. انسجام‌بخشی تصمیمات برنامه‌ای کشور نیازمند یکپارچه‌سازی و هماهنگی نظام تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری جمهوری اسلامی در چارچوب قانون اساسی است».
وی افزود: «برای این منظور نیازی به اصلاح قانون اساسی نیست. چرا که قانون اساسی از ظرفیت لازم برای این تجدید ساختار برخوردار است و الگوی پیشرفت نیز لازمه این انسجام بخشی به شمار می‌آید».
دکتر واعظ‌زاده در ادامه به بررسی مساله اجرای الگوی پیشرفت پرداخت و خاطر نشان کرد: «اینکه مطرح می‌شود تجربه خوبی از اجرای اسناد برنامه‌ای در جمهوری اسلامی در دست نیست، صحیح می‌باشد. اسناد کلان برنامه‌ای اغلب به میزان مورد انتظار اجرا نشده است و حتی در برخی موارد برآورد دقیقی از میزان اجرا یا عدم اجرای آنها در دست نداریم».
رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، یکی از نگرانی‌های بزرگ در این زمینه را اجرایی نشدن الگو برشمرد و گفت: «بعضی منتقدان این خطر را آنقدر جدی می‌گیرند که معتقدند از این الگو باید گذشت و حتی برخی معتقدند کشور اصولاً توانایی اجرای چنین الگویی را ندارد؛ زیرا موانع و مشکلات اولیه‌ای وجود دارد که تا مرتفع نشوند، الگو قابل اجرا نخواهد بود».
وی تصریح کرد: «با کنار گذاشتن الگوی پیشرفت و برنامه‌های بلند مدت مشکل حل نخواهد شد. مشکل عدم اجرای اسناد را باید به نحو مطلوب حل کرد. درست است اسناد برنامه‌ای مانند سند چشم‌انداز ۲۰ ساله، سیاست‌های کلی نظام و برنامه‌های ۵ ساله توسعه کشور به نحو قابل قبول اجرا نشده است، اما تسلیم شدن به این واقعیت تلخ به معنی کنار گذاشتن آینده‌نگری و تدبیر در اداره کشور است و باید از اجرای نامطلوب اسناد برنامه‌ای کشور عبرت بگیریم و الگوی پیشرفت را به درستی اجرایی کنیم».
دکتر واعظ‌زاده بیان کرد: «از جمله ضمانت‌های حقوقی این است که باید نسبت الگو، به‌عنوان سند بالادستی سایر اسناد برنامه‌ای از نظر حقوقی مشخص شود، ضمن آنکه در عمل نیز باید اجرای الگوی پیشرفت، رعایت سیاست‌های کلان و اجرای برنامه‌های توسعه‌ای یک مجموعه اقدامات منسجم و هماهنگ را تشکیل دهد».
رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، با تاکید بر ایجاد فرایند پایش و نظارت الگو، اظهار کرد: «از روز اول ابلاغ الگو باید به‌نحو دقیق و کارآمد این پایش‌ها آغاز شود و دائم بازخورد لازم را برای حفظ انسجام و هماهنگی اقدامات تولید کند. مهم‌تر از همه باید جدیت کافی در اجرای الگو در همه سطوح به‌ویژه در سطح ارکان نظام به وجود آید، اجرای تصمیمات برنامه‌ای بلندمدت کار دشواری است. این تصمیمات مانند داروی تلخ است که درمان و سلامتی می‌آورد. باید سختی اجرای آنها را تحمل کرد تا نتایج مطلوبی به بار آید».
وی تصریح کرد: «جامعه ما دیدی کوتاه مدت پیدا کرده و اغلب به‌دنبال آن است که مشکلات موجود را با راه‌حل‌های فوری و کوتاه مدت حل کند. غافل از اینکه خیلی از مشکلات ریشه‌های عمیق دارد و بنابراین راه‌حل‌های اساسی و دراز مدت لازم دارد. صبر و تحمل جامعه برای به بار نشستن تدابیر بلند مدت، کم شده است؛ از این‌رو دارایی ملی صرف مسکن‌های فوری می‌شود، بدون آنکه پیشرفت مطلوب در حل مشکلات اساسی به وجود آید».
دکتر واعظ‌زاده اولین پیام الگوی پیشرفت را وسعت دادن به افق دید و صبوری مردم و مسئولان برای اجرای راه‌حل‌های اساسی و بلند مدت برشمرد و عنوان کرد: «این صبوری البته با نصیحت و فقط با ابلاغ الگو به دست نمی‌آید، بلکه با تلاش مدبرانه و جدی حاصل می‌شود. اگر اجرای الگو از روز اول ابلاغ آن با جدیت و تدبیر آغاز شود، امیدواری نسبت به اثربخشی آن به تدریج به‌وجود خواهد آمد و دید کوتاه مدت به دید بلند مدت متمایل خواهد شد».
هشتمین کنفرانس الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت با همکاری دانشگاه تهران و مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و با موضوع «الگوی پیشرفت؛ پیشران‌ها، چالش‌ها و الزامات تحقق» به مدت دو روز در تالار علامه امینی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران برگزار می‌شود.
برگزاری نشست‌های تخصصی و تقدیر از رساله‌های برتر در زمینه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت از دیگر برنامه‌های هشتمین کنفرانس خواهد بود.