نخستین نشست ریاست مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا در گروه تألیف لغت‌نامه
ریاست محترم مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا در تاریخ شنبه بیست و نهم مرداد، میزبان اولین نشست رسمی خود بود. در این نشست که با حضور دکتر حمیرا زمردی، بهروز صفرزاده و گروهی از محققین حوزۀ زبان و ادبیات فارسی برقرار شد، در باب فرهنگ‌نویسی، چالش‌ها و راهکارهای پیش روی آن گفت‌وگوهایی انجام شد.
در این جلسه، دکتر حمیرا زمردی که صحبت‌های خود را با عنوان «برای خدا و دهخدا» آغاز کردند، ضمن یادبود و سپاس از استاد حسن انوری، استاد دبیرسیاقی و تمامی بزرگان فرهنگ‌نویس مواردی را یادآور شدند.
دکتر زمردی، با اشاره به روند زمان‌بَر شیوه‌های فرهنگ‌نویسی به شکل کلاسیک و کهن، بر لزوم نگارش فرهنگ‌های جدید با رویکردهای جدید تأکید کردند.
ایشان خاطرنشان کردند که روند تألیف لغت‌نامۀ بزرگ فارسی به سرپرستی استاد رسول شایسته همچنان ادامه می‌یابد؛ اما «مجموعه فرهنگ‌های متون کهن فارسی» با نام علامه دهخدا نیز به سرپرستی استاد بهروز صفرزاده تألیف خواهد شد.
در ادامۀ این نشست، استاد بهروز صفرزاده به‌عنوان استاد مسلم فرهنگ‌نویسی، دقایقی در باب فرهنگ‌نویسی، اهداف و چالشهای آن، با حاضران درجلسه گفت‌وگو کردند. ایشان در بخشی از سخنان خود در باب چالشهای فرهنگ‌نویسی گفتند: «امروزه بخش زیادی از اطلاعات لغت‌نامۀ دهخدا به‌عنوان فرهنگ لغتی نشان دارومهم، کهنه ، غیرکاربردی و غیرضروری تلقی می‌شود؛ ضمن اینکه مؤلف نیز در تألیف آن از نسخه‌های خطی استفاده می‌کرده است که طی سال‌ها با تصحیح متن و انتشار چاپ‌های جدید ، آن نسخه‌ها نیز عوض شده‌اند.» ایشان افزودند: «لغت‌نامۀ بزرگ فارسی هم که از ۴۰ سال قبل و با سرپرستی استاد محمد دبیرسیاقی آغاز شد، تاکنون با تمام تلاشها، حدود چهار هزار صفحه به چاپ رسیده ولی بر اساس برآوردها حدوداً ۲۰۰ سال زمان می‌برد تا این فرهنگ کامل شود!»
استاد صفرزاده، نویسنده کتاب «فرهنگ فارسی‌آموز دهخدا»، ضمن تجلیل از کتاب فرهنگ جامع زبان فارسی فرهنگستان، آن را جامع‌ترین و روشمندترین فرهنگ کنونی دانست که در گروه فرهنگ‌نویسی فرهنگستان در حال تدوین است؛ و خاطرنشان کردند که از این فرهنگ که روند تألیف آن از ۲۵ سال قبل آغاز شده، تاکنون ۳ جلد ، منتشر شده است. وی، مهم‌ترین معضل فرهنگ‌نویسی را در ایران «محدود نکردن گستره وسیع منابع متنی» بیان کرد و گفت: وقتی همۀ متون نظم و نثر زبان فارسی مبنای کار تألیف فرهنگ باشد، تألیف فرهنگ در یک عمر معقول انسانی به نتیجه نمی‌رسد؛ ضمن اینکه فرهنگ قابلیت به‌روزرسانی در چشم‌اندازهای آینده را ندارد. ایشان با ذکر مثالی از یک نمونۀ فرهنگ موفق، به «فرهنگ سخن» اشاره کردند و فرمودند: فرهنگ سخن (به سرپرستی حسن انوری) در ۸ جلد و ۹ هزار صفحه طی ۸ سال نوشته شد، چون گستره متنی آن مشخص بود و نویسندگان قصد نداشتند کل متون زبان فارسی را مبنای این فرهنگ قرار دهند. متون بر اساس اولویت، دسته‌بندی‌شده بودند. بنابراین این فرهنگ در مدت‌زمان مشخصی چاپ شد.
ایشان پس از این توضیحات، از شروع مقدمات نگارش پروژۀ جدید و در نوع خود بی‌نظیری به نام «مجموعه فرهنگ‌های متون کهن فارسی»، سخن گفتند. طبق گفته‌های ایشان، «مجموعه فرهنگ‌های متون کهن فارسی» با شعار «یک متن، یک فرهنگ» با تأکید بر متون نثر کهن فارسی و با چشم‌اندازی مشخص و نگاهی جدید به فرهنگ‌نویسی، در موسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا تدوین و اجرا خواهد شد.
نویسنده کتاب داستان واژه‌ها توضیح داد: این طرح «یک متن، یک فرهنگ» است یعنی برای هر یک از متون کهن نثر فارسی یک فرهنگ نوشته می‌شود و از بین متون نثر هم متن‌های شاخص‌تر و برجسته‌تر و مهم‌تر انتخاب خواهند شد؛ دلیل انتخاب «نثر» این است که زبان نثر طبیعی‌تر است و پیچیدگی‌های کمتری دارد.
وی افزود: متونی که مدنظر داریم، متعلق به قرن چهارم تا هفتم هجری قمری خواهد بود زیرا متون برجسته بسیار زیاد است به‌طوری که در صورت توجه به همۀ آنها کار نوشتن فرهنگ به‌زودی پایان نمی‌یابد. ایشان همچنین درمورد چشم‌انداز زمانی تألیف این فرهنگ گفتند: بستگی به این دارد که روی چه تعداد متن کار کنیم، همۀ این متن‌ها شاخص نیستند بیش از ۱۰۰۰ متن داریم که همه شاخص نیستند ولی به‌صورت کلی شاید ۱۰۰ متن باشند. همچنین به تعداد نیروهای همکار نیز بستگی دارد. این نیروها دانش‌آموخته‌های زبان و ادبیات فارسی، فارغ‌التحصیلان و دانشجویان دکتری هستند و هر چه تعداد کارشناسان بیشتر باشد، سریع‌تر پیش می‌رود.
صفرزاده در مورد شیوه چاپ این فرهنگ اظهار داشت: دوران کاغذ تمام شده است. این کار به شیوه الکترونیکی با استفاده از قلم‌های ایرانی تدوین خواهد شد. از ابتدای فیش‌نویسی باید به شکل فایل ورد باشد. تایپ می‌شود و اصلاً روی کاغذ، کاری انجام نمی‌شود و درنهایت فرهنگ هم به شکل فایل و هم به‌صورت الکترونیکی قابل ارائه خواهد بود. این کار هم برای فرهنگ‌نویسی و هم زبان‌آموزی با نگاه به گذشته مفید است. این متون هر یک به شکل فرهنگ‌هایی جداگانه قابل عرضه به اهالی فرهنگ خواهد بود و از تلفیق آنها هم می‌توان فرهنگ‌هایی تألیف کرد.
توضیحات استاد صفرزاده دربارۀ این فرهنگ جدید و کارکرد آن، مورد استقبال و تحسین حضار جلسه قرار گرفت که خود فعالان عرصۀ زبان و ادبیات و پژوهش هستند.
در پایان جلسه، دکتر زمردی ریاست محترم، ضمن امیدواری بر موفقیت طرح جدید موسسه، اعلام کردند که این فرهنگ باید به لحاظ لغوی، دستوری و زبانی همچنین مسائل آموزش زبان مفید باشد. ایشان فرمودند که فرهنگ جدید در راستای کار استاد دهخدا و به نام موسسه دهخدا تألیف می‌شود وان شاالله اعضای هیئت تألیف نیز به ما اضافه خواهند شد؛ و موسسه دهخدا، جهت یادگیری اصول فرهنگ‌نویسی و همکاری در این بخش، پذیرای تمامی دانشجویان و فارغ‌التحصیلان مقاطع ارشد و دکتری دانشکده ادبیات دانشگاه تهران است.
شایان ذکر است که مراسم معارفه حمیرا زمردی رئیس جدید مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی هفته گذشته با حضور رئیس دانشگاه تهران برگزار شد.
