سیمین بهبهانی در گذرگاه شعر و ادب فارسی

 مطلبي که در ادامه مي‌آيد به مناسبت سالمرگ سيمين بهبهاني است به قلم دکتر نادر کريمي‌راد، مدرس ادبيات و زبان فارسي پيام نور و دانشکده فني ـ حرفه‌اي شهيد چمران اهواز که در اختيار ما قرار داده است:

«تاريخ معاصر کشور ما فراز و فرودهاي بسياري را پشت سر گذاشته است و در دل اين تاريخ شاعران و نويسندگان زيادي وجود دارد که هر يک به نوبه خود نقشي غيرقابل انکار در پيشبرد زبان و ادب فارسي به عهده داشته‌اند.

مطالعه در آثار و احوال اين بزرگان هرچند کوتاه و گذرا؛ دريچه‌اي از زندگي اين بزرگان را به روي ما مي‌گشايد. در اين برهه از زمان زندگي و درونمايه شعر سيمين بهبهاني که يکي از شاعره‌هاي معاصر در شعر فارسي است را ورق مي‌زنيم به اميد آنکه برگي چند به يادگار نصيب دوستداران خود کند.

سيمين خليلي (با عنوان شعري «بهبهاني») در ۲۸ تير ۱۳۰۶ هجري شمسي در تهران و در خانواده‌اي اديب و اهل علم متولد شد. تحصيلات خود را در رشته حقوق در دانشگاه تهران با مدرک کارشاني به پايان برد و در سال ۱۳۳۰ به تدريس در دبيرستان‌هاي تهران مشغول شد. سيمين از نوجواني و در سن ۱۴ سالگي به تقليد از مادرش شعر مي‌سرود. اشعار دوره اول او عمدتا از نوع سوز و گدازهاي عاشقانه و عمدتا بيشتر بر پايه احساس نوجواني استوارند اما به تدريج در شعرش انقلابي پديد آورد و شعرش از ماهيت تک‌بعدي به سوي مسايل اجتماعي گرايش پيدا کرد.

در اين دوره ماهيت اشعار او بيشتر درددل‌هاي مردم روزگار است. شعر بهبهاني به ويژه غزل‌هاي او همه سرشار از تخيل و عاطفه در زباني استوار و باشکوه است. زبان شعري او سالم‌ترين و پوياترين و در عين حال ظريف‌ترين زبان‌هاي شعري معاصر و نيز زبان هم‌نسلان او است.

آثار بهبهاني به چهار بخش شعر، ترجمه، داستان و خاطره تقسيم مي‌شود. از وي نزديک به ۲۰ اثر در قالب‌هاي گفته شده به يادگار مانده است. سرانجام سيمين بهبهاني در ۲۸ مرداد سال ۱۳۹۳ در سن ۸۷ سالگي دار فاني را وداع گفت و پيکر او با حضور مردم و اديبان و هنرمندان از مقابل تالار وحدت تهران تشييع و در بهشت زهرا کنار پدرش به خاک سپرده شد.

مروري موجز و مختصر بر آثار و انديشه‌هاي سيمين بهبهاني

نقش و اثرگذاري سيمين بهبهاني در عرصه ادبيات و شعر و شاعري ايران نقشي بي‌بديل است به طوري که او در کنار فروغ فرخ‌زاد از نخسين زناني به حساب مي‌آيد که تابوهاي موجود در ادبيات ايران را شکسته و به عنوان يک زن احساساتش را بيان مي‌کند. سادگي و گرايش به فرهنگ عامه و گريز از فخامت‌هاي سنتي بيشترين بسامد را در شعر سيمين بهبهاني داراست به طوري که او با زباني ساده و روايتگر عقيده عوام مردم است. از مفاهيمي که در زندگي او بسيار مهم بود عشق به وطن و سرزمين مادري‌ است. سيمين عاشق ايران بود و تمام زندگي‌اش را وقف ايران کرد و براي ايران شعر سرود. او پابه‌پاي مردم ايران قدم برمي‌داشت و در تمامي اتفاقات و رويدادهاي اجتماعي و سياسي ايران حاضر بود و هرگز خود را از صحنه اجتماعي ايران حذف نکرد. او براي زلزله، فقر، مشکلات کودکان و ... شعر سرود و هر يک از شعرهايش به‌ واسطه نفوذي که در جامعه ايران داشت بسيار شنيده مي‌شد و تاثيرگذار واقع مي‌گشت.

در پايان بايد چنين گفت که سيمين بهبهاني به‌رغم سرودن شعر در مسايل فردي هرگز شاعري تک‌بعدي نبوده است که به اصطلاح تنها «مرثيه‌خوان دل بيچاره خويش باشد». در شعر او مسايل اجتماعي و انقلابي به وفور ديده مي‌شود. ديدگاه‌هاي جهان‌وطني و عميق فلسفي که در شعر او به چشم مي‌خورد به طور غيرمستقيم دين و مذهب و مسايل جهان را مورد چالش قرار داده است. او همچنين باورها و انديشه‌هاي خود را در قالب شعرهاي اجتماعي بيان کرده و همين خصوصيات باعث اين شده تا همه مردم هر يک به نوعي با شعر وي ارتباط برقرار کرده و التذاذ شعري او در حد چشمگيري بالا باشد.»