مشروح گزارش یک نشست تخصصی حوزه زنان در دانشگاه تهران | روایتی از تجربه وزارت زنان در دنیا | اهمیت ساختارهای پژوهشی در حوزه زنان چیست؟ | الزامات طراحی زیست بوم اجتماعی زنان

به گزارش روابط عمومی دانشگاه تهران، دکتر فاطمه یزدیان مشاور رئیس دانشگاه تهران و رئیس مرکز مطالعات زنان و خانواده دانشگاه تهران در دومین نشست از سلسله نشست‌های اندیشکده نشانی با موضوع نقش اندیشکده‌ها و نهادهای آموزشی و پژوهشی در توسعه و پیگیری مطالبات زنان که در تالار امیرکبیر دانشگاه تهران برگزار شد، گفت: هدف از تأسیس اندیشکده نشانی در دانشگاه تهران، ضرورت ایجاد زیست بومی متشکل از کنش‌گران اجتماعی و افراد فعال در حوزه زنان و خانواده است که بتوانیم در عمل این نیروها را در کنار هم قرار داده و بستری برای توسعه گفتمان نهادی در موضوعات اجتماعی داشته باشیم.
دکتر یزدیان، توسعه گفتمان بین‌بخشی و میان‌رشته‌ای و ایجاد زیست بوم اجتماعی کنشگرا را یکی دیگر از اهداف تأسیس اندیشکده نشانی عنوان کرد و افزود: در این توسعه گفتمانی می‌توانیم به توسعه ایده‌ها، طرح‌واره‌ها و نوآوری‌هایی بپردازیم و از طریق آنها بستری برای ارتباط با نهادهای دولتی و شرکتی ایجاد کرده و بتوانیم برای خواسته‌ها و مطالبات زنان جوابی مقتضی فراهم آوریم.
در ادامه این نشست، دکتر لیلا فلاحتی، عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی نیز با ارائه سخنرانی با عنوان «نهادهای مؤثر در پیشبرد توانمندسازی زنان»، درباره نقشی که این اندیشکده‌ها و پژوهشکده‌ها در حوزه راهبری علمی می‌توانند ایفا کنند، توضیح داد.
دکتر فلاحتی گفت: ما شاهد نابرابری‌هایی در حوزه زنان در جهان در چهار بعد توسعه اصلی هستیم و علیرغم اینکه در چند سال اخیر این انگیزه در جهان تقویت شده است که دسترسی زنان به آموزش و بهداشت تضمین شود و تقریباً برابری در این حوزه محقق شده است، ولی آخرین گزارش‌های جهانی نشان می‌دهد که هنوز یک شکاف جنسیتی بین ۱۰ تا ۱۵ سال در حوزه آموزش و بهداشت باقی است.
وی با اشاره به شکاف عمیق جنسیتی در حوزه اقتصاد و سیاست نیز اظهار داشت: در حوزه اقتصاد و سیاست، این شکاف عمیق‌تر است و حتی در بعضی از موارد فاصله دسترسی زنان به مشارکت اقتصادی، یک نابرابری عمیق را نشان می‌دهد.
دکتر لیلا فلاحتی افزود: برای رفع این نابرابری‌ها، ساختارهای متعددی در دنیا ایجاد شده است که این مکانیزم‌ها شامل بخش‌های نهادی و برنامه‌ای است که با ساختارهایی مانند وزارت زنان و خانواده یا وزارت زنان و یا وزارت امور اجتماعی که ذیل آن حوزه زنان قرار گرفته است، مورد اقدام قرار گرفته‌اند.
دکتر فلاحتی یادآور شد: در بعضی از کشورها مثل مالزی، اندونزی و افغانستان وزارت زنان و در برخی از کشورها ساختارها پایین‌تر از سطح وزارتخانه برای مثال در حد یک کمیسیون وجود دارند، اما به دلیل اینکه چابک‌تر هستند، از قدرت نظارتی و عملیات بالاتری برخوردارند که اثربخشی برنامه‌ها فرای ساختار و به بستر عملکردی آنان وابسته است.
دکتر فلاحتی در ادامه سخنان خود به معرفی برخی از ساختارها و نهادهایی که به صورت تخصصی و حرفه‌ای در حوزه زنان فعالیت دارند پرداخت و گفت: همه ساختارها و سازمان‌ها چه در سطح منطقه‌ای، چه سطح بین‌المللی و چه در سطح ملی مسئله مهم‌شان ارتقا و اطلاع‌رسانی در حوزه قوانین و سیاست‌ها و برنامه‌ها و پیشبرد توانمندسازی زنان است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به ساختارهای متعدد در کشور در حوزه زنان به اهمیت ساختارهای پژوهشی در این حوزه تاکید کرد و گفت: ساختارهایی که می‌توانند خدمات تخصصی ارائه بدهند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند و مکانیزم‌های پژوهشی با استفاده از توان فارغ‌التحصیلان در داخل ساختار خود از تخصص فارغ‌التحصیلان استفاده کرده و به صورت هدفمند از آن بهره می‌گیرند؛ بنابراین ساختارهای پژوهشی در حوزه زنان بسیار مؤثر هستند و کمترین نقش اینها می‌تواند هماهنگی بین بازیگران حوزه زنان باشد.
دکتر فلاحتی در ادامه سه نمونه از ساختارهای موفق بین‌المللی، منطقه و ملی در این حوزه را معرفی کرد و ویژگی مشترک این نمونه‌ها را تولید بسته‌های سیاستی عنوان کرد که این بسته‌های سیاستی به مکانیزم‌های کلان هر کشور کمک می‌کنند.
وی افزود: ساختارهای کلان به ویژه در سطح ملی به دلیل اینکه درگیر مسائل و موضوعات متعدد و متفاوت هستند فرصت تولید سیاست را ندارند؛ بنابراین در اینجا سیاست‌گذاری‌ها و استخراج سیاست‌ها به نهادهای تخصصی واگذار می‌شود و اندیشکده‌ها و پژوهشکده‌ها می‌توانند در زمینه تولید سیاستگذاری و بسته‌های سیاستی خدمات بدهند.
وی رصد کردن موضوعات را از دیگر کارکردهای اندیشکده‌ها و پژوهشکده‌ها برشمرد و گفت: این رصد کردن در اندیشکده‌ها و پژوهشکده‌ها و مراکز تخصصی می‌تواند در شناسایی شکاف‌های جنسیتی و جاهایی که نابرابری‌های جنسیتی در آن شکل گرفته باشد و یا حتی پیش‌بینی شکاف‌های موجود و تولید دانش در حوزه زنان دیده می‌شوند، کمک‌کننده باشند.
دکتر فلاحتی تحلیل جنسیتی را یکی دیگر از کارکردهایی عنوان کرد که پژوهشکده و اندیشکده‌های تخصصی زنان می‌توانند به این حوزه ورود کنند و مسائل مهمی که باید درباره آنها سیاستگذاری شود را تحلیل کرده، به سیاست‌گذاران ارائه دهند و با انجام پژوهش‌های دانشگاهی و استخراج اولویت‌های حوزه زنان و خانواده پشتوانه آکادمیک برای تصمیم‌گیری‌های سیاست‌گذران ایجاد کنند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود بر چابکی ساختارهای پژوهشی تاکید کرد و افزود: باید برای رسیدن به این منظور از ساختارهای کلاسیک دوری کنیم و نباید کلاسیک فکر کنیم.
تولید محتوای مناسب و مرتبط برای نهادهای تصمیم‌گیر موضوع دیگری بود که دکتر فلاحتی به آن پرداخت و گفت: باید در تولید محتوا به واقعیت‌های موجود کشور توجه کنیم.
پیدا کردن زبان مشترک در ارتباط و تعامل با نهادهای تصمیم‌گیر و سیاستگذاری و ارتباطات با ساختارهای اجرایی و سیاستگذاری دیگر موضوع مورد تاکید دکتر فلاحتی درباره اندیشکده‌ها و پژوهشکده‌های فعال در حوزه زنان بود.
وی در بخش پایانی سخنان خود بر مرجع‌سازی در حوزه‌های مرتبط با زنان تاکید و گفت: مرجع‌سازی کمک می‌کند که مکانیزم کلان در هر موضوعی بداند که باید به کدام مرجع مراجعه کند و باید برای مرجع‌سازی در حوزه‌های مختلف سرمایه‌گذاری کنیم.
در ادامه، دکتر کتایون مصری پژوهشگر حوزه زنان نیز به تجربه زیسته انجمن‌های علمی پرداخت. وی با اشاره به مواردی چون عدم اگاهی و شناخت کامل مطالبات زنان و نیز همپوشانی فعالیت انجمن‌ها و مشکلات اقتصادی بر چالش‌های پیش روی این انجمن‌ها اشاراتی داشت.
در ادامه دکتر الهه کولایی استاد دانشگاه تهران بر ضرورت توجه به مطالبات زنان و استفاده از ظرفیت آنان در جامعه تاکید کرد. دکتر کولایی، واقعیت‌گرایی و توجه به حقایق در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری را به عنوان یک اصل برشمرد و نقش این مهم را در سیاست‌گذاری‌های جاری حوزه زنان بسیار مهم و تأثیرگذار دانست.
دکتر آمال موسوی، بنیانگذار خانه امکان نیز در ادامه نشست به بیان تجربه سازمان‌های حوزه کارآفرینی اشاره کرد و نوآوری اجتماعی را به عنوان رویکردی مطلوب برای تحقق اهداف این حوزه معرفی نمود.
دکتر امیرعسگری، مدیرعامل بنیاد توسعه علم و فناوری خوارزمی نیز نگاشت نهادی مؤسسات فعال در حوزه زنان را به عنوان اقدامی نام برد که می‌تواند در راستای طراحی زیست بوم اجتماعی زنان مورد استفاده قرار گیرد.
در پایان نیز دکتر نسیم السادات محبوبی شریعت پناهی، پژوهشگر حوزه زنان به جمع‌بندی موارد مطرح شده در پنل توسط سخنرانان و سایر مشارکت‌کنندگان پرداخت و تاکید کرد در ادامه فعالیت اندیشکده نشانی، نشست‌هایی با حضور سایر اساتید و پژوهشگران برگزار خواهد شد.
در ادامه این نشست، تلاش در جهت ارتقای نقش انجمن‌ها، اندیشکده‌ها و نهادهای آموزشی-پژوهشی در زمینه راهبری علمی حوزه زنان در سطح کشور، رفع ابهام در راهبردها، عملکردها و مسئولیت‌های انجمن‌ها، اندیشکده‌ها و نهادهای آموزشی-پژوهشی در حوزه زنان و خانواده، ایجاد سازوکارهای اقتصادی شفاف برای انجمن‌ها، اندیشکده‌ها و نهادهای آموزشی -پژوهشی به منظور رفع مسائل اقتصادی و تأمین استقلال اقتصادی آن‌ها، سیاست‌زدایی از حوزه زنان و خانواده با استفاده از ظرفیت انجمن‌ها، اندیشکده‌ها و نهادهای آموزشی-پژوهشی، استقرار برنامه‌های عملکردی در حوزه اجرا به خصوص با تاکید بر رویکردهای نوآوری (نوآوری اجتماعی)، جلب توجه سیاست‌گذاران به نتایج ارزیابی‌های اجتماعی در حوزه فعالیت نهادهای اجتماعی، توجه به مطالبات زنان با استفاده از ظرفیت انجمن‌ها، اندیشکده‌ها و نهادهای پژوهشی به صورت علمی و مستقل از ساختارهای سیاستی (استقلال نهادی)، توجه انجمن‌ها و نهادهای علمی-پژوهشی و اندیشکده‌ها به آگاهی‌بخشی در خصوص نقش‌های متفاوت زنان در عرصه خصوصی و عمومی و توجه به مطالبات زنان و استفاده از ظرفیت‌های آنان توسط انجمن‌ها در جامعه منطبق بر نقش واسط و تعدیل‌کننده اندیشکده‌ها از جمله مباحثی که بود که در این نشست درباره آنها بحث و تبادل نظر شد.
در این نشست همچنین به مسائلی همچون فقدان عملکرد بهینه کنشگران و همچنین فعالان حوزه زنان در بخش‌های مختلف اشاره شد و حاضران به نکاتی در خصوص اثربخشی زنان در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری‌های حکمرانی، اجرایی و عملیاتی اشاره کردند.
همچنین فقدان داده و اطلاعات در بخش‌های مختلف در حوزه برنامه‌ها، اقدامات و نتایج نیز به عنوان یک خلاء جدی در حوزه سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی حوزه زنان معرفی شد.