سایه هما بر فرهنگ ادبیات روسیه

دکتر مرضیه یحیی‌پور، عضو هیأت علمی دانشکده زبان‌ها و ادبیات خارجی و نویسنده مقاله، در گفت‌وگو با خبرنگار روابط عمومی دانشگاه تهران درباره این پژوهش گفت: «بونین بارها از تأثیرپذیری خود از سعدی گفته است و عین عبارت ایشان چنین است که شیخ سعدی، نامش جاودان باد! ما با بهره از اشعار شیخ سعدی که مانند دانه‌های مروارید در میان اشعار ما آمده، خوش قلم شدیم».
وی تاکید کرد: «در این پژوهش ثابت شده است که بونین به تأسی از سعدی، به سیمای هما در داستان «سایۀ پرنده» پرداخته است».
استاد دانشکده زبان‌ها و ادبیات خارجی دانشگاه تهران افزود: «این تحقیق به بررسی اهمیت «پرنده هما» در فرهنگ و ادبیات عرفانی ایران و تأثیر آن بر ادبیات روسیه می‌پردازد».
دکتر یحیی‌پور اظهار داشت: «در ادبیات عرفانی فارسی مبتنی بر پایه فرهنگ ایرانی، اسلامی، تصاویری نمادین دربارۀ نور و ظلمت و سایه نیز وارد شده که به شکل قابل توجهی، در آثار شاعران گنجانده شده است».
استاد دانشکده زبان‌ها و ادبیات خارجی دانشگاه تهران تاکید کرد: «این نمادها به شاعران کمک کرده است تا مسیر معنوی سیر و سلوک را برای رسیدن به کمال و خودشناسی به تصویر بکشند».
وی یکی از مهمترین آثار ادبیات عرفانی ایران را منطق‌الطیر عطار عنوان کرد که در آن به سیر و سلوک عارفانه پرداخته می‌شود که لازمه خودشناسی و نتیجۀ آن خداشناسی است.
دکتر یحیی‌پور افزود: «در داستان همای عطار، واژۀ سایه هشت بار تکرار شده است که پژوهشگران به بررسی معنای آن پرداخته‌اند».
استاد دانشگاه تهران با یادآوری اینکه اشعار و دیدگاه‌های سعدی تأثیر زیادی بر شماری از نویسندگان روس داشته، یه اثرگذاری مستقیم سعدی و تمثیل هما بر تعداد زیادی از شاعران روس به خصوص ایوان بونین، شاعر سده بیستم میلادی اشاره نمود.
به گفته این محقق، بونین بارها به تأثیرپذیری خود از سعدی اشاره کرده و او را شیرین‌زبان‌ترین نویسنده از گذشتگان و بهترین از آیندگان نامیده است.
استاد دانشگاه تهران با اشاره به اینکه پرنده هما، نماد رهایی از قید و بند دنیای مادی از طریق تجدید معنوی و گذار متعالی به جهان مطلق است، اظهار داشت: «سایۀ همای سعادت و قدرت» نیز بر بونین افکنده شد که هفت‌صد سال پس از سعدی شیرازی می‌زیست».
پاسخ به پرسش‌هایی مانند: سایۀ «هما» در ادبیات عرفانی ایران و روسیه از چه جایگاهی برخوردار است؟ چرا شاعر روس مجموعه یازده داستان خود را «سایۀ پرنده» نامید و در داستانی به همین نام در این مجموعه با استفاده از اشعار سعدی شیرازی به همای سعادت و سیر و سلوک عارفانه پرداخته است؟، هدف‌های دیگر پژوهش حاضر بوده است.
عضو هیأت علمی دانشکده زبان‌ها و ادبیات خارجی در پایان اشاره کرد: «نتیجۀ بررسی ابعاد گوناگون موضوع، نشان می‌دهد که دو شاعر سرزمین فارس و روسیه با وجود اختلاف زمانی نزدیک به هفت سده و تفاوت‌های فرهنگی، نگرش یکسانی دربارۀ سیر و سلوک عارفانه داشته‌اند و نور مطلق سایۀ خود را بر سر هر دو شاعر گسترانده است که نماد آن را که «هما» پرنده اساطیری ایرانی است، شاعران روس و به خصوص «بونین» از شاعران ایرانی گرفته‌اند.
این مقاله کار مشترکی از مرضیه یحیی‌پور، جان‌اله کریمی مطهر و یوگنی پاناماریوف است.