نتایج مطالعه تطبیقی روند ارزیابی درخواست ارتقای اعضای هیات علمی در ۱۰ دانشگاه مشهور دنیا | قرارگیری عضو هیات علمی در مسئولیت اجتماعی یک مزیت برای ارتقا است نه چالش | تاکید بر شفافیت تصمیمات هیات ممیزه و کاهش محرمانگی

به گزارش روابط عمومی دانشگاه تهران، دکتر سید سعیدرضا عاملی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران روز چهارشنبه ۸ آذر ماه در نخستین جلسه دوره بیستم هیات ممیزه دانشگاه تهران که در محل تالار شهید سلیمانی مرکز حوزه ریاست و روابط عمومی دانشگاه تهران برگزار شد، گفت: ستاد نقشه جامع علمی کشور در حال بازبینی آیین‌نامه ارتقای اعضای هیات علمی (مصوب سال ۱۳۹۴) است؛ همزمان نیز در شورای عالی انقلاب فرهنگی این نگاه وجود دارد که برگردیم و مسیر ارتقای اعضای هیات علمی را اصلاح و بهینه‌تر کنیم.

عضو هیات ممیزه دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه نقش و فلسفه هیات ممیزه در دانشگاه جدا از نقش و فلسفه دانشگاه نیست؛ یادآور شد: از آنجا که هیات ممیزه، نظام ارزیابی و ارتقای اعضای هیات علمی است، بنابراین به فلسفه دانشگاه برمی‌گردد. دانشگاه در درجه اول برای علم و نوآوری و تنوع‌بخشی به حوزه‌های علم و به رشد و پیشرفت جامعه و مسئولیت‌های اجتماعی که برعهده دارد، می‌اندیشد. هیات ممیزه باید دانشگاه و عرصه علمی را به سمتی سوق دهد که هم باعث رشد علمی شود و هم در مسیر پیشرفت و حل مسائل گام بردارد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تاکید کرد: هیات ممیزه در دانشگاه باید بتواند وحدت جمعی دانشگاه را تقویت کند و حس عضویت جمعی دانشگاه و آرامش اعضای هیات علمی را در عین ایجاد تحرک در آنها، تامین نماید؛ نه اینکه در اعضای هیات علمی در زمینه ارتقا ایجاد اضطراب کند.

دکتر عاملی در ادامه به تشریح نتایج یک مطالعه تطبیقی درباره رویه‌های هیات ممیزه در ۱۰ دانشگاه معتبر و مشهور دنیا شامل دانشگاه‌های هاروارد، ام آی تی، استنفورد، کلتک، پرینستون، کمبریج، آکسفورد، ملی سنگاپور، ملی سئول و عجمان پرداخت و گفت: یک نگاه وتویی در این ۱۰ دانشگاه وجود دارد که برخی اعضای هیات علمی را خارج از عرف صلاحیت‌های علمی، یکدفعه دانشیار یا استاد تمام می‌کنند. در دانشگاه‌های هاروارد یا استنفورد مشاهده می‌شود که یک عضو هیات علمی که در حوزه نوآوری کار استثنایی انجام داده یا جوایز مهم بین‌المللی دریافت کرده و یا تاثیرگذاری اجتماعی در محیط خود در زمینه‌هایی نظیر محرومیت‌زدایی داشته است، بدون اینکه زمان و شرایط لازم را برای ارتقا طی کرده باشد، به مرتبه دانشیاری یا استادی ارتقا پیدا می‌کند.

استاد دانشگاه تهران با یادآوری اینکه روند بررسی پرونده‌های ارتقای اعضای هیات علمی در دانشگاه تهران و سایر دانشگاه‌های کشور یک روند سه مرحله‌ای است که از کمیته تخصصی دانشکده آغاز می‌شود و به کمیسیون تخصصی می‌رسد و در نهایت در جلسه هیات ممیزه دانشگاه مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، اظهار داشت: در مطالعه فرآیند فعالیت هیات ممیزه در ۱۰ دانشگاه مورد مطالعه، مشاهده شد که در هیچ یک از آنها فرآیند سه مرحله‌ای برای بررسی پرونده‌های ارتقای اعضای هیات علمی وجود ندارد و این بررسی و ارزیابی به صورت یک مرحله‌ای یا دو مرحله‌ای صورت می‌گیرد. ضمن اینکه در مرحله دوم نیز ارزیابی مرحله اول مورد ارزیابی قرار می‌گیرد که آیا دقیق بوده است یا خیر؛ در واقع در مرحله دوم دیگر شاهد ارزیابی دوباره پرونده نیستیم.

دکتر عاملی، تصویر کلی از کار ۱۰ دانشگاه مورد مطالعه (هم در فرآیند و هم در معیارها) ارائه کرد و عنوان نمود بعضی از دانشگاه‌ها مانند هاروارد، کل مسیر ارزیابی را در داخل دانشکده و از طریق گروه‌ها و کالج‌ها نهایی می‌کنند.

وی به ساز و کار استفاده از داور بیرونی برای ارزیابی پرونده‌های ارتقا در دانشگاه‌های مورد مطالعه اشاره کرد و افزود: اعضای هیات علمی در برخی از این دانشگاه‌ها به منظور ارتقا باید توصیه‌نامه از اساتید برجسته ارائه نمایند. به عنوان نمونه، دانشگاه‌های هاروارد، ام آی تی، استنفورد و پرینستون هم توصیه‌نامه از یک استاد خارج دانشگاه و هم توصیه‌نامه از یک استاد داخل دانشگاه می‌خواهند و دانشگاه کلتک فقط توصیه‌نامه از یک استاد داخلی می‌خواهد. در این دانشگاه‌ها در زمینه ارتقای اعضای هیات علمی، خیلی به این توصیه‌نامه‌ها توجه می‌کنند؛ توصیه‌نامه‌هایی که کلی‌گویی نمی‌کنند بلکه جزئیات و مزیت‌های عضو هیات علمی را در زمینه‌های پژوهشی، نوآوری، دانشی، آموزشی و تدریس برمی‌شمرند.

دکتر عاملی در بیان روال اعلام نتایج بررسی پرونده‌های درخواست ارتقای اعضای هیات علمی در این مطالعه تطبیقی، گفت: اکثر دانشگاه‌های برتر دنیا وقتی درخواست ارتقای یک عضو هیات علمی را رد می‌کنند، دلیل رد شدن را در حد یک پاراگراف به صورت مکتوب به او اعلام می‌کنند تا فرد با آگاهی لازم برای ارتقای خود تلاش کند. این درحالیست که تجربه ۱۹ دوره فعالیت هیات ممیزه دانشگاه تهران نشان می‌دهد که ما دلیل رد شدن درخواست ارتقای عضو هیات علمی را محرمانه تلقی کرده و دلیل رد شدن را به عضو هیات علمی اعلام نمی‌کنیم. در حالی که لازم است در راستای ارتقای شفافیت عملکرد و تصمیمات هیات ممیزه، دلیل رد شدن‌های درخواست یک عضو هیات علمی را به او بگوییم، لذا نمی‌توان آن را محرمانه تلقی کرد.

دکتر عاملی تاکید کرد: در شاخص‌ها، وزن امتیازی بالایی به اثرگذاری اجتماعی و حل معضلات در امور کشور و تاثیرگذاری در پیشرفت کشور قائل هستند. متاسفانه در دانشگاه‌های کشور به اساتیدی که در مسئولیت اجتماعی قرار می‌گیرند، نگاه منفی به لحاظ علمی وجود دارد، در صورتیکه در بعضی از دانشگاه‌های مهم مثل دانشگاه هاروارد میان‌برهایی برای ارتقاء بخاطر اثرگذاری‌های اجتماعی فراگیر قائل هستند. نکته مهم دیگری که در این مطالعه خود را نشان داد، تنوع ایجاد کردن در مسیر ارتقا است. مسیرهای ارتقا لزوماً نباید برای همه فعالیت‌های پژوهشی باشد، می‌تواند برای اساتید که علاقه به تقویت حوزه آموزش و تدریس هستند وزن اصلی را برای فعالیت‌های آموزشی قائل شد. در میان شاخص‌های ارزیابی قطعاً نوآوری نقش کانونی دارد.

استاد دانشگاه تهران، سه مدل برخواسته از نحوه فرآیند کردن مسیر ارتقاء و نحوه ارزیابی را ارائه کرد و سیر سوم را به دلیل تنوع داشتن در مسیر ارتقاء بر دو مدل دیگر که مسیر یکپارچه و کل‌نگر و روندهای تک مسیر را مورد تاکید قرار می‌دهد، ترجیح داد. دکتر عاملی تاکید کرد که اگر مسیر ارتقا را می‌خواهیم سه مرحله‌ای تعریف کنیم، در هر مرحله کار متفاوتی باید صورت گیرد.

استاد دانشگاه تهران در پایان ابراز امیدواری کرد که هیات ممیزه دانشگاه تهران با توجه به تجربه‌های جهانی و همچنین شرایط و ویژگی‌های بومی، یک بازنگری و جمع‌بندی جدیدی درباره فرآیندهای بررسی پرونده ارتقای اعضای هیات علمی و معیارهای ارتقا داشته باشد. دکتر عاملی تاکید کرد: که به دانشگاه برتر کشور باید اجازه نظام ارتقا و تدبیر فرآیندهای ارزیابی داده شود تا شاهد نوآوری‌ها و هویت مستقل در نظام ارزیابی باشیم.