انتشار یادداشت «مسئولیت اجتماعی دانشگاه در زمان پاندمی کرونا» اثر مشترک سه محقق دانشگاه تهران

اتحادیه بین‌المللی دانشگاه‌ها، بزرگترین اتحادیه دانشگاهی جهان است و در حال حاضر دانشگاه تهران عضو بورد اجرایی (هیأت رئیسه) این اتحادیه است. (پیام رئیس دانشگاه تهران به مناسبت ۷۰ سالگی IAU - یوتیوب)
در یادداشت «مسئولیت اجتماعی دانشگاه در زمان پاندمی کرونا: زمانی برای تغییر نگرش و مأموریت جدید آموزش عالی» که از سوی دکتر محمود نیلی احمدآبادی، دکتر سیروس زمانی و دکتر لعبت زبردست در شماره 25 N° 2 نشریه انجمن بین‌المللی دانشگاه‌ها (IAU Horizons) به رشته تحریر درآمده، چهارچوب پیشنهادی برای «مسئولیت اجتماعی» مؤسسات آموزش عالی در شرایط بحران کرونا ارائه شده است.

متن کامل این یادداشت به شرح زیر است:

ویروس کرونا که به‌عنوان یک عفونت ویروسی شدید شناخته می‌شود، منجر به ایجاد نگرانی‌های شدید بهداشتی در سراسر جهان شده است (Hamid, et al. 2020) که مقیاس گسترش و شرایط آینده آن غیر قابل پیش‌بینی است (Bevins, et al., 2020). آموزش یکی از مهمترین بخش‌هایی است که تحت تأثیر این همه‌گیری قرار گرفته است. تخمین زده می‌شود که بیش از یک میلیارد دانش‌آموز و دانشجو، به علت اقدامات پیشگیرانه اتخاذ شده جهت کنترل گسترش این ویروس، در حال حاضر قادر به شرکت در کلاس‌های خود نمی‌باشند (UNESCO, 2020). مؤسسات آموزش عالی نیز در حال تجربه عوارض اقتصادی مربوط به کاهش ثبت‌نام دانشجویان در ترم‌های آتی به خصوص دانشجویان بین‌المللی هستند.
کارشناسان بهداشت جهانی، اخیراً در مورد احتمال پایداری ویروس کووید ۱۹ در جوامع برای زمان طولانی قبل از ریشه‌کنی کامل آن هشدار داده‌اند. این موضوع، احتمالاً نقش مهمی در تعیین و شکل‌دهی به آینده آموزش عالی در سراسر جهان خواهد داشت. این شرایط ناشناخته ممکن است بر سرنوشت برخی رشته‌های دانشگاهی و تعداد متقاضی برای آنها تأثیرگذار باشد. جهت کاهش ریسک‌های مرتبط با این بیماری، فعالیت‌های عادی دانشگاه‌ها دچار تغییرات گسترده‌ای شده‌اند. خوابگاه‌ها، کلاس‌های حضوری، کتابخانه‌ها و آزمایشگاه‌ها در بسیاری از دانشگاه‌ها در سراسر جهان تعطیل هستند و این محدودیت‌ها یکی از مهمترین چالش‌های پیش‌روی فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی در دوران همه‌گیری محسوب می‌شود. به همین خاطر، پیش‌بینی می‌شود که مؤسسات آموزش عالی اقدام به گسترش و توسعه آموزش از راه دور و سیستم‌های آموزشی برخط نمایند. با این حال عدم دسترسی به اینترنت و وسایل سخت‌افزاری مورد نیاز در مناطق محروم و دور افتاده موانع مهمی در موفقیت آموزش‌های اینترنتی هستند که در مناطق کمتر توسعه یافته بیشتر احساس می‌شوند.
با وجود همه این فشارها و عدم قطعیت‌های ناشی از همه‌گیری کرونا که مؤسسات آموزش عالی با آنها مواجه هستند، این مؤسسات، بسیار مورد اعتماد جامعه بوده و به‌عنوان مجمعی از دانشمندان و نخبگان شناخته می‌شوند که این موضوع مسئولیت آنها را برای ارائه راهکارهایی برای این بحران جهانی بیشتر کرده است. نه تنها از آنها انتظار می‌رود که علاج این بیماری و داروهای مربوط را کشف کنند، بلکه راهکارهایی نیز برای کنترل و کاهش اثرات منفی این رویداد ارائه دهند.
 

شکل‌دهی مجدد به مسئولیت اجتماعی دانشگاه در دوران همه‌گیری کرونا
امروز تأکید بیشتری بر آموزش عالی جامع وجود دارد و از مؤسسات مربوط انتظار می‌رود که مسئولیت اجتماعی خود را از طریق بهبود نقش خود در ظرفیت‌سازی اجتماعی و برنامه‌ریزی آموزشی در راستای اهداف توسعه پایدار به شکل بهتری از گذشته ایفا کنند (Symaco and Tee, 2019). این به معنی مسئولیت وسیع‌تر در توسعه اجتماعی برای دانشگاه‌ها است که بسیار فراتر از تنها وظایف آموزشی و پژوهشی آنها است (Rahman, et al., 2019). عقیده بر این است که مؤسسات آموزش عالی مسئولیت بزرگ‌تری نسبت به جامعه دارند که منجر به پیدایش مفهوم مسئولیت اجتماعی دانشگاهی (USR) شده است که عبارت است از فلسفه اخلاقی یک دانشگاه برای همراهی با جامعه محلی و جهانی برای دستیابی به پایداری اجتماعی، فناورانه ، اقتصادی و محیط زیستی می‌باشد (Chen, et al. 2015).
با وجود همه دشواری‌ها و عدم قطعیت‌های زمان فعلی برای مؤسسات آموزش عالی، از آنها انتظار می‌رود که نقش مؤثری در حل مشکلات جامعه ایفا کنند. بروز همه‌گیری کرونا باعث شده که این مؤسسات نسبت به بازنگری و شکل‌دهی مجدد به مسئولیت اجتماعی و چشم‌انداز و مأموریت خود نسبت به جامعه اقدام کنند. بنابراین ما شش نقش خاص که تنها دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی می‌توانند در زمان این بحران ایفا نمایند را پیشنهاد می‌کنیم:

• ایفای نقش به‌عنوان مؤسسات قابل اعتماد و پیشرو برای جامعه،
• اولویت‌دهی به عمل به مسئولیت اجتماعی در تمام جنبه‌های مورد نیاز جامعه،
• حفظ استقلال و ارزش‌های اخلاقی مورد احترام،
• توجه به نیازهای جامعه در آموزش‌های رسمی و غیر رسمی،
• هدایت پژوهش‌های کاربردی جهت حل مشکلات جامعه،
• خدمت به جامعه از طریق علم.

بر این اساس، چهارچوبی برای مسئولیت اجتماعی دانشگاه‌ها نسبت به جامعه در زمان کرونا بر اساس این نقش‌های منحصر به فرد ارائه شده است.
 

چهارچوب پیشنهادی برای مسئولیت اجتماعی دانشگاهی نسبت به جامعه در دوران همه‌گیری کرونا

در تمامی جهان، مؤسسات آموزش عالی در حال تطبیق با شرایط جدید و ناشناخته‌ای هستند که فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی، همکاری‌های بین‌المللی و تبادلات دانشجویی را تحت‌تأثیر قرار داده است. این روند گریزناپذیر، منجر به تفکر مجدد این مؤسسات به مسئولیت اجتماعی خود شده که در آن نقش دانش دارای اولویت بالاتری برای آینده جهان است.
در همین راستا، یک چالش مهم برای دستیابی به این اهداف و عمل به مسئولیت اجتماعی و تغییر در چشم‌انداز و مأموریت، محدودیت منابع مالی است که پایداری مؤسسات آموزش عالی را با تهدید مواجه می‌کند. برای حل این معضل، بخش دولتی، خصوصی و حتی مؤسسات و بازیگران بین‌المللی نیز می‌توانند به مسئولیت اجتماعی خود از طریق کمک به دانشگاه‌ها برای دستیابی به اهداف فوق عمل کنند.

برای دریافت و مشاهده متن کامل مقاله به این پیوند مراجعه شود.