همایش مخاطرات محیط‌زیستی و امنیت منطقه‌ای در غرب آسیا در دانشگاه تهران برگزار شد
به گزارش روابط عمومی دانشگاه تهران، در این همایش که با حضور دکتر عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران؛ دکتر محمود نیلی احمدآبادی، رئیس دانشگاه تهران و گری لوئیس، نماینده سازمان ملل برگزار شد، دکتر کولایی، دبیر علمی همایش، با بیان اینکه این نشست از جمله سلسله نشست‌های کنفرانس امنیتی تهران است، گفت: «انجمن ایرانی مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران به دلیل اهمیت موضوع محیط زیست و تاثیر آن بر امنیت تصمیم گرفت که این نشست را با محوریت مخاطرات زیست‌محیطی و امنیت منطقه‌ای در غرب آسیا برگزار کند و ما در این نشست تلاش داریم که پاسخ مشترکی به مسائل و چالش‌های زیست‌محیطی که در سطح منطقه و همچنین جهان با آن روبه رو هستیم، ارائه کنیم».
وی با اشاره به اینکه مسأله تامین آب در منطقه از دیرباز از دغدغه‌های مردم و دولت‌ها بوده است، افزود: «در سده‌های گذشته نگاه به امنیت یک نگاه سخت‌افزاری بوده و همواره با ابزار جنگی درگیر بوده، ولی امروز امنیت زوایای متفاوتی از خود نشان داده است به صورتی که امروز مسئله امنیت آب از مسائل مهم در غرب آسیاست».
وی تصریح کرد: «بر اساس تنظیم روابط کشورها و استفاده از رودخانه‌های بین کشوری می‌توانیم از بروز درگیری‌های آبی در منطقه جلوگیری کنیم».
دکتر محمود نیلی احمدآبادی، رئیس دانشگاه تهران، نیز با مهم دانستن موضوع امنیت و محیط زیست گفت: «در منطقه غرب آسیا این مسئله به یک چالش تبدیل شده است که با توجه به پیچیده شدن مسائل جهانی، نیاز به حضور دانشگاه در حل این چالش‌ها بیشتر احساس می‌شود، چرا که دانشگاه‌ها به عنوان مغز متفکر و خلاق جامعه و به عنوان مراکزی که صادقانه در این موضوعات کار می‌کنند برای حل این چالش‌ها بسیار مورد توجهند».
وی با اشاره به ارتباط مسئولیت اجتماعی به عنوان یکی از سه محور ماموریت دانشگاه در برنامه پنج ساله و عنوان بین‌رشته‌ای این سمینار تاکید کرد: «باید از ظرفیت علوم انسانی و اجتماعی در حوزه اجتماعی کشور بیشتر استفاده شود، چرا که نتایج در حوزه اجتماعی بیشتر و به مراتب تاثیرگذارتر و در واقع به نوعی سنتز است و صرفاً جمع و یا فرمول نیست و این توانایی را دارد که در حوزه‌های دانشی جدید فهم جدید ارائه کند».
رئیس دانشگاه تهران با انتقاد از اینکه امروز به واسطه بحث آلودگی هوا، راه‌‌حل‌های مقطعی را در پیش می‌گیریم از دانشگاه‌ها خواست تا به عنوان مراکزی که عالمانه فکر می‌کنند صدایشان را بلند کنند چرا که تا پیش از آن مشکلات را نجوا می‌کردند.
وی با اشاره به وجود مشکلات و خطا در بخش‌های مختلف از جمله جانمایی نادرست صنایع، توزیع نامناسب منابع و برداشت‌های بی‌رویه و توسعه صنعتی کشور و یا اقتصاد حمایتی از خودرو افزود: «از سی سال پیش قابل پیش‌بینی بود که در بحث آلودگی ۸۰ درصدی هوا ناشی از افزایش خودرو به اینجا می‌رسیم. سیاست دنیا کاهش قیمت خودرو و افزایش قیمت سوخت است در حالی که کشور ما برعکس عمل می‌کند. این‌ها موضوعاتی است که دانشگاه‌ها از قبل عنوان کرده‌اند».
وی با تاکید بر ظرفیت بالای دانشگاه تهران و سایر دانشگاه‌های کشور افزود: «باید به طور جدی به برنامه سوم دانشگاه‌ها یعنی پژوهش بپردازیم و هر سیاست تشویقی و اعتبارات محدود دانشگاه در جهت پیاده‌سازی این سیاست است».
رئیس دانشگاه تهران اعلام کرد: «دانشگاه تهران به عنوان واحد مسئول و وظیفه‌شناس می‌خواهد وظیفه خود را در جامعه انجام دهد، تا به حال امیدوار بودیم دستگاه‌ها به سمت ما بیایند، ولی باید مسئولانه‌تر و جدی‌تر یافته‌های خود را در سطح جامعه مطرح کنیم و امیدوار باشیم با یک همکاری و هماهنگی جدی با دستگاه‌ها از این دور تسلسل مشکلات زیست‌محیطی خارج شویم.»
وی در پایان دادن وجهه بین‌المللی به این سمینارها را مورد تاکید قرار داد و گفت که با ارتباطاتی که دانشگاه تهران در حوزه بین‌المللی برقرار کرده است به راحتی می توانیم به این هدف دست یابیم.
دکتر عراقچی، معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران، که با موضوع آب و تبعات آن در منطقه غرب آسیا و ایده‌های مقابله با این وضعیت سخنرانی کرد، گفت: «معضل عمده در مشکلات منطقه بحث آب و کمبود آب است. ۸۵ درصد منطقه غرب آسیا به عنوان منطقه خشک و نیمه خشک شناخته می‌شود. در سال ۲۰۲۵ کل منطقه غرب آسیا یک منطقه خشک شناخته خواهد شد».
وی با اعلام اینکه یک پنجم جمعیت جهان در این منطقه ساکن است، در حالی که یک درصد آب‌های شیرین دنیا در این منطقه قرار دارد، افزود: «موضوعات و عوامل مختلفی به موضوع کم‌آبی دامن می‌زنند از جمله کاهش مستمر بارش و نزولات آسمانی، افزایش جمعیت، صنعتی‌شدن، بالارفتن استانداردهای زندگی و نیاز بیشتر به آب، مصرف بی‌رویه و الگوهای نادرست آب که مصرف و الگوهای نادرست آب در ایران ۷۰ درصد استاندادر جهانی است».
معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران تصریح کرد: «سیاست‌های رژیم صهیونیستی و افزایش شهرک‌سازی، سرقت آب توسط این رژیم کل منطقه را در یک بحران خطرناک وارد کرده است که خطرناک‌تر هم خواهد شد».
وی درگیری‌های قومی، تهدید امنیت قضایی، تهدید امنیت سلامت و عدم اشتغال و فقر و مهاجرت را تمام بلایایی دانست که به علت کمبود آب شاهد آن خواهیم بود و همچنین پدیده ریزگردها که ارتباط مستقیمی با کاهش آب و خشک شدن تالاب‌ها دارد.
دکتر عراقچی تصریح کرد: «در اردن، عربستان، عراق، مصر، یمن و همه این کشورها در منطقه شاهد این بحران هستند. بی‌ثباتی سیاسی و جنگ‌ها و تنش‌هایی که در جریان است. عدم اعتماد کشورها به هم و دخالت‌‌های خارجی شرایط مطلوبی را ایجاد نکرده است. هر چند کشور ما در این بحران از آرامش برخوردار است، ولی امنیت، یک کالای جمعی است و در یک منطقه ناامن نمی‌توان زندگی امنی داشت».
وی با تاکید بر اینکه بحران کمبود آب زمینه تنش را در منطقه فراهم می‌کند، افزود: «تجربه نشان داده است که کمبود آب و بحران باعث همکاری می‌شود.در ایران هم دو توافق در حوزه هیرمند در شرق و اروندرود در غرب کشور صورت گرفته است .۲۶۰ حوزه رودخانه فرامرزی در کشورهای مختلف وجود دارد که در قالب آنها کشورها به نوعی از همکاری برای مدیریت منابع آبی رسیده‌اند».
معاون وزیر خارجه کشورمان با طرح این سوال اساسی که آیا در منطقه پرآشوب غرب آسیا آب می‌تواند موضوعی برای همکاری باشد یا موضوعی برای جنگ پاسخ داد: «.به نظر من اینجا دیپلماسی جواب می‌دهد».
وی تاکید کرد: «آنچه مسلم است موضوعات مختلفی وجود دارد که باید روی آن کار و تحقیقات دانشگاهی شروع شود».
دکتر عراقچی یکی از مهم‌ترین موضوعات را در منطقه بحث تاب‌آوری در مقوله کمبود آب عنوان کرد و افزود: «دو مسئله مطرح است: ۱- تامین آب از مناطق خارجی و از آن مهم‌تر بحث تاب‌آوری است. استفاده درست از مقدار آب موجود و تصحیح الگوهای مصرف، بحث مهمی است. در حالی که کشورهای دیگر در این حوزه تجربیات خوبی به دست آورده‌اند که تجربیات بین‌الملل گران‌بهایی است و این تاب‌آوری باید در کل منطقه اجرا شود و با هم به سمت حوزه کیفیت و مصرف آب و استفاده بهینه برویم».
دکتر دهقانی فیروزآبادی، دبیر کنفرانس امنیتی تهران، دیگر سخنران این مراسم بود. وی ابتدا با اشاره به کنفرانس امنیتی تهران که ۱۸ دی ماه برگزار می‌شود، این همایش را بخشی از این کنفرانس دانست که با توجه به اهمیت منطقه غرب آسیا به نظم امنیتی غرب آسیا تعلق دارد.
وی افزود: «تلاش ما این است که امنیت را با وجوه گسترده در نظر بگیریم لذا در قالب هشت کنفرانس برگزار شد که این همایش آخرین جلسه است».
دبیر کنفرانس امنیتی تهران افزود: «هرگاه سخن از امنیت می‌شود، ذهن به بعد نظامی امنیت می‌رود، اما نمی‌شود امنیت منطقه‌ای را به این بعد محدود کرد، بنابراین کنفرانس امروز در چهارچوب امنیت منطقه‌ای در غرب آسیاست که امیدواریم دستاوردهای ملموسی برای حل این مشکل داشته باشیم».
وی افزود: «به نظر من یکی از ویژگی های حکمرانی شایسته در تامین دو بعد از امنیت، یعنی توسعه و رفاه اقتصادی و امنیت زیست‌محیطی و در چهارچوب این مثلث امنیت انسانی، تامین امنیت و رفاه انسان‌هاست.
دکتر دهقانی گفت: «گرچه تهدیدات سخت‌افزاری بیشتر امنیت انسان‌ها را تهدید کرده است، ولی تردیدی نیست که اکنون آلودگی‌های محیط‌زیستی هم منجر به ناامنی می‌شود. بنابراین آلودگی‌های محیط زیستی نمونه‌ای از عدم امنیت است».
وی در ادامه تاکید کرد: «جهان در حال توسعه، نیازمند یافتن راه‌حل برای این تهدیدات امنیتی است. مخاطرات زیست‌محیطی در منطقه غرب آسیا یک تهدید مشترک منطقه‌ای است که همکاری همه منطقه را می‌طلبد و یک کشور نمی‌تواند به تنهایی به حل این معضل بپردازد. حتی همکاری‌های فرامنطقه‌ای کمک‌کننده است و ما باید از قابلیت‌های فرامنطقه‌ای برای حل مشترک زیست‌محیطی منطقه‌ای بهره ببریم».
دکتر دهقانی در پایان یکی از اهداف کلان کنفرانس را در سطح داخلی بسترسازی برای همکاری با دانشگاه‌ها با صنعت و سایر نهادها دانست.
گری لوئیس، نماینده سازمان ملل، دیگر سخنران این همایش به تاثیر تغییرات آب و هوا بر امنیت پرداخت. وی با اشاره به اینکه محیط زیست یک موضوع استراتژیک است بر حل مشکلات زیست‌محیطی تاکید کرد و آن را غیر ممکن ندانست.
وی افزود: «از آنجا که آسیب محیط زیست به عنوان یک تهدید چندجانبه مطرح می‌شود مورد توجه دیپلمات‌های کشورها قرار گرفته است».
نماینده سازمان ملل موضوع کمبود آب در ایران را بسیار جدی دانست. وی به رودخانه هیرمند اشاره کرد که در گذشته پرآب و زنده بود، ولی در حال حاضر خشک شده و معیشت و محیط زیست منطقه را دچار مشکل کرده است.
گری لوئیس در پایان شش راه حل برای ایران جهت حل مشکلات زیست محیطی پیشنهاد کرد: «توجه به واژه امنیت انسانی، افزایش اطلاعات درباره تاثیرات تغییرات آب‌و هوایی که دانشگاه‌ها در این خصوص می‌توانند کمک کننده باشند؛ دستیابی به تکنولوژی‌های دگرسانی؛ بهبود توانایی برای ارتباط با پدیده‌های پیچیده و غیرخطی؛ گسترش همکاری و برنامه‌های بین‌المللی و برنامه‌ریزی برای دهه‌ها نه سال‌ها.
دکتر علی مریدی، مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست، دیگر سخنران این همایش در خصوص مشکلات آب و خاک و ریزگرد سخنرانی کرد. وی با اشاره به مهم‌ترین حوزه مشترک آبی از جمله هیرمند و هریررود در شرق و حوزه آبریز ارس و دجله و فرات به مشکلات موجود در این حوزه‌ها و برنامه‌های کشورها برای برداشت بیشتر آب پرداخت و با اشاره به مشکلات موجود و بین‌رشته‌ای بودن، پیشنهاد داد بحث دیپلماسی آب تیمی برای همکاری‌های مشترک ایجاد شود.
این همایش با سه نشست کار خود را ادامه داد. نشست اول با موضوع هیدروپلیتیک با ریاست دکتر محمدرضا حافظ‌نیا برگزار شد.
دکتر حافظ‌نیا با تاکید بر اینکه هیچ پروژ‌ه‌ای در حوزه آب صورت نمی‌گیرد مگر اینکه در حوزه ژئوپلیتیک در مورد آن مطالعه شده باشد، از مسئولان کشور خواست بیش از گذشته به دانش جغرافیا و حقوق بین‌الملل مجهز شوند تا عوارض منفی کمتر باشد.
وی ادامه داد: «در برنامه ششم توسعه وقتی روی جنبه‌های آمایشی این قضیه کار می‌کردیم سعی کردیم وزارت خارجه، نیرو و جهاد کشاورزی را موظف کنیم تا مطالعات ژئوپلتیک داشته باشند تا عوارض منفی آن کم شود. امیدوارم این سیاستمداران از نظرات این متخصصین بیشتر استفاده کنند».
استاد دانشگاه تهران آب را یکی از سه بنیان اساسی زیستی انسان برشمرد که متاسفانه دچار چالش‌هایی به علت کاستی در اثر مصرف فراوان، آلودگی ناشی از ناهنجاری رفتاری و نفله‌سازی ناشی از تلف کردن منابع آب است. وی مسئولیت آب را در جهان و کشورها بر عهده سه حوزه سیاست، اقتصاد و مهندسی دانست و افزود: «اگر قرار باشد آب مدیریت شود، باید این سه حوزه مدیریت شود».
دکتر حافظ‌نیا تصریح کرد: «مهم‌ترین نکته این است که جنگ آینده را جنگ آب می‌دانند. این گفتمان‌سازی خطرناک است. زمانی می‌خواهیم آب را با رویکرد امپریالیستی و زیاده‌خواهی مدیریت کنیم که این رویکرد منجر به جنگ می‌شود، ولی اگر آن را بر مبنای ژئوپلیتیک انسان‌‌گرا ببینیم و شرکا را محق بدانیم به سوی همکاری و صلح حرکت می‌کنیم و جنگ آب را تشویق نمی‌کنیم».
در ادامه کارشناسان در سه نشست به ارائه مقالات خود پرداختند.
نظر شما :