۲۵ دی؛ سالگرد اهدای لغت‌نامه دهخدا به ملت ایران
زبان و ادبیات پارسی مدیون خدمات و زحمات ارزشمند مردان و زنان بزرگی است که عمر خود را وقف حفظ و تداوم این سرمایه بزرگ ملی کرده‌اند. علامه دهخدا یکی از مؤثرترین اشخاصی است که خدمات او در عرصه فرهنگ و ادبیات ایران با خلق اثر ارزشمند «لغت‌نامه» برای همیشه در تاریخ ادبیات این سرزمین کهن ماندگار شد.
این ادیب فرزانه بیش از نیم قرن تمام توان و تلاش خود را صرف نشر علم، تحقیق، ترجمه، تألیف و تدوین فرهنگ‌نویسی کرد. لغت‌نامه به عنوان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین اثر علی‌اکبر دهخدا، محصول کوشش‌های مداوم ۴۵ ساله اوست. این اثر بزرگ حاصل بیش از سه میلیون فیش است که دهخدا شب و روز عمر خود را صرف نوشتن و تنظیم آنها کرد.
تبعید علی‌اکبر خان به روستایی در چهارمحال و بختیاری زمینه را برای او فراهم ساخت تا هیچ روزی را بی‌فیش شب نکند؛ فیش‌هایی که امروز منبع جامعی است هم برای معانی واژه‌ها و هم کاربرد آنها در کنار بسی اطلاعات بیشتر درباره هر مدخل. آن طور که آگاهان نوشته‌اند، وی چند میلیون فیش از روی متون معتبر استادان نظم و نثر فارسی و عربی، لغت‌نامه‌های چاپی و خطی، کتب تاریخ و جغرافیا، طب، ریاضی، هندسه، هیئت، حکمت، کلام، فقه و… برداشته بود.
دهخدا در ۲۵ دی ۱۳۲۴، میلیون‌ها فیشی را که در تهیه لغت‌نامه فراهم کرده بود، از طریق مجلس شورای ملی به ملت ایران هدیه کرد. مجلس نیز با تصویب قانون، ۲۵۰ هزار ریال از محل صرفه‌جویی بودجه سال ۱۳۲۴ مجلس برای هزینه طبع فرهنگ دهخدا در نظر گرفت.
دانشگاه تهران در ادامه این تصمیم مجلس، وظیفه انتشار این اثر ارزشمند ملی را به عهده گرفت و چاپخانه دانشگاه عهده‌دار چاپ آن شد؛ کاری بزرگ که تا به امروز ادامه یافته است. مدتی بعد از تصویب طرح چاپ لغت‌نامه در مجلس شورای ملی، دهخدا دار فانی را وداع گفت. از آن زمان به بعد کار هماهنگی و مدیریت لغت‌نامه به وصیت خود دهخدا به عهده دکتر محمد معین گذارده شد. معین نیز فردی فرهیخته بود و در ادبیات فارسی تبحر فراوان داشت بنابراین، به خوبی از عهده ادامه این کار خطیر برآمد. پس از درگذشت دکتر معین، این کار به وسیله دکتر سیدجعفر شهیدی و دکتر دبیرسیاقی و دیگران دنبال شد و به پایان رسید. در زمان حیات علی اکبر دهخدا، ۴۲۰۰ صفحه از لغت‌نامه (شامل حروف آ و الف) تهیه شده بود، در حالی که لغت‌نامه‌ای که امروز وجود دارد در ۵۰ جلد و ۲۶ هزار صفحه قطع رحلی به چاپ رسیده است.
بعد از اتمام چاپ لغت‌نامه دهخدا، این اثر به صورت رایانه‌ای یکبار در ۱۴ جلد و بار دیگر در ۱۵ جلد منتشر و ارائه شد. لغت‌نامه به صورت لوح فشرده بر اساس چاپ دوم رایانه‌ای این اثر نیز عرضه شده است. هم‌چنین مؤسسه لغت‌نامه دهخدا با همکاری انتشارات دانشگاه تهران مجلد دیگری را با عنوان «فرهنگ متوسط دهخدا» (شامل خلاصه لغت‌نامه در دو جلد) به چاپ رسانده است.
برای لغت‌نامه دهخدا ویژگی‌های متعددی را می‌توان در نظر گرفت. از جمله اینکه، لغات فارسی و عربی در این مجموعه عظیم در کنار هم گردآوری شده‌اند. علاوه بر آن، اعلام و اشخاص و طوایف و قبایل و مکان‌های جغرافیایی نیز در کنار همین لغات فارسی و عربی بیان شده است.
امروز در ایران به هر کتابخانه‌ای که سر بزنیم از میزان مراجعاتی که به لغت‌نامه می‌شود و در جستجوی معنای کلمه یا مطلبی علمی، مجلدات لغت‌نامه دهخدا را ورق می‌زنند، می‌توانیم به ارزش و اهمیت این کتاب بزرگ پی ببریم.
همه لغات فارسی و محلی، نام شهرها و روستاها و کلمات علمی و شاخص، حتی لغات عربی را می‌توان در لغت‌نامه دهخدا یافت. در مقابل هر کلمه، معنای لغوی آن، موارد استعمال، طرز تلفظ صحیح، اشعاری در رابطه با آن و بسیاری اطلاعات دیگر درباره لغت قرار دارد. لغت‌نامه دهخدا هم دایره‌المعارف است و هم کتاب مرجع علوم گوناگون و هم فرهنگ لغت.
نظر شما :