اعلام آمادگی دانشگاه تهران برای پرورش سینماگران زن در تراز تمدن نوین اسلامی از طریق تعریف دوره‌های آموزشی | ضرورت جریان‌سازی هنر دینی برای جلوگیری از تأخر فرهنگی در سینماگری زنان | عدم ایفای نقش تعدیلی سینماگران‌ در جریان التهابات اخیر

به گزارش روابط عمومی دانشگاه تهران، دکتر سید محمد مقیمی، رئیس دانشگاه تهران روز شنبه ۲۴ تیر ماه در آیین اختتامیه نشست‌های تخصصی جشنواره بین‌المللی فیلم حوا که با حضور دکتر علم‌الهدی رئیس ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی در تالار شهید سلیمانی مرکز حوزه ریاست و روابط عمومی دانشگاه تهران برگزار شد، با اشاره به شعار دانشگاه تهران مبنی بر «جهاد علمی برای تحقق دانشگاه کارآفرین با رویکرد مسئولیت‌پذیری اجتماعی» گفت: درباره هر کدام از ابعاد این شعار، اقداماتی در دانشگاه تهران رخ داده که اثرات بسیار خوبی داشته است و یکی از حوزه‌هایی که بر آن تمرکز داشته‌ایم، حوزه مسئولیت‌پذیری اجتماعی است. اعتقاد داریم دانشگاهی می‌تواند اثرگذار و کارآفرین باشد که ارتباط خود را با عامه مردم برقرار کند و بتواند در حوزه اجتماعی شدن علم، توفیق حاصل نماید. مردم بایستی طعم علم را بچشند و یکی از حوزه‌های مورد اقبال مردم، حوزه سینما به عنوان هفتمین اقلیم هنر است که اثرگذاری ویژه‌ای در زندگی اجتماعی مردم پیدا کرده است و تجلیات آثار سینمایی و آنچه که در عرصه سینماگری در سطح جامعه ظهور و بروز پیدا می‌کند را به خوبی می‌توان در رفتار مردم کوچه و بازار به صورت مستقیم و غیرمستقیم مشاهده نمود.

وی افزود: بر اساس بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، هنر برای ایجاد زبان مفاهمه به عنوان مشترک‌ترین زبان ملل دنیا می‌تواند در رساندن پیام انقلاب اسلامی و برقراری تعامل و گفتگو و مفاهمه با ملت‌ها و ادیان مختلف موثر باشد. اینکه چگونه می‌توانیم از رهگذر هنر و سینما در حوزه ماموریت‌هایی که انقلاب اسلامی در ۴۰ سال گذشته دنبال کرده است اثرگذار باشیم، باید اندیشه نماییم.

رئیس دانشگاه تهران، یکی از موضوعات بسیار قابل توجه در عرصه اجتماعی و همچنین دانشگاه را ناظر بر موضوع مربوط به فعالیت زنان و تعریفی که از آزادی زنان در آموزه‌های دینی و در انقلاب اسلامی مطرح می‌شود، دانست و تصریح کرد: معاندین، تمرکز بسیار ویژه‌ای را بر روی زنان به عنوان بخش مهم جمعیت کشورمان قرار داده‌اند تا هم بتوانند احکام دینی ما را زیر سوال ببرند و هم ماموریت‌ها و چشم‌اندازهای نظام مقدس اسلامی را به چالش بکشند. بنابراین به تناسب آن چیزی که مقام معظم رهبری در جهاد تبیین اشاره نموده‌اند، ما باید تکنیک‌ها، استراتژی‌ها و راهبردهای خود را متناسب با پروپاگاندایی که نظام غربی و معاندین به عنوان پیاده‌نظام‌های آنها دنبال می‌کنند، تنظیم کنیم.

وی افزود: یکی از مهمترین این راهبردها توجه به مقوله رسانه و اهمیت سینما و نقش زن در این جایگاه است. سینما یک صنعت وارداتی است. در علم مدیریت، مفهومی با عنوان تأخر فرهنگی (cultural lag) مطرح می‌شود؛ به این معنا که متناسب با فناوری که به جامعه وارد می‌شود، فرهنگ و هنجارهای جامعه نمی‌تواند متناسب با مقتضیات بومی در درون آن صنعت گنجانده شود تا آن صنعت بتواند موفق و اثرگذار باشد. امروز ما در عرصه سینما، بویژه سینماگری زنان دچار عارضه تأخر فرهنگی هستیم، به گونه‌ای که فناوری سینما در کشورمان رشد خوبی داشته است، ولی نتوانسته ارزش‌های فرهنگی، هنجارها و ایدئولوژی حاکم بر جامعه را در درون این صنعت جاری و ساری سازد و هنر دینی را محقق سازد.

استاد دانشگاه تهران ادامه داد: امروز بنیان خانواده به شدت مورد هجمه است. در مقابل روش‌های مختلف و شعارهای فریبنده و اقدامات رسانه‌ای و هجمه رسانه‌ای سنگینی که بر سر افکار عمومی جامعه و جوانانی که هنوز سرد و گرم روزگار را به درستی نچشیده‌اند فرود می‌آید، باید تلاش کنیم که اسلام واقعی و جایگاه واقعی زن در اسلام را تبیین کنیم و برای تبیین این واقعیت چه زبانی بهتر از سینما و زبان هنر. همچنین باید تلاش کنیم جشنواره بین‌المللی فیلم حوا که به ابتکار بنیاد بین‌المللی گوهرشاد آغاز شده است را استمرار ببخشیم و نکات و تحلیل‌هایی که در نشست‌های تخصصی این جشنواره مطرح شده است را باید در محیط دانشگاه مورد توجه قرار دهیم.

رئیس دانشگاه تهران با اعلام آمادگی برای تعریف دوره‌های آموزشی رسمی و غیررسمی در خصوص نقش زنان در سینما با همکاری نهادهای مختلف از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بیان داشت: معدود زنانی هستند که در عرصه سینما فعالیت می‌کنند و به نوعی حجاب آنها و ارزش‌هایی که در زندگی اجتماعی‌شان بروز می‌دهند، متناسب با معیارهای تمدن ایرانی اسلامی است؛ ولی متاسفانه آن طور که باید و شاید مورد حمایت قرار نمی‌گیرند و فرهنگ غالب در نظام سینمایی ما آنها را پس زده و لذا آنها نتوانسته‌اند به طور جدی وارد این عرصه شوند و اثرگذاری لازم را داشته باشند. یک عزم جدی نیاز است که زنان سینماگر را در عرصه‌های مختلف فیلمنامه‌نویسی، تهیه‎‌کنندگی، کارگردانی و بازیگری با رویکرد تمدن نوین ایرانی اسلامی پرورش دهیم و مورد حمایت قرار دهیم و حداقل یک بخش از این منابع بیت‌المال را صرف این قشر کنیم. بله، بنده هم معتقد هستم که سلایق مختلفی در جامعه وجود دارد ولی حداقل خود را در قبال بخشی از زنان متعهدی که آمادگی دارند وارد عرصه سینما شوند ولی خود و خانواده‌شان بخاطر فرهنگ سازمانی نامناسب نظام فیلم‌سازی، رغبتی ندارند در این عرصه وارد شوند، مسئول بدانیم. ما باید فرهنگ و محیط ویژه‌ای را برای این جریان‌سازی مطلوب ایجاد کنیم و دانشگاه تهران آمادگی دارد این بستر را برای زنان متعهدی که آماده هستند در عرصه‌های مختلف فیلم‌سازی ورود پیدا کنند، از طریق ایجاد مراکز مستقل جهت جذب و پرورش نیروهاى متعهد و متدین از میان بانوان هنرمند و مستعد با مشارکت نهادهای رسمی و مدنی فراهم سازد تا بتوانند با کسب دانش و مهارت لازم، ارزش‌های واقعی اسلامی و ایرانی ما را از طریق زبان هنر و فیلم به ویژه به قشر جوان بشناسانند.

دکتر مقیمی با اشاره التهابات پاییز گذشته در کشور تاکید کرد: گذر زمان در کوتاه زمانی نشان می‌دهد که مدعیان آزادی زنان چه در سر می‌پروراندند. کسانی که هفت، هشت ماه قبل در این زمینه مدعی بودند، گذشت زمان نشان داد که شاید نشود نمونه‌ای مانند آنها در زمینه عدم رعایت و پایمال کردن حقوق زنان پیدا کرد. البته ادعای پوچ اینها برای کسانی که قدرت تحلیل داشته و نگاه عمیقی به مسائل دارند از قبل روشن بوده است. رویدادهای این‌چنینی به ما می‌آموزد که قدرت تبیینی ما بایستی به گونه‌ای باشد که اجازه ندهیم این جریان‌های مقطعی و افراد فرصت‌طلب حتی در کوتاه زمان، اثرگذاری منفی بر ذهنیت جوانان داشته باشند. اگر منابع و نیروهایمان را در این زمینه بسیج کنیم و برنامه‌ریزی یکپارچه‌ای داشته باشیم، می‌توانیم قدم‌های مثبتی را برداریم و از تکرار چنین اتفاقاتی جلوگیری کنیم.دانشگاه تهران آمادگی دارد ایده‌هایی که اساتید و نهادهای بیرون دانشگاه در این زمینه ارائه می‌کنند را در یک محیط علمی و تخصصی به بحث بگذارد و بعد از پخته شدن، آن را با مشارکت ذی‌نفعان به مرحله اجرا درآورد.

وی از بررسی سوابق فیلم‌ها و تاریخچه فیلم‌سازی در کشورها به عنوان یکی از عناصر شناخت فرهنگ‌ها نام برد و گفت: آیا واقعا نظام فیلم‌سازی و هنر فیلم در کشورمان توانسته است آداب و رسوم و فرهنگ و ایدئولوژی و ارزش‌های ما را به تناسب آنچه که واقعیت دارد منعکس کند یا خیر؟ در پاسخ این پرسش باید گفت که ما نتوانسته‌ایم این صنعت را به درستی با فرهنگ خودمان انطباق دهیم و حتی اذعان غربی‌ها مبنی بر اینکه موفقیت و اثرگذاری صنعت سینما و فیلم در یک جامعه مستلزم انطباق‌سازی با هنجارها و ارزش‌های آن جامعه است را هم رعایت نکرده‌ایم. اگر بخواهیم از مقوله هنر سینما و سینماگری بویژه نقش زن در این هنر یاد کنیم و فیلم‌هایی که بعد از انقلاب اسلامی تولید شده است را با این معیار و خط‌کش ارزیابی کنیم، باید بگوییم که در این زمینه توفیقات چندانی نداشته‌ایم و این علل مختلفی دارد که بخشی از آن علل برای همه ما مکشوف است و بخشی از آن هم به صورت پنهان دارد اثرگذاری منفی خود را نشان می‌دهد.

رئیس دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: یکی از عناصری که می‌تواند در هر جامعه و تمدنی ایفای نقش کند و بحران‌ها را تعدیل نموده، به فروکش کردن آنها کمک کند و در جهت آرمان‌ها و ارزش‌های حاکم به جامعه مدیریت کند، قشر هنرمندان و سینماگران و بویژه زنان سینماگر هستند. آیا این نقش تعدیلی و نقش اثرگذاری مثبت را از سینماگران‌مان در حین آنچه که در التهابات اخیر در دانشگاه و جامعه رقم خورد، شاهد بوده‌ایم؟ بدون شک پاسخ این است که ما در برخی مواقع در رویدادهایی که در یکسال گذشته اتفاق افتاد، حتی شاهد اثرگذاری منفی آنها بوده‌ایم. در جامعه‌ای که هنرمندان با بودجه بیت‌المال و ارتزاق از این بودجه به این جایگاه رسیده‌اند و از رسانه‌هایی مانند تلویزیون برای شهرت خودشان کمک گرفته‌اند و اصولا اگر این تلویزیون نبود آنها نمی‌توانستند مطرح باشند، حالا شاهد این هستیم که این سرمایه‌ها چگونه دارد مصرف می‌شود و آن اثر معکوس را بر روی ارزش‌هایمان دارد.

دکتر مقیمی افزود: آیا در دنیا کشوری به‌غیر از ایران سراغ داریم که نظام آن کشور از طریق بودجه و رسانه‌های خود و امکاناتی که در اختیار دارد، به معرفی و جایگاه‌بخشی به هنرمندانش بپردازد اما بعضی از آنها در جهت عکس ارزش‌های جامعه عمل کنند. شاید تجربه این‌چنینی را در هیچ کجای دنیا شاهد نیستیم و متاسفانه بایستی بگوییم در این عرصه آن‌طور که شایسته جامعه‌مان بوده است، نتوانسته‌ایم در بخش هنر هفتم و فیلم‌سازی و اثرگذاری که بانوان در این هنر دارند، به خوبی برای تقویت ارزش‌های فرهنگی استفاده کنیم. لذا لازم است واکاوی کنیم که آیا زن در سینمای ایران نقش و کارکرد مثبت خود را برای فرهنگ ایرانی اسلامی و آنچه که در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی به عنوان تمدن نوین ایرانی اسلامی مورد تاکید قرار گرفته است ایفا می‌کند یا خیر؟ واقعیت این است که این نقش آنطور که شایسته جامعه ما است به درستی ایفا نمی‌شود. حال باید دید چه راهکارهایی بایستی ارائه کنیم تا بتوانیم به جایگاه اصیل خودمان برگردیم.

وی خاطرنشان کرد: هجمه‌های اصلی که این روزها در خصوص زن صورت می‌گیرد، عمدتا معطوف به ویران کردن پایه‌های عقیدتی و باورهای اصیل مردم ایران زمین است که دل در گروی ارزش‌های اسلامی دارند؛ هر چند که این تلاش‌ها در گذشته تاریخی هم مسبوق به سابقه است و ممکن است در کوتاه زمانی باعث ایجاد چالش شده باشد ولی هیچ‌گاه این چالش‌ها نتوانسته است ما را از مسیر اصلی منحرف کند. به هر حال توقع می‌رود در دوره‌ای که تمام تلاش‌ها بر این است که بتوانیم ارزش‌های اسلامی را بر اساس روش و منشی که رسول گرامی اسلام و دین مبین اسلام به ما آموخته است، از طریق هنر فیلم‌سازی منتقل سازیم، باید تلاش کنیم مقولات فرهنگی را در قالب سینما به عنوان یک مقوله اثرگذار در جامعه بویژه در میان جوانان ترویج دهیم و شاهد سینمای اثرگذاری باشیم.

دکتر مقیمی با تاکید بر اینکه اهمیتی که دین مبین اسلام به زن و جایگاه زنان می‌دهد باید به عنوان پشتوانه خودمان برای فیلم‌سازی در حوزه زنان قرار دهیم؛ بیان داشت:  معاندین تلاش می‌کنند که چهره زن در دیدگاه اسلام و قرآن را یک چهره وارونه و دگرگونه نشان دهند و در قالب صنعت سینما بجای ترویج ارزش‌های دینی، با بهانه قرار دادن آزادی زنان، بنیان خانواده را سست نموده و هنجارهای اسلامی را زیر سوال قرار دهند. از میان صدها مستنداتی که برای جایگاه زن و محوریت زن در خانواده وجود دارد، شاید حدیث قدسی کساء را بشود به عنوان شاهد بسیار خوبی مورد اشاره قرار داد که اسلام نه تنها حقوق زن مسلمان را مورد تاکید قرار می‌دهد، بلکه برای زن نقش محوری قائل است. خداوند متعال، با خطاب قرار دادن حضرت زهرا سلام الله علیها، از رسول گرامی اسلام (ص) به عنوان پدر و امام علی علیه‌السلام را به عنوان همسر و حسنین علیهم‌السلام را به عنوان فرزندان آن بانوی بزرگوار یاد می‌کند که به عنوان محور این خاندان گرامی ایفای نقش می‌نماید. آیا عبارتی بالاتر از «فاطِمَة وَ اَبیها وَ بَعْلِها وَ بَنیها» در حدیث قدسی کسا  که محوریت حضرت زهرا سلام الله علیها را نشان می‌دهد، سراغ دارید که این گونه برای زن ارزش قائل شده باشد. لذا بر همه ما تکلیف است که در جهت تبیین نقش محوری زن مسلمان در خانواده متناسب با آنچه که خداوند متعال به ما آموزش داده و امر کرده است، تلاش مضاعفی داشته باشیم و با استفاده از هنر هفتم و بویژه سینماگری زنان متعهد و مسلمان در این زمینه گام‌های اساسی برداریم.