«فرهنگ موضوعی فارسی»، اثر برگزیدهٔ نخستین دورهٔ جایزهٔ علی‌اکبر دهخدا
مراسم نخستین دورۀ جایزهٔ علی‌اکبر دهخدا روز جمعه ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۱ در تالار دکتر محمود افشار مؤسسهٔ دهخدا، با حضور دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، دکتر ژاله آموزگار، دکتر حسن انوری، استاد رسول شایسته، دکتر سعید نجفی اسداللهی، استاد عبدالله انوار، استاد احمد سمیعی گیلانی، دکتر علی‌اشرف صادقی، دکتر عبدالرضا سیف (رئیس دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تهران)، دکتر محمود بی‌جن‌خان (رئیس مؤسسهٔ دهخدا) و گروهی از استادان و صاحب‌نظران زبان و ادبیات فارسی برگزار شد.
دکتر محمود بی‌جن‌خان، رئیس مؤسسۀ دهخدا و رئیس هیئت امنای جایزهٔ دهخدا، ضمن خیرمقدم به حضار گفت: «شورای مؤسسهٔ دهخدا تصمیم گرفت جایزهٔ علامه دهخدا را با درایت استاد شفیعی برگزار و از این شخصیت چندبعدی تجلیل کند. در نخستین دورهٔ جایزهٔ علی‌اکبر دهخدا تأکید ما بر مهم‌ترین فعالیت علامه دهخدا بوده که همان لغت‌نامهٔ دهخداست. بنابراین «فرهنگ‌نویسی» موضوع نخستین دورهٔ جایزهٔ علی‌اکبر دهخداست که ارتباط مستقیم با یکی از اولویت‌های نقشهٔ جامع علمی کشور، یعنی زبان فارسی به عنوان زبان علم نیز دارد». وی ابراز امیدواری کرد که مؤسسهٔ دهخدا و دبیرخانهٔ این جایزه بتوانند هر سال با محوریت یکی از برجستگی‌های علمی و ادبی علامه دهخدا، این جایزه را به یکی از شخصیت‌های علمی اهدا کنند تا مؤسسهٔ دهخدا گامی در تکریم دهخدا در تاریخ معاصر ایران برداشته باشد.
در ادامه (در ویدئویی از پیش ضبط‌شده) دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی گفت: «دهخدا در میان خدمت‌گزاران به فرهنگ ملی ما، حداقل در قرن بیستم، جزء دانه‌های درشت و شاید درشت‌ترین دانهٔ فرهنگ ملی ماست. یک چنین مجموعه‌ای از میراث که دهخدا برای ما گذاشته من فکر نمی‌کنم هیچ‌کسی به تنهایی چنین میراثی برای ملت ایران به جا گذاشته باشد. جایزهٔ دهخدا باید در طول قرون و اعصار در آینده در همین روزی که مناسب دیده شده است، به افرادی که کارهای شایسته‌ای در جهت توسعهٔ فرهنگ ملی ما و زبان فارسی انجام داده‌اند هر سال داده شود که عملاً هم نام دهخدا زنده بماند و هم مساهمت‌کنندگان در توسعهٔ فرهنگ ملی ما جایزه‌ای بگیرند و قدردانی شوند و از این بابت خیلی کار بزرگی را شما عملاً پایه‌گذاری کردید و من یقین دارم این جایزه و نام دهخدا همیشه در تاریخ ملت ایران باقی خواهد ماند».
دکتر ژاله آموزگار گفت: «شخصیت برجسته‌ای مثل دهخدا تمام عمر، زندگی، ثروت و فعالیتش را معطوف این کرد که چنین مؤسسه‌ای را راه بیندازد. من بارها گفته‌ام سنجیدن فعالیت یک نفر باید در بازهٔ زمانی خودش انجام شود. بنابراین لغت‌نامهٔ دهخدا شاهکار است و میراث بسیار درخشانی را علامه دهخدا به جا گذاشته‌اند و باید همچنین جایزه‌ای به نام ایشان برگزار شود».
اکرم سلطانی، دبیر اجرایی این جایزه، گفت: «در جلسه‌ای به منظور برگزاری جشن صدمین سال تولد علی‌اکبر دهخدا در ۱۷ اردیبهشت سال ۱۳۵۸ کمیته‌ای متشکل از جمعی از بزرگان تشکیل می‌شود و پیشنهادهایی مصوب می‌شود، از جمله: هر سال جایزهٔ ادبی دهخدا به مبلغ ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان به کسانی داده شود که در زمینهٔ زبان فارسی خدماتی انجام داده‌اند، یکی از تالارهای دانشگاه تهران به نام دهخدا نام‌گذاری شود، یکی از خیابان‌های شهر به نام دهخدا ثبت شود و در قزوین با شهرداری و سازمان میراث فرهنگی تماس گرفته شود تا بنای یادبودی یا میدانی به نام دهخدا ثبت شود. امروز ۴۳ سال از آن روز می‌گذرد و از این مصوبات تنها یک مصوبه اجرایی می‌شود. امروز خوشحال هستیم که یکی از آن پیشنهادها را عملی می‌کنیم». وی در ادامه گزارشی از مراحل برگزاری جایزه را ارائه کرد.
در بخش بعدی دکتر حسن انوری به عنوان دبیر علمی جایزهٔ علی‌اکبر دهخدا، کتاب «فرهنگ موضوعی فارسی» تألیف آقای بهروز صفرزاده را به عنوان اثر برگزیدهٔ نخستین دورهٔ جایزهٔ علی‌اکبر دهخدا در موضوع فرهنگ‌نویسی اعلام کرد.
وی در خصوص دلایل انتخاب این اثر گفت: «در قرون گذشته در موضوع‌های مختلف فرهنگ موضوعی نوشته شده، ولی دربارهٔ واژگان عمومی زبان، فرهنگی نوشته نشده است. فرهنگ موضوعی فارسی شامل ۳۵ هزار مدخل، ۱۲۵۰ مقولهٔ موضوعی و ۵۰ هزار مثال کاربردی است». نویسندهٔ فرهنگ سخن، این کتاب را با فرهنگ سخن مقایسه کرد و گفت «در پایان کتاب فهرست مفصلی هست که به موضوع‌ها ارجاع داده است و نزدیک ۳۰۰۰ مدخل و واژه هست که در فرهنگ سخن نیامده است». دکتر انوری اشاره کرد که پس از ۷ ماه بررسی، الحق هیچ غلطی در این کتاب نیافته‌ام.
وی گفت: «متأسفانه کتاب لغت در حال نابودی است. در برخی از کشورها دیگر کتاب لغت وجود ندارد. در عصر کنونی لغت در برنامه‌های واژه‌پردازی جست‌وجو و بررسی می‌شود و از سیستم‌های نرم‌افزاری جدید استفاده می‌گردد. بنابراین باید همگام با دنیا باشیم و روش‌های نوین را جای‌گزین سیستم‌های سنتی کنیم.
در ادامه نشان دهخدا، لوح تقدیر و هدیهٔ نقدی توسط دکتر انوری، دکتر شفیعی کدکنی، دکتر بی‌جن‌خان، دکتر آموزگار، خانم سلطانی، سرکار خانم دکتر معین و مهندس قلم‌چی به بهروز صفرزاده اهدا شد و از استاد ولی‌الله درودیان به عنوان پژوهشگر این دوره که آثار مختلفی را در خصوص علامه علی‌اکبر دهخدا تألیف و منتشر کرده است، تجلیل به عمل آمد که به علت کسالت ایشان و عدم حضور در برنامه، نشان علامه دهخدا و لوح سپاس به فرزند ایشان تقدیم گردید.
بخش پایانی برنامه بر مبنای مصوبۀ هیئت امنای جایزهٔ علی‌اکبر دهخدا، تقدیم نشان دهخدا و لوح سپاس به مؤلفان حاضر (در قید حیات) لغت‌نامۀ دهخدا بود، که بر این اساس از دکتر حسن انوری، استاد رسول شایسته، دکتر سعید نجفی اسداللهی، استاد عبدالله انوار، استاد احمد سمیعی گیلانی، دکتر علی‌اشرف صادقی، دکتر غلامرضا ستوده، دکتر محمد استعلامی، دکتر جلیل دوستخواه تجلیل و تقدیر به عمل آمد.
اجرای گروه موسیقی دانشجویان بین‌المللی زبان فارسی مؤسسهٔ دهخدا (خانم نادیا بیستروویچ از کرواسی، خانم والریا بزرودنیا از روسیه، خانم اُلگا آدیکتی از لهستان، خانم گِسینه دانلزاده از آلمان، آقای محمد الموسوی از عراق و آقای مهدی تجلی (مدرس درس شعر و موسیقی مؤسسهٔ دهخدا) در قالب یک قطعهٔ موسیقایی به زبان فارسی، با موضوع خاطرۀ دیدار دکتر معین در روزهای پایانی عمر علامه دهخدا، پخش صدای ماندگار علامه دهخدا و پخش اجرای موسیقی استاد شهرام ناظری بر روی شعر علامه دهخدا، از بخش‌های دیگر این مراسم بود.
در پایان برنامه، استودیوی دیداری و شنیداری مؤسسهٔ دهخدا که به منظور تولید محتوا برای آموزش زبان فارسی، ساخته و تجهیز شده بود توسط خانم نادیا بیستروویچ (یکی از دانشجویان زبان فارسی مؤسسهٔ دهخدا)، دکتر ژاله آموزگار، دکتر علی‌اشرف صادقی، مهندس کاظم قلم‌چی، دکتر محمود بی‌جن‌خان، دکتر هادی ویسی، دکتر سهراب کاشف، اکرم سلطانی، مجید دادرس و استادان حاضر در برنامه افتتاح شد و از بنیاد علمی ـ آموزشی قلم‌چی، به عنوان حامی مالی این استودیو تقدیر به عمل آمد.
گفتنی است مجری این برنامه استاد عماد‌الدین شیخ‌الحکمایی بود و از نشان علی‌اکبر دهخدا که بخشی از آن برگرفته از طرح استاد مرتضی ممیّز به مناسبت صدمین سال‌گرد تولد دهخدا بود و امضای علامه دهخدا، با طراحی و اجرای محمود محرومی و مهدی تجلی، رونمایی شد.
این مراسم به صورت زنده در وب‌گاه مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا و صفحهٔ اینستاگرام مؤسسهٔ نیز پخش گردید.
