پژوهش در دانشگاه‌ها باید در جهت حل مسائل و مشکلات کشور تعریف شود

به گزارش روابط عمومی دانشگاه تهران، بیست و هشتمین جشنواره پژوهش و فناوری دانشگاه تهران با حضور رؤسای دانشگاه‌ها تهران و علوم پزشکی تهران، استادان پیشکسوت، اعضای هیأت رئیسه و مسئولان دانشگاه تهران و اعضای هیأت علمی، ۲۵ آذر ۱۳۹۸ برگزار شد.
دکتر محمود نیلی احمدآبادی، رئیس دانشگاه تهران، در این مراسم با اشاره به بحران آلودگی هوای کشور و در پاسخ به این پرسش که چرا ما نمی‌توانیم در جهت حل و یا کاهش این مشکل گام برداریم، گفت: «تعطیلی هزینه بزرگی را بر دوش کشور می‌گذارد درحالیکه ما با مشکلات اقتصادی بسیاری نیز مواجه هستیم، هم‌چنین این آلودگی سلامت جامعه را به خطر می‌اندازد. آلودگی هوا محصول بد استفاده کردن از امکانات و مدیریت اشتباه است، البته دانشگاه‌ها در این زمینه تحقیقات بسیاری را انجام داده‌اند».
وی افزود: «به طور قطع به روز کردن وسایل نقلیه بخشی از راه حل رفع آلودگی هوا است، اما مشکل در این زمینه بسیار عمیق‌تر است که به مسائل قانون‌گذاری، مدیریتی، اجتماعی و حقوقی باز می‌گردد و شاید آخرین حلقه این زنجیره تکنولوژی باشد. درست است که تمامی این موارد در تکنولوژی ظهور پیدا می‌کنند، اما برای اینکه دانش تبدیل به فناوری شود تا بتوان به طور صحیح از آن استفاده کرد، اقدامات بسیار متعدد دیگری نیز باید صورت بگیرد».
دکتر نیلی احمدآبادی، با عنوان اینکه امروزه مشکلات ملی و بین‌المللی پیچیده‌تر از گذشته شده است، خاطر نشان کرد: «به لطف تخصص و دانش محققان و دانشگاهیان مسائل ساده و تک بعدی در همان کشور قابل حل است، اما وقتی این مسائل چند بعدی می‌شود، بررسی آن دیگر از توان یک محقق خارج است و نیروهای بیشتر و سازمان‌های متعددی را می‌طلبد. به همین دلیل است که در حال حاضر موضوع پژوهش در دنیا رویکرد بین‌المللی و بین رشته‌ای پیدا کرده است و در این جهت دانشگاه تهران، ارتقا جایگاه بین‌المللی و بین‌المللی سازی را جزو برنامه‌های اساسی خود قرار داده است».
رئیس دانشگاه تهران، با تبیین اهمیت جایگاه بین رشته‌ای و تأکید بر گسترش آن در دانشگاه‌ها تصریح کرد: «وقتی مشکلی چند بعدی می‌شود، بدان مفهوم است که دیگر در درون یگ گروه و یا یک رشته قابل حل نیست و نیازمند توجه همه رشته‌ها و فعالیت بین‌رشته‌ای است. دانشگاه تهران، به عنوان یک دانشگاه جامع است، اشتباهی که در سال‌های گذشته اتفاق افتاد تفکیک این دانشگاه از علوم پزشکی بوده، اما این دلیل نمی‌شود تا دانشگاه تهران با دانشگاه علوم پزشکی همکاری نکند و ما در این سالیان تعامل بسیار خوبی را در سطوح مختلف با این دانشگاه داشته‌ایم که یکی از این فعالیت‌ها تأسیس مؤسسه بایومتریال است».
وی فرهنگ کار گروهی و بین رشته‌ای را یکی از سیاست‌های مهم دانشگاه تهران برشمرد و افزود: «هم اکنون اینگونه فعالیت‌ها در دانشکده‌های دانشگاه تهران، گروه‌ها و پارک و علم و فناوری در جریان است، اما کافی نیست و باید بیش از گذشته به توسعه آنها در زمینه‌های مختلف توجه شود. در این صورت است که می‌توانیم پاسخ‌های دقیق‌تر و روشن‌تری را ارائه دهیم. ما باید از پاسخ‌های تک بعدی بپرهیزیم تا بتوانیم در همه زمینه‌ها به راه کارهای جامع و مانع دست یابیم. برای اینکه این اتفاق بیفتد، این تفکر که ریشه در تاریخ دانشگاه تهران و هم‌چنین ریشه در علم دنیا دارد، باید در قوانین و آئین نامه‌های دانشگاه نیز منعکس شود».
دکتر نیلی احمدآبادی، در ادامه اظهار کرد: «این مسئله چند سالی است که از آئین نامه ارتقا دانشگاه شروع شده است و در سال جاری با تغییراتی که در این آئین‌نامه اعمال شده، رویکرد فعالیت‌های گروهی چون مقالات و پایان‌نامه‌های مشترک بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است».
رئیس دانشگاه تهران، در بخش دیگری از سخنان خود به استفاده از کار دانشجویی تخصصی اشاره کرد و گفت: «یکی از ظرفیت‌های بزرگ دانشگاه دانشجویان هستند که بخشی از این توان تخصصی می‌تواند مورد استفاده دانشگاه قرار بگیرد. تجربه نشان داده نقش این دانشجویان برای دانشگاه بسیار مؤثر است. در جایی که ما از جامعه درخواست داریم تا برای حل مشکلات خود از توان دانشگاه‌ها بهره ببرد، خود نیز باید بتوانیم در درون دانشگاه این ظرفیت‌ها را به کار گیریم».
وی افزود: «هم‌چنین دانشجویان می‌توانند توان تخصصی خود را در خدمت شرکت‌های مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه نیز قرار دهند. طرح شکوفایی یکی از طرح‌هایی است که در این زمینه فعالیت دارد و دانشجو می‌تواند از این طریق ایده‌های خود را تبدیل به کسب و کار کند. امیدوارم منابع مالی دانشگاه اجازه دهد تا ما بتوانیم بیش از گذشته اینگونه طرح‌ها را در جهت تبدیل ایده و دانش به کسب و کار گسترش دهیم».
دکتر نیلی احمدآبادی، با عنوان اینکه طرح پژوهشگر می‌تواند تحول بزرگی را در دانشگاه ایجاد کند، خاطر نشان کرد: «ظرفیت استخدامی عضو هیأت علمی در دانشگاه بسیار محدود است در بهترین حالت سالیانه بین ۷۰ تا ۸۰ هیأت علمی را می‌توان استخدام کرد. اما باید از ظرفیت بزرگ و توان تخصصی متخصصان و به‌ویژه فارغ‌التحصیلان دانشگاه تهران به نحو مطلوب بهره برد. در این جهت طرحی در هیأت امنای دانشگاه به تصویب رسید که بر اساس آن هر واحدی از دانشگاه می‌تواند از منبع درآمد اختصاصی خود یک کارشناس‌ارشد و یک فارغ‌التحصیل مقطع دکترا را تحت عنوان پژوهشگر به کار گیرد که این فرد در چارچوب مشخص و قانونی به دانشگاه خواهد پیوست. طبیعتاً قانون کار و بیمه هم برای آنان منظور خواهد شد و عضوی از دانشگاه خواهند بود و مدت همکاری آنان سالیانه تمدید می‌شود. این طرح می‌تواند آن حلقه مفقوده در دانشگاه را در زمینه تیم‌های پژوهشی بهبود بخشد. تفکر من بر این است با این طرح تیم‌های پژوهشگر و تخصصی بیشتری را در دانشگاه خواهیم داشت و هم‌چنین امکان به کارگیری دانش‌آموختگان نیز فراهم می‌شود که البته این علاوه بر پسادکترا است».

معاون پژوهشی دانشگاه تهران، توجه به کیفیت پژوهش و اثر گذاری آن در جامعه از اولویت‌های دانشگاه است
در بخش دیگری از این جشنواره دکتر محمد رحیمیان، معاون پژوهشی دانشگاه تهران، توجه به کیفیت پژوهش و اثرگذاری آن در جامعه را از اولویت‌های دانشگاه برشمرد و گفت: «دانشگاه بر آن است تا به چیرگی نظام کمی‌گرایی در پژوهش خاتمه دهد و بیش از گذشته به کیفیت پژوهش توجه و اهتمام کند. توجه به کیفیت پژوهش و میزان اثرگذاری آن بر جامعه از اولویت‌های اصلی دانشگاه بوده، لذا در انتخاب پژوهشگران برتر امسال توجه به ابعاد کیفی عملکرد پژوهشی از معیارهای مهم قلمداد شده است».
وی تصریح کرد: «حوزه معاونت پژوهشی دانشگاه تهران، هم‌راستا با اهداف نظام علم و فناوری کشور و همسو با برنامه سوم راهبردی (۱۳۹۶-۱۴۰۰) دانشگاه، سیاست‌ها و برنامه‌های پژوهشی را بر «ارتقا جایگاه بین‌المللی دانشگاه»، «ارتقا اخلاق و مسئولیت‌پذیری اجتماعی» و «نوآوری و حرکت به سوی «دانشگاه ایده‌پرداز و کارآفرین» متمرکز کرده است.
دکتر رحیمیان، در ادامه به تشریح فعالیت‌های پژوهشی دانشگاه پرداخت و خاطر نشان کرد: «با شروع طرح جذب پژوهشگران از طریق همکاری با متخصصان ایرانی غیر مقیم، از تعداد یک هزار درخواست ثبت شده در این پایگاه ۱۷۱ درخواست تأیید دانشگاه را دریافت کرده است و علاوه بر آن از سال ۱۳۹۷ تا کنون ۱۷۲ پژوهشگر به صورت‌های مختلف پسادکترا، فرصت مطالعاتی و استادان مدعو در سطح ملی جذب شده‌اند».
معاون پژوهشی، خاطر نشان کرد: «به منظور رعایت اصول اخلاق پژوهش در تحقیقات مرتبط با موجودات زنده و محیط‌زیست، کد بین‌المللی اخلاق پژوهشی دریافت شده است و با تشکیل کمیته سازمانی آن در دانشگاه طی سال گذشته، ۷۰ مورد کد اخلاق برای طرح‌های پژوهشی، پابان نامه‌ها و رساله‌های مرتبط صادر شده است».
وی با اظهار اینکه دانشگاه در تلاش است تا با فعال‌سازی ظرفیت‌های علمی و توسعه قراردادهای تقاضا محور زمینه‌های همکاری با صنعت و جامعه را فراهم آورد، گفت‌: «در این ارتباط و پس از حکم رئیس جمهور، مبنی بر تشکیل هیأت ویژه گزارش ملی سیلاب‌ها به ریاست رئیس دانشگاه تهران، فعالیت این هیأت آغاز شد. به این هیأت مأموریت داده شد تا با هدف جلوگیری از تکرار اشتباهات و کاستی‌ها، ایجاد ظرفیت مدیریت سیلاب، افزایش میزان آمادگی کشور در مقابل سیلاب و شیوه مدیریت بحران، برآورد خسارت‌ها و شیوه جبران آن و انجام اصلاحات ضروری برای افزایش تاب‌آوری و آمادگی ملی در برابر سیلاب گزارش جامعی را تهیه کند. گزارش روایت سیل در تاریخ مقرر منتشر شده و گزارش نهایی آن نیز، به زودی ارائه خواهد شد».
دکتر رحیمیان، با بیان اینکه در سال گذشته ۴۲۰ قرارداد پژوهشی با اعتباری بالغ بر ۵۷۰ میلیارد ریال منعقد شده است، افزود: «از جمله این قراردادها می‌توان به طرح‌های شاخصی چون بررسی معضلات و مشکلات مناطق سیل‌زده با بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تدوین سند تحول دیجیتال و نقشه راه اجرای آن در سطح ملی با کارفرمایی وزرات ارتباطات و فناوری اطلاعات، بهینه‌سازی فرایندهای گمرکی و توسعه سامانه هوشمند ورود و خروج کالا با سازمان گمرک اشاره کرد».
معاون پژوهشی دانشگاه تهران، توسعه و تأسیس برخی از مراکز و مؤسسات جدید پژوهشی را به عنوان ظرفیت‌های جدید دانشگاه توصیف کرد و گفت: «در این زمینه ایجاد مرکز تحقیقات حکمرانی منابع طبیعی با هدف کمک به رفع نیازهای علمی و پژوهشی کشور در حوزه حکمرانی و مدیریت پایدار منابع طبیعی و محیط‌زیست و نیز ایجاد مرکز روسکی میر، به منظور توسعه ارتباطات و فعالیت‌های علمی با رویکرد توسعه روابط فرهنگی و زبان و ادبیات روسی، از جمله اقدامات صورت گرفته است».
وی در بخش دیگری از سخنان خود بین‌المللی سازی انتشارات را از مهمترین اهداف و فعالیت‌های علمی و فرهنگی مؤسسه انتشارات دانشگاه برشمرد و خاطرنشان کرد: «حضور این مؤسسه در نمایشگاه‌های بین‌المللی، عقد تفاهم‌نامه با هولدینگ نشر چین برای ترجمه دوسویه، عقد تفاهم‌نامه با شرکت بازرگانی چین برای ترجمه فرهنگ چینی شین‌خوان، تشکیل کارگروه ترجمه چینی- فارسی و فعال‌سازی واحد بین‌المللی مؤسسه و انتشار کتاب به صورت مشترک با مؤسسه انتشاراتی اشپرینگر از جمله فعالیت‌های مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران است».
دکتر رحیمیان، در ادامه به فعالیت‌ها و اقدامات کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه پرداخت و تصریح کرد: «مجموعه کتابخانه مرکزی با بیش از یک میلیون سند و مدرک علمی و عضویت ثابت بیش از ۶۰ هزار تن، در زمره مهمترین کتابخانه‌های ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی در ایران و جهان قرار دارد. راه‌اندازی سامانه کتاب‌داری آذرسا، راه‌اندازی نرم‌افزار باغ دانش به منظور تسهیل دسترسی دیجیتال به نسخ خطی از جمله اقدامات این کتابخانه در سال گذشته بوده است».
وی در پایان اظهار کرد: «در سال ۹۷ بیش از ۳ میلیون یورو تجهیزات مورد نیاز دانشگاه خریداری شده است که مبلغ ۲/۷ میلیون یورو آن مربوط به مؤسسه ابرایانش بوده که توسط بخش خصوص تأمین شده است. هم چنین خرید بیش از ۳۰ میلیارد ریال تجهیزات و مواد آزمایشگاهی ساخت داخل صورت گرفته است».

استاد پیشکسوت دانشگاه تهران؛ در شغل معلمی بازنشستگی مفهومی ندارد
در ادامه جشنواره دکتر ژاله آموزگار، استاد پیشکسوت دانشگاه تهران، با بیان اینکه بیش از نیم قرن از زندگی خود را در هوای دانشگاه تهران نفس کشیده‌ام، گفت:» برای اینکه هم خود بیاموزم و هم بیاموزانم همیشه سعی کرده‌ام بخوانم و قلم بر کاغذ بلغزانم و این روش را در دوران بازنشستگی هم ادامه دادم؛ چون در شفل ما بازنشستگی مفهومی ندارد. نمی‌دانم با چند نسل دانشجو دمساز و همراه بوده‌ام، ولی آگاهم که قلمرو و فرمانروایی من بر دل‌های دانشجویان فعلی و سابق بسیار گسترده است».
وی خاطر نشان کرد: «من در دانشگاه تهران و با کلاس‌های درسی که داشتم رشد کردم و سال به سال پخته‌تر شدم ولی سعی کردم که نسوزم. می‌توانم بگویم دانشجویانی که داشتم به نوعی استادان بعدی من بودند. ذهن‌های جوان آنها و نکته‌ها و پرسش‌های آگاهانه‌ای که داشتند مرا به یافتن پاسخ‌ها هدایت می‌کرد. اگر جواب سوالی را نمی‌دانستم واژه نمی‌دانم را به آسانی به زبان نمی‌آوردم، ولی سعی می‌کردم برای جلسه بعد پاسخی مناسب را در کتاب‌ها بیابم و در اختیارشان بگذارم».
استاد پیشکسوت دانشگاه تهران، در بخش دیگری از سخنان خود گفت: «می‌دانم و به راحتی پذیرفته‌ام که مقام‌ها و موقعیت‌ها همیشگی و جاودانه نیستند ما باید به موقع بازنشسته شویم و میدان را به جوانان واگذار کنیم. جوانان بازگو کننده دنیای جدید می‌باشند به آینده می‌نگرند و بشارت‌دهنده نوآوری‌ها هستند و افتخار می‌کنم که دانشجویان برجسته، باسواد و لایق جانشین من شده‌اند».
در پایان بیست و هشتمین جشنواره پژوهش و فناوری، از پژوهشگران پیشکسوت، پژوهشگران برجسته، پژوهشگران جوان نمونه، رساله‌ها و پایان‌نامه‌های نمونه، کارشناسان پژوهشگر و اجرایی نمونه، کتاب سال دانشگاهی، پژوهشگران منتخب ویژه و آزمایشگاه و کتابخانه نمونه تقدیر شد.

اسامی برگزیدگان بیست و هشتمین جشنواره پژوهش و فناوری دانشگاه تهران