نشست تخصصی نقد و بررسی تاریخ نگاری استاد سید جعفر مرتضی عاملی برگزار شد

به گزارش روابط عمومی دانشگاه تهران به نقل از دانشکده ادبیات و علوم انسانی، به مناسبت فرا رسیدن چهلمین روز درگذشت استاد سید جعفر مرتضی عاملی، مورخ برجسته دنیای اسلام و شیعه، به همت معاونت پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، نشست تخصصی با محوریت نقد و بررسی تاریخ‌نگاری این عالم و در قالب برنامه «دوشنبه‌های فرهنگ و پژوهش»، ۱۸ آذر ماه ۱۳۹۸ برگزار شد.
در ابتدای این نشست دکتر سید احمدرضا خضری، استاد گروه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی دانشکده الهیات و معارف اسلامی، به عنوان نخستین سخنران پس از یادآوری ابعاد شخصیتی آن مرحوم، درباره ویژگی‌های تاریخ‌نگاری و مؤلفه‌های سلبی و ایجابی روش سیره‌نگاری ایشان سخن گفت.
دکتر خضری، به قرآن کریم به عنوان یکی از معیارهای اصلی سیره‌نگاری نزد سید جعفر مرتضی عاملی اشاره و این پرسش را مطرح کرد که قرآن چگونه می‌تواند معیار سیره‌نگاری باشد؟ وی استاد را سیره‌نگاری دانست که با پیش فرض‌های خود به سراغ سیره آمده و برای اثبات عقاید خود به تاریخ پرداخته است.
در ادامه برنامه دکتر رسول جعفریان، استاد تاریخ گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی نیز از ابعاد شخصیتی و علمی، مرحوم سخن گفت.
وی استاد عاملی را نه تنها تاریخ نگار، بلکه تاریخ ساز تلقی کرد. دکتر رسول جعفریان که در کلاس‌های درس استاد جعفر مرتضی در سال‌های ابتدای دهه شصت حضور داشته است، از ایشان به عنوان شخصیتی باهوش و تیزبین یاد کرد و گفت: کتاب‌های مختلف را به طور کامل مطالعه می‌کرد و این‌طور نبود که تنها برای یافتن شاهد مثال، به خواندن بخشی از آن اکتفا کند و با این روش مسائل، نکات و موضوعات زیادی به ذهنشان متبادر می‌شد».
دکتر جعفریان در بخش دیگری از سخنان خود فضای تاریخ‌نگاری حوزه علمیه معاصر را شرح داد و تأکید کرد که معمولاً درس تاریخ به عنوان درسی حاشیه‌ای در حوزه‌های علمیه شناخته می‌شد و جز اندکی به آن نمی‌پرداختند. مرحوم غفاری، مرحوم میانجی و آقای روحانی و آیت الله شبیری زنجانی و افراد معدود دیگری از نظر دکتر جعفریان تنها حلقه‌های تاریخی حوزه علمیه قم را تشکیل می‌دادند که به صورت هفتگی در مجالس مختلف گرد هم آمده و با یکدیگر به بحث و گفتگو می‌پرداختند. وی از مرحوم عاملی به عنوان یکی از مهمترین افراد این حلقه نام برد.

سخنران بعدی نشست دکتر حسن حضرتی، دانشیار گروه تاریخ و معاون پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران بود. وی با پیش کشیدن دوگانگی دانش تاریخ و دانش کلام به نقد آثار سید جعفر مرتضی عاملی پرداخت و خاطر نشان کرد: «وی پیش از اینکه یک مورخ باشد، یک عالم کلامی است و نمی‌توان آن مرحوم را تاریخ‌نگاری حرفه‌ای دانست، بلکه آثار ایشان باید در دایره دانش کلام ارزیابی شود.
وی تصریح کرد: «تاریخ نگاری درباره افراد مقدس امری دشوار است و در این بین نباید بین ساحت اثباتی و ثبوتی ایشان خلط کرد. مورخان از آن حیث که مورخ هستند باید با رجوع به عقل تاریخی و با استناد به داده‌های تاریخی درباره شخصیت‌های قدسی و باورهای اعتقادی آنان سخن بگویند».
دکتر حضرتی در ادامه سخنان خود تاریخ نگاری سید جعفر مرتضی عاملی را با تاریخ‌نگاری دکتر مدرسی طباطبایی مقایسه کرده و تاریخ‌نگاری دکتر مدرسی طباطبایی را تاریخ‌نگاری مقید به الزامات دانش تاریخ دانست.
در پایان نشست سخنرانان نشست به پرسش‌های دانشجویان و پژوهشگران حاضر در جلسه پاسخ دادند.