وزیر علوم در دانشگاه تهران: برخی در زمان مسئولیت شانه خالی می‌کنند

دکتر محمد فرهادی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در این همایش جمعیت هلال‌احمر ایران را یکی از بزرگ‌ترین جمعیت‌های مردم‌نهاد جهان توصیف کرد و گفت: جمعیت‌هایی در دنیا هستند که در زمینه امداد و نجات از ایران الگو می‌گیرند. هلال‌احمر ایران زبانزد است و خیلی خوب پیش رفته است.

وی ادامه داد: در زمینه فعالیت‌های هلال‌احمر و مسئولیت‌های ناشی از امداد و نجات و مدیریت بحران، چالش‌های مهمی از منظر حقوقی وجود دارد. در بعضی از موارد نهادهای مختلفی در زمینه امداد و نجات مداخله می‌کنند و مهم‌ترین چالش در این زمینه بررسی و ارائه راهکارهایی برای رفع ابهامات و تعارض اختیارات نهادهای پیشگیری و مدیریت در زمان امداد و نجات است. امیدوارم با این بررسی‌ها دخالت‌ها کم و تکلیف هر نهاد مشخص شود.

دکتر فرهادی افزود: به‌عنوان مثال در یک حادثه از یک طرف هلال‌احمر و از طرف دیگر شهرداری و ستاد مدیریت بحران وارد می‌شوند. البته گاهی نهادهای دیگر هم مدعی اختیار می‌شوند اما وقتی که زمان مسئولیت فرامی‌رسد، برخی شانه خالی می‌کنند و مسئولیت را به گردن دیگران می‌اندازند. فاجعه پلاسکو مثال مناسب این موضوع است. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها تداخل اختیارات است و برخی نهادها حاضر نیستند که از قانون تبعیت کنند. قانون یک چیز است و اجرای دقیق آن چیز دیگری است.

دکتر الهام امین‌زاده، دستیار ویژه رئیس جمهور در امور حقوق شهروندی نیز در این همایش گفت: بر اساس کرامت و شأن انسانی موظفیم در هر شرایطی به انسانی که نیاز به امداد و نجات دارد، رسیدگی کنیم. اما اینجا، هم مسئولیت امداد و نجات هست، هم تکلیف شهروندی برای هر شهروندی هم حق شهروندی. بنابراین حقوق شهروندی اقتضا می‌کند که ما از شهروندان‌مان هم انتظار داشته باشیم و هم به آنها حقشان را بدهیم.

دکتر امین‌زاده افزود: در حوزه امداد و نجات صرفاً نمی‌توانیم بگوییم که سازمان‌های اجرایی مردم‌نهاد مانند جمعیت هلال‌احمر و صلیب‌سرخ این وظیفه را دارند. این کار باید توسط همه انجام شود.

این استاد دانشگاه تهران با بیان این‌که از ابتدای دولت یازدهم در سال ۹۲ هلال‌احمر به دنبال اختصاص زمین برای زمانی است که اتفاقات غیرمترقبه تهران را تحت‌تأثیر قرار دهد، گفت: در این زمان ما هیچ امکانی نداریم برای اینکه مصدومان خودمان را در اراضی اسکان دهیم و به درمان آنها بپردازیم، اراضی وسیع در شمال شرق، شمال غرب و جنوب را شناسایی کردیم که وسیع باشند. با توجه به ساختمان‌های بلندمرتبه در تهران هنگام زلزله به هیچ عنوان کار امداد و نجات امکان‌پذیر نیست و ما نیاز به یک زمین وسیع داریم که به سرعت بتوانند چادرهای امداد و نجات را در آنها مستقر کنند. این کار مستندسازی شد و حدود دو‌سال پیش در اختیار هلال‌احمر قرار گرفت که از این جهت نگرانی نداریم.

در این همایش دکتر فیروز محمودی جانکی، رئیس مؤسسه تحقیقات جزایی و جرم‌شناسی دانشگاه تهران و رئیس این همایش، درباره ضرورت برگزاری «امداد و نجات؛ مدیریت و مسئولیت از منظر فقه و حقوق» گفت: در مورد امدادگرانی که در حوزه امداد و نجات کمک حال آسیب‌دیدگان هستند، معمولاً از دیدگاه عموم در حوادث و سوانح مهم این است که کمک‌رسان هستند، اما از بُعد حقوقی مسئله‌ای مطرح می‌شود که ممکن است برای امدادگری که در حوادث سخت و طاقت‌فرسا انجام‌وظیفه می‌کند، خطر ایجاد شود یا این‌که ممکن است در حین عملیات امدادرسانی برای نیازمندان، حادثه‌ای رخ دهد و این موارد منشأ شکل‌گیری حوادث حقوقی شوند و اینجاست که بحث مسئولیت اشخاص مطرح می‌شود.
وی ادامه داد: مهم این است که به‌طور خاص امدادگر چون وظیفه تعریف شده‌اش این است که در این مواقع خود را به خطر بیندازد، مانند حادثه پلاسکو که اینجا بعد ایثار مطرح است، اما اگر برای امدادگر اتفاقی بیفتد، نیاز به حمایت حقوقی و کیفری دارد.

محمودی تأکید کرد: صمیمانه از جمعیت هلال‌احمر سپاسگزارم. همه نهادها در جریان انجام وظایف سازمانی با مشکلاتی مواجه می‌شوند که نیاز به تأمل دارد و با اقدامات اجرایی قابل رفع و رجوع نیستند و باید در موردشان فکر شود و به جمع‌بندی علمی رسید و این‌که بعضی مواقع ما فراموش می‌کنیم که این نیازها و مشکلات را از طریق همفکری با دانشگاهیان و اهل علم و سازمان‌های مربوطه در محیط فارغ از محیط اداری حل‌وفصل کنیم که جمعیت این کار را انجام داده است. علم نافع علمی است که در خدمت مردم کاربردی، روا و پایا باشد.

دکتر محمدرضا تخشید، رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران نیز طی سخنانی با اشاره به نیازهای جامعه و مسائل حقوقی مرتبط با آن و اینکه جامعه احساس کرده است نیازمند حل و فصل مسائل حقوقی در چارچوب علمی و قانونی است، بنابراین یکی از جاهایی که در این زمینه مورد توجه واقع می‌شود، دانشگاه تهران و به لحاظ حقوقی دانشکده حقوق و علوم سیاسی است، گفت: بسیاری از متخصصان در حوزه‌های مختلف با ما تماس گرفته و خواهان ایجاد رشته‌های حقوق تخصصی برای آب، فضا، آب و کشاورزی و... هستند و رشته‌های حقوق پزشکی و نفت و گاز نیز بر همین اساس در دانشگاه تهران تشکیل شده است.

سخنران دیگر این همایش دکتر سید امیرمحسن ضیایی، رئیس جمعیت هلال احمر ایران، اظهار کرد: مهم‌ترین اقدامات هلال احمر در سطح ملی و بین‌المللی پاسخ به سوانح و حوادث است، در واقع در دهه گذشته شاهد تغییر و افزایش شیوع سوانح طبیعی در دنیا بودیم تا جایی که ۷۵۰ هزار نفر از مردم جهان در سوانح طبیعی از بین رفته‌اند و سالانه ۲۰۰ میلیون نفر تحت تأثیر سوانح بزرگ قرار می‌گیرند، لذا در این زمینه باید تدابیر لازم برای کاهش میزان آسیب پذیری جوامع و رفع مشکلات آنها برای مواجهه با این تغییرات در نظر گرفته شود.

وی ادامه داد: تدوین قانون مقررات و استاندارها در مدیریت بحران از اهمیت بسیاری برخوردار است و پاسخ به سانحه بخش کوچکی از موضوع مدیریت بحران است و در این زمینه نکته قابل اهمیت، توجه به پیشگیری، کاهش ریسک و خطر‌پذیری و آمادگی مبتنی بر ریسک است؛ عملکرد صحیح در این حوزه‌ها می‌تواند ما را در پاسخ صحیح دادن به حوادث کمک کند.

به گفته رئیس جمعیت هلال احمر، اکنون قانون مدیریت بحران در مجلس در حال بررسی است، اما در این زمینه نیازمند برنامه ملی مدیریت بحران هستیم تا بتوانیم بر مبنای الزامات و استاندارهای لازم، قوانین مورد نیاز را تدوین کنیم.

ضیایی در ادامه با اشاره به اینکه دانشگاه به عنوان نهاد توسعه و دانش باید در صحنه جامعه نقش علمی خود را ایفا کند، گفت: امروزه دانشگاه‌ها از مرز دیوارها عبور کرده و به سمت جامعه حرکت کرده است، بر این اساس هلال احمر آماده است تا بسیاری از مشکلات و موانع پیش روی خود را به دانشگاه‌ها عرضه کرده و از راهکارهای آنها بهره ببرد.
دکتر ضیایی با تأکید بر اینکه دستگاه‌ها باید الزامات قانونی‌شان مشخص شود، خاطرنشان کرد: موظفین امدادرسانی در حوادث، مسئولیت‌های خاصی دارند و در این زمینه نیز باید به صورت جزئی نظرات و بررسی‌های کارشناسی جمع‌آوری و در قالب قانون استاندارد یا دستورالعمل مناسب برای این مسئولیت‌ها تدوین شود.

وی در پایان بیان گفت: هلال احمر آماده است تا بسیاری از مشکلات و موانع پیش روی خود را به دانشگاه‌ها عرضه کند و از راهکارهای آنها بهره ببرد، علاوه بر آنها بارها بر این مهم تاکید کرده است که هر کجا هلال احمر نیازمند فناوری خاصی باشد که در دانشگاه‌ها قابل ایجاد است، حاضریم در این زمینه همکاری کامل داشته باشیم.

دکتر فرهادی با تاکید بر حمایت‌های ویژه از هلال‌احمر در ارائه خدمت امداد و نجات افزود: مهم‌ترین مسئله در حوادث و امداد و نجات این است که شکل مدیریت‌ها از حالت شهری و اداری به حالت فرماندهی دربیاید. همچنین از طرف دیگر حمایت حقوقی و قانونی هم اهمیت دارد. در کنار این مشکلات مسئله تعامل با نهادهای بین‌المللی هم مطرح است که البته در این زمینه هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران همکاری خوبی در بخش بین‌المللی دارد و امیدوارم جمعیت هلال‌احمر و مدیران اجرایی به برگزاری چنین همایش‌هایی به شکل جامع‌تر اقدام و حتی همایش‌هایی با مشارکت نهادهای بین‌المللی و صلیب‌سرخ برگزار کنند.

در ادامه دکتر علی لیالی، معاون حقوقی و امور مجلس جمعیت هلال‌احمر در رابطه با ضرورت برگزاری این همایش گفت: حدود یک‌سال پیش بود که معاونت حقوقی جمعیت هلال‌احمر موضوع کمبود یا نبود قوانین حمایتی از امدادگران هلال‌احمر را به‌عنوان یک چالش مطرح کرد و از همان زمان به این موضوع پرداخته شد و مذاکرات با دانشگاه تهران ادامه پیدا کرد تا درنهایت به برگزاری این همایش منجر شد. با حمایت و پشتیبانی رئیس محترم جمعیت انگیزه ما مضاعف شد که این همایش را با مشارکت عالی‌ترین حوزه علمی و پژوهشی کشور یعنی دانشگاه تهران برگزار کنیم.