واژه‌شناسی - ۲۱

یک فنجان واژه‌شناسی* - 21
بهروز صفرزاده
...................................................
جراحی
واژۀ «جراح» در عربی از ریشۀ «ج‌رح» به معنیِ بریدن و شکافتنِ جایی از بدن است. اصطلاحِ «ضرب و جرح» یعنی کتک زدن و زخمی کردن. «جراحت» و «مجروح» نیز از همین ریشه‌اند.
جراح با چیره‌دستی جایی از بدنِ بیمار را می‌بُرَد و می‌شکافد.
معادلِ انگلیسیِ «جراح» یعنی surgeon از ریشۀ لاتینی و یونانی و مُرکب از دو جزء است و روی‌هم‌رفته به معنیِ کسی است که ماهرانه با دست‌هایش کار می‌کند؛ به عبارتِ دیگر، یعنی شخص یا هنرمندِ چیره‌دست.
جالب است که در متونِ کهنِ فارسی واژۀ «دست‌کار» به معنیِ جراح و «دست‌کاری» به معنیِ جراحی به کار رفته‌است.
بعید نیست که «دست‌کار» گرده‌برداری از واژۀ یونانی بوده‌باشد.
.....................................
* «یک فنجان واژه‌شناسی» سلسله یادداشت‌هایی است که به کالبدشکافیِ برخی واژه‌های رایج در فارسی می‌پردازد و چند و چونِ پیدایش و تحولِ آن‌ها را می‌کاود. این یادداشت‌ها را آقای بهروز صفرزاده، از اعضای هیئتِ مؤلفانِ مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا، نوشته و هر هفته یکی از آن‌ها در وب‌گاه و شبکه‌های اجتماعیِ مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا منتشر می‌شود. امیدواریم هر فنجان از این واژه‌شناسی به کامتان گوارا باشد.