گنجینه‌های گویا، صداهای روشن

اینجا جایی نیست، جز اتاق کوچک استودیو رسانه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران در طبقه اول کتابخانه مرکزی و مرکز استاد دانشگاه تهران که کتاب‌های مورد نیاز دانشجویان روشن‌دل را گویاسازی می‌کنند تا این دانشجویان به آسودگی و سهولت به منابع مورد نیاز خود دسترسی دست یابند.

۲۲ مهرماه ۱۳۹۴ همزمان با روز جهانی عصای سفید، با حمایت معاونت دانشجویی دانشگاه تهران و با همت خیر نیک‌اندیش مهندس حبیب میدانچی و با تلاش‌های خانم محبوبه ایزدی، کارمند روشن‌دل کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، استودیو رسانه کتابخانه مرکزی برای گویاسازی کتاب‌های مورد نیاز دانشجویان با نابینا و کم بینا راه‌اندازی شد و از زمان راه‌اندازی این مرکز بیش از ۱۲۶۱ عنوان به سفارش دانشجویان در این استودیو گویاسازی شده است.

استودیو رسانه کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه بیشتر بر گویا‌سازی کتاب‌ها و منابع دانشگاهی متمرکز و کتاب‌های مورد نیاز دانشجویان را بنا به سفارش آنان، گویا‌سازی و در اختیارشان قرار می‌دهد که علاوه بر دانشجویان دانشگاه تهران، دانشجویان سایر دانشگاه‌ها هم می‌توانند از این منابع استفاده کنند.

دانشگاه تهران در حال حاضر بیش از ۱۰۹ دانشجو با آسیب بینایی دارد که در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری مشغول به تحصیل بوده و بیش از ۹۰ درصد آنها در رشته‌های علوم انسانی مشغول به تحصیل هستند. ۲۷ درصد این دانشجویان دارای آسیب بینایی کم و بیش از ۷۰ درصد دچار آسیب بینایی مطلق بوده و در دانشکده‌های مختلف از جمله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، الهیات، حقوق، اقتصاد، روان‌شناسی و علوم تربیتی، علوم اجتماعی و … مشغول به تحصیل هستند. تعدادی از این دانشجویان که از خدمات کتابخانه بویژه از کتاب‌های صوتی استفاده کرده‌اند با مسئول تولید مجله‌های آنلاین در تحریریه سایت دانشگاه تهران به گفت‌وگو نشسته‌اند.

**صدای تو چشم ماست

معصومه سلطانی، دانشجوی دکترای علوم سیاسی دانشگاه تهران با ابراز رضایت از خدمات گویاسازی کتاب‌ها در این مرکز، می‌گوید: از سال ۱۳۸۹ از منابع کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران استفاده می‌کنم. او راه‌اندازی استودیو رسانه را برای گویاسازی کتاب‌های دانشگاهی بسیار ارزشمند ارزیابی می‌کند.

خانم سلطانی که در دوره دانشجویی در خوابگاه سکونت داشته است، راه‌اندازی استودیو رسانه را یک مرکز در جهت گویاسازی کتاب با کیفیت بالا عنوان کرده و می‌گوید: تا وقتی استودیو رسانه نبود، دوستان‌مان در خوابگاه، کتاب‌ها را برای من و تعدادی از دانشجویان روشن‌دل می‌خواندند و ضبط می‌کردیم که البته این کار با مشقت زیادی انجام می‌شد. با راه‌اندازی این استودیو این امکان برای ما فراهم شد تا کتاب‌های مورد نیاز خود را به این مرکز بدهیم تا گویاسازی شود.

او که ۷ تا ۸ کتاب مورد نیاز خود را برای گویاسازی به استودیو رسانه کتابخانه مرکزی معرفی کرده است، با ابراز رضایت از کیفت کتاب‌های گویاشده، اظهار می‌کند: استفاده از این کتاب‌ها بسیار ساده و آسان شده است چراکه صفحه، بخش و پاورقی به دقت در این کتاب‌های صوتی ذکر شده است و از طرف دیگر زمان ضبط برنامه‌ها به گونه‌ای است که دانشجو در استفاده از منابع مشکل زمان‌بندی ندارد و به راحتی می‌تواند به منابع مورد نیاز دسترسی داشته باشد.

معصومه سلطانی معتقد است برای گویاسازی کتاب‌ها بهتر است از دانشجویان یا فارغ‌التحصیلان همان رشته استفاده شود تا با توجه به آشنایی با متون، انتقال مطالب به درستی صورت گیرد.

فرزانه شاه‌مرادی که یکی دیگر از دانشجویان با آسیب بینایی و دانشجویی دکترای جامعه‌شناسی دانشگاه تهران است، با بیان اینکه از سال ۱۳۸۸ از منابع مختلف کتابخانه مرکزی استفاده می‌کند، معتقد است: راه‌اندازی استودیو رسانه برای گویاسازی کتاب‌های دانشگاهی کمک بسیار بزرگی به دانشجویان با آسیب بینایی کرده است. شاهمرادی می‌گوید: این مرکز با گویاسازی بیش از ۱۵ جلد کتاب برای من، در تدوین پایان‌نامه کارشناسی ارشد کمک بزرگی انجام دادند.

خانم شاه‌مرادی همچنین در این گفت‌وگو، پیشنهادی برای عرضه خدمات بیشتر ارائه داد و گفت: اگر بتوانند در ایام امتحانات، تعداد گوینده‌ها را افزایش دهند تا همه دانشجویان بتوانند کتاب‌ها و منابع مورد نیاز خود را گویاسازی کنند، بهره‌وری این استودیو افزایش پیدا خواهد کرد.

عطیه شهسواری، دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات اروپای دانشکده مطالعات جهان هم که همه مراحل تحصیلی خود را با استفاده از کتاب‌های صوتی ادامه داده است، گفت: من هیچ آشنایی با خط بریل ندارم و همه دروس را با استفاده از کتاب‌های صوتی می‌خوانم. باید بگویم فعالیت کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران در ارائه خدمات به دانشجویان با آسیب بینایی عالی است و بسیاری از مشکلاتی که قبلاً در صوتی کردن کتاب‌ها وجود داشت برطرف شده است.

وی درباره مزیت این نوع گویاسازی گفت: قبلاً کتاب‌ها در یک فایل ضبط می‌شدند و کل یک کتاب در یک فایل ضبط‌شده بود که ۶۰ تا ۷۰ بخش داشت و دانشجو نمی‌دانست که کدام بخش مربوط به کدام فصل است. این موضوع بویژه برای دانشجویانی که می‌خواستند پایان‌نامه بنویسند بسیار مشکل‌ساز و وقت‌گیر بود؛ چون همه کتاب را نیاز ندارد و ممکن است از یک کتاب، فقط یک فصل مورد نیاز دانشجو باشد، بنابراین باید دانشجو این امکان را داشته باشد که سریع به مطلب مورد نیاز دسترسی پیدا کند که خوشبختانه با راه‌اندازی استودیو رسانه کتابخانه مرکزی این مشکل حل شد و همه کتاب‌ها بسیار منظم و تفکیک شده‌اند و از طرفی زمان فایل‌ها هم کوتاه است و اطلاعات به آسانی در دسترس دانشجوست.

او که به چند زبان خارجی تسلط کامل دارد، ابراز امیدواری کرد که کتابخانه بتواند گوینده‌هایی جذب کند که غیر از زبان فارسی، متون غیرفارسی را نیز به صورت روان بخوانند. تاکید او تاکید بر زبان فرانسه بود که توامان مورد استفاده دانشجویان رشته‌های حقوق و مطالعات بین‌الملل قرار دارد.

مسعود طاهریان دیگر دانشجویی است که در رشته روان‌شناسی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه تهران دانش‌آموخته شده است اما همچنان ارتباط خود را با دانشگاه حفظ کرده و با تجربه‌ای که در استفاده از سایر منابع صوتی کشور دارد، دانشگاه تهران را تنها مرکز معتبر گویاسازی کتاب‌های دانشگاهی می‌داند و می‌گوید: درحالیکه تولید کتاب صوتی در مراکز دیگر که دارای قدمت طولانی هستند کاهش پیدا کرده است، ولی دانشگاه تهران یک مرکز با کیفیت برای منابع صوتی دانشگاهی است که پاسخگوی دانشجویان با آسیب بینایی است.

طاهریان، تفاوت گویاسازی پس از راه‌اندازی استودیو رسانه را افزایش کیفیت منابع، افزایش تولیدات و کاهش فشار بر گویندگان برشمرد و گفت: علاوه بر این، راه‌اندازی این استودیو موجب جذب گوینده‌ها شد و از طرفی اتاق ضبط صدا کیفیت و سطح کار را بالا برده است. وی تقسیم‌بندی، تسلط گوینده‌ها، طبقه‌بندی و توضیحات پاورقی را از دیگر نقاط قوت این نوع گویاسازی نسبت به گویاسازی در سایر مراکز دانست.

این دانش‌آموخته رشته روانشناسی، دانشگاه تهران را قوت قلبی برای دانشجویان با محدودیت‌های جسمی بویژه با آسیب بینایی دانست و اظهار کرد: من و بسیاری از افراد شبیه من با ورود به دانشگاه تهران دنیای‌مان تغییر کرد و با حضور در محیط دانشگاه به خودباوری رسیدیم. با دیدن افراد با آسیب بینایی که در عرصه‌های مختلف موفق بودند زندگیم به کلی دچار تحول شد و می‌توانم بگویم زندگی‌ام به دو بخش قبل و بعد از ورود به دانشگاه تقسیم شده است، محیط دانشگاه تهران و خدماتی که داده شد تا ما بتوانیم همانند سایر دانشجویان تحصیل کنیم انگیزه زیادی در من ایجاد کرد.

وی با قدردانی از تلاش همه کسانی که در دانشگاه برای تسهیل زندگی و تحصیل دانشجویان با آسیب‌های جسمی تلاش می‌کنند، گفت: بسیاری از کتاب‌ها و منابع مورد نیاز برای کنکور کارشناسی ارشد در این مرکز برای من گویاسازی شد و افراد مثل من هرگز در دانشگاه تهران با موجی از پذیرش و حمایت روبرو شدیم که مسیر موفقیت را برای ما هموار کرد. اکنون با دیدن انسان‌های موفق روشن‌دل در دانشگاه می‌توانم کار کنم و به دیگران هم کمک کنم.

طاهریان، این موج پذیرش از سوی سایر دانشجویان در دانشگاه تهران را عاملی برای جذب دانشجویان روشندل از سراسر کشور به دانشگاه تهران عنوان کرد و گفت: اکنون دانشگاه تهران نه تنها در همه زمینه‌ها برند است بلکه در جذب دانشجویان با آسیب جسمی هم برند شده و دانشجویان زیادی علاقه‌مند هستند مسیر موفقیت خود را از دانشگاه تهران طی کنند.

این دانش‌آموخته دانشگاه تهران اظهار امیدواری کرد که ظرفیت شکل‌گرفته در زمینه گویاسازی کتاب در دانشگاه تهران حفظ شده و گسترش داده شود چراکه سرمایه‌گذاری در این زمینه هزینه کردن نیست بلکه سرمایه‌گذاری برای بهتر و موفق‌تر زیستن افراد است.

**صداهای روشن

گویاسازی بیش از ۱۲۶۱ عنوان کتاب حاصل تلاش‌های افراد گمنامی است که در یک اتاق کوچک صداهای خود را ماندگار می‌کنند، گویندگانی که ساعت‌ها پشت میکروفون ضبط صدا می‌نشینند تا طنین صدایشان یاری باشد برای کسانی که هیچ تجربه دیداری از واژه‌ها و دنیا بیرونی ندارند؛ صدای این گوینده تجسم واژه‌ها می‌شود و دنیا را برای آنها به تصویر می‌کشد.

خانم محبوبه زرکش یکی از گویندگان این استودیوی کوچک است که روزانه ۴ تا ۵ ساعت در این استودیو برای دانشجویان کتاب می‌خواند، این بانو که خواندن کتاب را نه برای کسب درآمد بلکه یک کار دلی برای فرزندان ایران می‌داند، درباره کارش اینگونه می‌گوید:

سه سال است که در دانشگاه تهران در گویا‌سازی کتاب‌ها فعالیت دارم و امیدوارم این استودیو بتواند با گسترش فعالیت خود نه تنها کتاب‌های دانشگاهی برای دانشجویان، بلکه کتاب با موضوعات متنوع را برای تمام افرادی که دچار آسیب بینایی هستند گویاسازی کند.

وی که تجربه گویندگی و گویاسازی کتاب در سایر استودیوها را دارد، می‌گوید دستگاهی که در این مرکز برای ضبط صدا استفاده می‌شود در مقایسه با دستگاه‌های استودیوهای خارج از دانشگاه بسیار ساده است و می‌توان با ارتقای دستگاه‌های ضبط صدا، کیفیت بهتری روی خروجی داشت.

وی معتقد است، می‌توان با افزودن موسیقی بین بخش‌ها، کتاب‌های صوتی را از یکنواختی خارج کرده و به آنها تنوع بخشید.

خانم زرکش که بیش از ۲۰ کتاب در زمینه تاریخ، روان‌شناسی و علوم اجتماعی برای دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترا خوانده است، می‌گوید: حس بسیار خوبی از انجام این کار دارم و آثار معنوی این کار را در زندگی شخصی خودم دریافت کرده‌ام. او با احساس تعهدی که در گویاسازی کتاب دارد، می‌گوید: برای نتیجه بهتر من همیشه با آمادگی کامل در استودیو حاضر می‌شوم و پیش از خواندن کتاب در استودیو، کتاب را در منزل می‌خوانم و گاهی از فرزندان و همسرم برای نتیجه بهتر کار راهنمایی و کمک می‌گیرم.

**هنرمندی که با احساس مسئولیت اجتماعی قدم را در این راه گذاشته است

دکتر ندا رفیع‌زاده، یکی دیگر از گویندگانی است که در تهیه این گزارش موفق شدیم با وی نیز گفت‌وگوی کوتاهی داشته باشیم. دکتر رفیع‌زاده که این کار را از روی علاقه شخصی توأم با احساس مسئولیت اجتماعی انجام می‌دهد، درباره انگیزه ورودش به عرصه گویاسازی کتاب، گفت: بر این باورم که عمر ما بسیار کوتاه است و چه زیباست که در دوران زندگی بتوانیم اثری ماندگار از خود بر جای بگذاریم. همچنین اعتقاد دارم که همه افراد جامعه باید بتوانند از کلیه امکانات موجود جامعه استفاده کنند. به همین دلیل وارد این عرصه شدم.

او که فارغ‌التحصیل دکترای معماری دانشگاه تهران و عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی است و این در قالب نذر وقت با دانشگاه تهران همکاری می‌کند، پژوهش‌ها و کتاب‌های متعددی در خصوص افراد دارای محدودیت حرکت و سالمندان تدوین کرده و موضوع رساله دکترایش «طراحی محیط خوانا برای افراد نابینا» است، بر این باور است که طراحی محیط شهری و کلیه امکانات اجتماعی باید به گونه‌ای باشد که همه اقشار جامعه از هر سن، جنسیت و توانایی فیزیکی بتوانند به سهولت و عادلانه از خدمات موجود استفاده کنند.

دکتر رفیع‌زاده که کتاب‌هایی با موضوعات متنوع سیاسی، منطق، فلسفه، عرفان، تاریخ، آمار و ریاضیات را گویندگی کرده است، در خصوص مدت زمانی که صرف گویاسازی هر کتاب می‌شود، گفت: گویاسازی برخی کتاب‌ها ماه‌ها زمان می‌برد، به‌طوری که اولین کتابی که خواندم «اکبرنامه» (تاریخ گورکانیان هند) به زبان فارسی دری ۷۰۰ صفحه بود که گویاسازی آن یک سال به طول انجامید.

این متخصص معماری معتقد است جامعه باید به‌گونه‌ای باشد که افراد دارای محدویت‌های فیزیکی را محدود نکند و محیط و خدمات به گونه‌ای طراحی شود که همه قادر به استفاده باشند و همه چیز برای همه مهیا باشد.

زینب ابوالحسنی، دیگر گوینده جوانی است که در مرکز استودیو رسانه دانشگاه تهران با آهنگ صدایش واژه‌ها را جان می‌بخشد تا بر جان مخاطب بنشیند. خانم ابوالحسنی که از سال ۱۳۹۶ در این بخش فعال است، بیش از ده‌ها کتاب را در رشته‌ها و زمینه‌های مختلف برای دانشجویان گویاسازی کرده است.

او که دانشجوی دکترای تاریخ و تمدن است، می‌گوید این کار را از روی عشق و علاقه انجام می‌دهد و با آنکه بیرون از دانشگاه نیز پیشنهادی برای گویاسازی کتاب داشته است، ترجیح می‌دهد کتاب‌های دانشگاهی را برای دانشجویانی که نیاز به این کتاب‌ها دارند انجام دهد.

خانم ابوالحسنی می‌گوید: بسیاری از افراد از روی عشق و علاقه این کار را انجام می‌دهند، ولی برخی از دانشجویان هم برای تامین هزینه‌های تحصیلی وارد این عرصه شده‌ا‌‌ند که مسئولان مربوطه نسبت به پرداخت دستمزد این افراد هم توجه ویژه‌ای داشته باشند.

وی می‌گوید صدای من، مرا به دانشجویان معرفی کرد و گاهی اوقات برخی از دانشجویان روشندل بدون اینکه مرا بشناسند، وقتی صدای مرا می‌شنوند، می‌گویند شما باید خانم ابوالحسنی باشید و این احساس خوبی است.

خانم ابوالحسنی که با احساس تعهدی وصف‌نشدنی از این کار یاد می‌کند، درباره سختی‌های این کار هم می‌گوید: برخی متون دشوار و تاریخی و برخی واژه‌ها که بیان آن برای او چندان خوشایند نیست سبب می‌شود تا گاهی اوقات با نظر کارشناس مربوطه از کلمه جایگزین استفاده کند.

**ویرایش

کار گویاسازی فقط خواندن متن و ضبط صدا نیست، بلکه همزمان با ضبط صدا و پس از پایان ضبط، ویراستار بیش از دو برابر زمانی که برای ضبط صدا صرف شده است برای ویرایش فایل‌ها زمان می‌گذارد تا یک فایل صوتی بدون اشکال به دست دانشجویان برسد. این کار در استودیو رسانه کتابخانه مرکزی توسط خانم فرزانه ثروت انجام می‌شود.

آنچه که در این فضا و در بخش گویاسازی حاکم است، عشق و تعهد به کار است و تنها مدیر و ناظر این بخش، تعهد و مسئولیت‌پذیری است. خانم فرزانه ثروت که خود روزی برای یکی از دانشجویان روشندل هم‌دانشکده‌ای خود در دوران تحصیل کتاب می‌خوانده، از همین طریق علاقه‌مند و با گویاسازی کتاب‌ آشنا شده و اکنون در استودیو رسانه کتابخانه مرکزی با صبر و حوصله‌ای مثال‌زدنی به ویرایش آثار صوتی می‌پردازد تا کتاب‌هایی که گویاسازی شده‌اند با کمترین اشکال ویرایشی (به لحاظ تلفظی و آوایی) به دست دانشجویان برسد.

تمام دغدغه خانم ثروت، ارائه یک کار خوب و بدون اشکال به دانشجویان است؛ او در بخشی از این گفت‌وگو فقط به افزایش تجهیزات مانند رایانه برای استفاده بهتر از زمان برای ویرایش آثار صوتی‌شده اشاره دارد. خواسته دیگر ویراستار آثار صوتی، آموزش گوینده‌ها است و معتقد است این کار موجب افزایش سرعت و کیفیت آثار گویاسازی‌شده می‌شود.

او که دانشجوی دکترای ادبیات است، هم‌زمان به گوینده درباره تلفظ و ادای درست کلمات کمک می‌کند و گاهی هم بعد از پایان ضبط تمام فایل را کنترل می‌کند تا یک فایل صوتی بدون صداهای اضافی و یک فایل روان در اختیار دانشجویان قرار گیرد. او بر تلفظ و ادای درست نظارت می‌کند و اگر کلمه اشتباه تلفظ شود یا تلفظ کلمه‌ای مشخص نباشد با جستجو در اینترنت، تلفظ درست کلمه را به گوینده اعلام می‌کند و گوینده، متن یا کلمه را مجدد تکرار می‌کند.

**گزارشگر: صغری داوری فرد

** تصویربردار و تدوین‌گر: فرشاد زحلی

** عکاس: اکبر پورباقر مقدم کسمایی