گزارش دانشگاه تهران از آخرین وضعیت پروژه رفع شوری آب سد گتوند

به گزارش روابط عمومی دانشگاه تهران، دکتر سید پیمان بدیعی، رئیس مؤسسه آب و دبیر شورای هماهنگی آب دانشگاه تهران، ضمن ارائه گزارش از آخرین وضعیت پروژه رفع شوری آب سد گتوند گفت: «مطالعات واگذار شده به دانشگاه تهران در سال ۱۳۹۴ به تأیید شورای عالی آب رسیده و مطالعات تکمیلی زیر نظر وزارت نیرو در حال انجام است. البته سایر مصوبات شورای عالی آب در خصوص سد گتوند هنوز عملیاتی نشده است».

رئیس مؤسسه آب دانشگاه تهران، درباره سوابق پروژه سد گتوند قبل از واگذاری بخشی از کار به دانشگاه تهران عنوان کرد: «به دلایل مختلف طراحی، ساخت و آبگیری سد گتوند دستمایه مجادلات جدی بین موافقین و مخالفین سد اعم از فعالان زیست‌محیطی و سازمان‌های مردم نهاد تا نهادهای دولتی شده بود».

وی افزود: «در ساخت سد گتوند از یک سو ادعای شورتر شدن آب کارون و وارد آمدن لطمات جدی به محیط‌زیست و کشاورزی منطقه مطرح بود و از طرف دیگر ادعا می‌شد که ساخت سد گتوند باعث بهبود کیفیت آب کارون شده است».

دکتر بدیعی با اشاره به راه‌کارهای ارائه شده برای حل مشکل شوری آب سد گتوند بیان کرد: «در این باره گزینه‌های کاملاً متناقضی از جمله تخریب سد، دور زدن مخزن آن، ادامه فعالیت عادی سد و اختصاص بودجه برای راه‌اندازی فاز دوم نیروگاه سد از سوی صاحب‌نظران مطرح شد و البته در چنین فضایی بود که دولت یازدهم در زمستان سال ۱۳۹۳ تصمیم گرفت بررسی مشکل سد گتوند را به دانشگاه تهران ارجاع دهد».

دبیر شورای هماهنگی آب دانشگاه تهران با تصریح اینکه برای اولین بار حکمیت در امری تخصصی و اختلافی بین دستگاه‌های دولتی به یک دانشگاه ارجاع شد، افزود: «از جمله یافته‌های مطالعاتی دانشگاه تهران برای رفع این مشکل، تأثیر سد گتوند بر شورتر شدن آب کارون به میزان ۲۵ درصد در ایستگاه گتوند از ابتدای بهره‌برداری تا اسفند ۱۳۹۳ بود».

به گفته دکتر بدیعی، در گزارش شناخت دانشگاه تهران به دو اشتباه، یعنی تعیین محور سد در محل نامناسب توسط مشاور اولیه و تصمیم به آبگیری سد بدون تکمیل تمهیدات علاج بخشی اشاره شده است.

رئیس مؤسسه آب دانشگاه تهران در ادامه عنوان کرد: «گزارش دانشگاه تهران درباره مشکل سد گتوند به تأیید دستگاه‌های ذی‌ربط و سپس شورای عالی آب رسید و اگر در مطالعات از روشی که مبتنی بر مشارکت ذی‌نفعان بود استفاده نمی‌شد، امکان هم‌گرایی در این زمینه وجود نداشت. در گزارش دانشگاه تهران موارد زیادی نیز در تأیید مطالعات و راه‌کارهای پیشنهادی مشاور فعلی طرح، از جمله گنبد نمکی نبودن سازند گچساران عنبل و به‌ویژه ابتکار مهندسان طراح در پیش‌بینی تمهیدات لازم برای کنترل و مدیریت کیفیت مخزن نیز ارائه شده است».

وی خاطر نشان کرد: «ابهامات دیگری در خصوص میزان نمک قابل انحلال، نرخ ورود نمک به مخزن و تغییرات زمانی آن، تأثیر خشکسالی و تغییر اقلیم، تأثیر ساخت سد بر کشاورزی استان خوزستان، تأثیر نمک بر بدنه سد و تأسیسات وابسته و حتی سوابق تاریخی طراحی سد توسط مهندسین ایرانی و خارجی نیز از بعد شناخت مسئله وجود داشت، که گزارش مرحله شناخت دانشگاه تهران به آن‌ها پاسخ داد و به تصویب ذی‌نفعان دولتی رسید».

رئیس مؤسسه آب دانشگاه تهران گفت: «تبیین راه‌کارها با مشارکت ذی‌نفعان و بر اساس معیارها و ملاک‌هایی انجام گرفت که توسط ذی‌نفعان و مشارکت متخصصان و معتمدین آن‌ها تعیین شده بود. بنابراین، برای حل مسئله راه‌کارهای متنوعی مطرح و این راه‌کارها پس از تبیین مشخصات، ابتدا غربالگری و سپس اولویت‌بندی شدند و نهایتاً دو راهکار مدیریت مخزن و خط انتقال آب شور انتخاب تا در مراحل بعدی مطالعات تکمیلی آن‌ها انجام شود».

دکتر بدیعی اظهار داشت: «در همه راه‌کارها دو هدف کاهش میزان نمک انباشته شده در مخزن سد و تحویل آب بهتر به پایین دست در فرصت کوتاه موجود، دنبال می‌شد. در همین راستا نرخ ورود نمک به مخزن سد و تغییرات آن در آینده مدل‌سازی و پیش‌بینی شد که در ادامه روند کاهش ورود نمک به مخزن سد، به‌زودی این میزان تثبیت خواهد شد و اندازه‌گیری‌های انجام شده از زمان پایان مطالعات تا کنون درستی این پیش‌بینی را تأیید کرده است».

دبیر شورای هماهنگی آب دانشگاه تهران ادامه داد: «مطالعات تکمیلی مورد نیاز برای تعیین راه‌کار نهایی در حال حاضر زیر نظر وزارت نیرو در حال انجام است و مشاور سد اعلام کرده است که نیازی به اجرای خط انتقال آب شور مخزن نیست. مطابق پیش‌بینی‌های به‌عمل آمده، نرخ ورود نمک به مخزن سد کاهش یافته و تثبیت شده است. ظاهراً دیدگاه وزارت نیرو این بوده است که نمک انباشته شده داخل مخزن سد جای نگرانی خاصی ندارد. لذا از ادامه تخلیه آن خودداری کرده و بدین ترتیب آبی با کیفیت مناسب در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ تحویل پایین دست شده است».

وی بیان کرد: «پروژه ارجاع شده به دانشگاه تهران مطالعاتی محدود به شوری ناشی از مخزن سد گتوند بود، در حالی که اجرای طرح جامع کاهش آلودگی کارون امری ضروری است».

رئیس مؤسسه آب دانشگاه تهران افزود: «در مراحل پایانی مطالعات این ایده مطرح شد که با توجه به نزدیکی امتیاز دو راه‌کار مدیریت مخزن و انتقال آب شور، اگر قرار باشد بودجه‌ای صرف اجرای گزینه خط لوله انتقال شود، بهتر این است که این هزینه را به نحو مؤثرتری برای کنترل سایر منابع آلاینده کارون استفاده کرد و گزینه برتر همان مدیریت مخزن است. البته این ایده مورد پسند دانشگاه تهران نیز قرار گرفت و صورت‌جلسه مربوط در این باره امضا شده است. ما امید داریم که مسئولان امر هم‌چنان ایده ساماندهی کارون و کنترل همه آلاینده‌های آن را پیگیری کنند».

دکتر بدیعی در پایان یادآور شد: «آخرین مصوبه شورای عالی آب در خصوص سد گتوند مربوط به بیست و سومین جلسه این شورا مورخ ۰۵/‏۱۱/‏۹۴‬ بوده است. بخش‌های مهمی از این مصوبه شامل ادامه کار کارگروه ملی، تشکیل کارگروه استانی، برگزاری جلسات برای هماهنگی مدیریت مخزن، ادامه نقش‌آفرینی دانشگاه تهران به‌عنوان محور مطالعات هنوز عملیاتی نشده است. از نظر مؤسسه آب دانشگاه تهران بیش از اینکه چه نهادی محور مطالعات قرار داده شود، حفظ ترکیب کارگروه ملی تا حل کامل مشکل و بلکه تقویت این کارگروه با دعوت از ذی‌نفعان استانی اهمیت دارد».