درمان موفقیت‌آمیز MS در مدل تجربی موش با استفاده از پروتئین نوترکیب لکتین نوع سی انگل توکسوکارا کنیس

این تحقیق که می‌تواند راهکار درمانی جدید برای بیماران MS باشد از اهمیت ویژه‌ای برخودار است که به همین بهانه صغری داوری‌فرد، کارشناس روابط‌عمومی دانشگاه در گفت و گو با دکتر مهسا شه‌بخش به بررسی ابعاد این طرح و نتایج حاصل از این تحقیق در درمان مبتلایان به ام اس پرداخته است:
دکتر شه‌بخش درباره نتایج این طرح و نوآوری که داشته است، گفت: «پروتئین نوترکیب کرم انگلی (توکسوکارا کنیس) که در آزمایشگاه انگل‌شناسی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران تولید و تخلیص شد با تعدیل سیستم ایمنی از یکسو و مهار پاسخ‌های ایمنی سلولی از سوی دیگر باعث کاهش نمره ناتوانی موش‌هایی که در آنها MS القا شده بود گردید».
وی در ادامه افزود: «ترمیم ضایعات دمیلینه در مغز و نخاع موش‌های درمان شده نسبت به موش‌های گروه کنترل در بررسی‌های پاتولوژی مشاهده شد».
دکتر شه‌بخش در ادامه سخنان خود درباره مطالعات انجام شده در این زمینه اظهار داشت: «تا کنون ۳ مطالعه در این خصوص در گروه انگل‌شناسی دانشکده دامپزشکی انجام شده است. در مطالعه نخست که توسط دکتر برهانی و همکاران انجام شد تأثیر آنتی ژن‌های دفعی-ترشحی انگل توکسوکارا کنیس در پیشگیری از علائم ناتوانی در مدل تجربی MS مشخص شد. پس از آن دکتر اعتبار و همکاران در مطالعه‌ای تأثیر پروتئین نوترکیب لکتین نوع سی را بر روی پیشگیری از علائم ناتوانی در مدل تجربیMS بررسی کردند و نتایج مطالعه آنها نشان دهنده تأثیر معنادار این پروتئین در پیشگیری از علائم بالینی ناشی از القا MS بود. با توجه به نتایج موفق دو مطالعه گذشته در این مطالعه تأثیر درمانی پروتئین لکتین نوع سی بر روی مدل تجربی MS مورد بررسی قرار گرفت. تاکنون مطالعات متعددی در این حوزه در دنیا صورت گرفته است و مقالات متعدد در این خصوص در مجلات معتبر علمی به چاپ رسیده است. مطالعه مستمر بر این موضوع در گروه انگل‌شناسی به دلیل بررسی همه ابعاد این مسئله بسیار باارزش است؛ زیرا در این مطالعه علاوه بر بررسی علائم بالینی موش‌ها، موش‌ها از نظر ایمونولوژی و هستوپاتولوژی مورد بررسی قرار گرفتند. همچنین در این مطالعه برای نخستین بار در دنیا پروتئین نوترکیب لکتین نوع سی به عنوان کاندید درمان برای مدل تجربی MS انتخاب شده است. این انتخاب نیز ناشی از بومی بودن توکسوکارا کنیس در ایران و نیز ایمونوپاتولوژی نوزاد عفونت‌زا این انگل است. زیرا پروتئین لکتین نوع سی از نوزاد عفونت‌زا انگل، که عفونت مزمن ایجاد می‌کند ترشح می‌شود».
دانش‌آموخته دانشگاه تهران در پاسخ به این پرسش که نتایج این پژوهش تا چه اندازه در درمان مبتلایان به MS مؤثر و اثر درمانی حاصل از نتایج این تحقیق دقیقاٌ بر کدام عارضه ناشی از MS مؤثر است، گفت: «این مطالعه در مدل تجربی موش انجام شده است و نتایج نشان داد که پروتئین نوترکیب لکتین نوع سی از طریق افزایش پاسخ‌های وابسته به سلول‌های T تنظیمی سبب سرکوب پاسخ‌های التهابی شدید ناشی از القا MS می‌شود. این مکانیسم منجر به کاهش علائم ناتوانی و ضایعات هیستوپاتولوژی می‌شود. همچنین پس از بررسی هیستوپاتولوژی مغز و نخاع موش‌ها مشخص شد که این پروتئین سبب کاهش ضایعات دمیلینه ناشی از القا MS در مغز و نخاع موش‌ها می‌شود، اما به منظور استفاده از این پروتئین در درمان MS در انسان نیاز به طراحی مطالعات کارآزمایی بالینی است».
دکتر شه‌بخش درباره استفاده از نتایج این تحقیق بر روی نمونه انسانی افزود: «در حال حاضر مطالعه دیگری در ادامه این مطالعه توسط خانم دکتر پارمیدا ملکزاده دانشجوی دکتری تخصصی انگل‌شناسی با حمایت‌های مالی مرکز تحقیقات مالتیپل اسکلروزیس بیمارستان سینا وابسته به پژوهشکده علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی تهران در گروه انگل‌شناسی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران در حال انجام است در این مطالعه زیست سازگاری این پروتئین مورد بررسی قرار گرفته است. پس از انجام این مطالعه نیاز است در آینده مطالعات تکمیلی بر روی مدل‌های حیوانی نزدیک به انسان انجام شود و در صورت تأیید نتایج، این پروتئین وارد مرحله کارآزمایی بالینی برای انسان شود. تاکنون مطالعات مشابه در دنیا انجام شده است و کرم درمانی به عنوان یک راهکار درمانی برای برخی از بیماری‌های خود ایمن به کار گرفته شده است. لذا نیاز است تا با سرمایه گذاری در این حوزه مطالعات کامل و جامعی بر روی کارآزمایی بالینی این پروتئین در انسان انجام شود».
وی با اشاره به افزایش تعداد مبتلایان به ام اس در سال‌های اخیر، درباره نتایج این تحقیق و تأثیر آن بر کیفیت و بهبود زندگی افراد مبتلا به ام اس گفت : «شیوع بیماری MS در سال‌های اخیر افزایش یافته است و از ۱.۲ میلیون در سال ۲۰۰۸ به ۳.۲ میلیون در سال ۲۰۱۳ رسیده است. این بیماری سبب طیف وسیعی از علائم ناتوانی می‌شود و لذا بر ابعاد مختلف زندگی فرد مبتلا تأثیر می‌گذارد لذا هر مطالعه‌ای که بتواند منجر به کاهش علائم ناتوانی و یا تأخیر در بروز ناتوانی در این بیماران شود می‌تواند در بهبود کیفیت زندگی این بیماران اثرگذار باشد. امیدواریم که نتایج این مطالعه زمینه ساز ارائه یک درمان جدید برای کاهش علائم ناتوانی ناشی از MS در انسان باشد».
گفتنی است این طرح پژوهشی در قالب رساله دکترای خانم مهسا شه‌بخش با راهنمایی دکتر سیدحسین حسینی و دکتر فاطمه جالوسیان و با مشاوره دکتر پرویز شایان و دکتر عبدالرضا ناصرمقدسی و حمایت مرکز تحقیقات مالتیپل اسکلروزیس بیمارستان سینا وابسته به پژوهشکده علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شده است.