پیش بینی یک استاد جمعیت شناسی از هرم سنی ایران

ايسنا/ يک استاد جمعيت شناسي دانشگاه تهران با بيان اينکه اکنون در پنجره جمعيتي قرار داريم، زيرا برآمدگي‌ها به وسط ساختار سني رسيده است، گفت: هرم سني ايران در سال ۱۴۳۰ شکل استوانه پيدا مي‌کند.

محمد ميرزايي در نشست مجازي پيامدهاي فرهنگي و اجتماعي سالخوردگي جمعيت، بيان کرد: سالخوردگي جمعيت پيامد کاهش اساسي و مستمر باروري است.
وي در بخش ديگري از سخنان خود افزود: از نظر تاريخي، در قرن نوزدهم هم زاد و ولد و باروري بالا بوده و به اعتقاد جامعه شناسان باروري طبيعي بوده است و هيچ کنترل ارادي بر باروري نبوده است، البته قوانين و مقررات و سنن و رسوم بر باروري تاثير مي‌گذاشته اما اينگونه نبوده است که خانواده‌ها و زوجين به طور ارادي باروري را کنترل کنند. همچنين مرگ و مير هم طبيعي بوده است، يعني دستاوردهاي بهداشتي که در دو قرن اخير داشتيم به اين صورت نبوده است، البته از طريق سنتي توصيه‌هايي بوده اما مرگ و مير بالا بود و براي اينکه مرگ و مير بالا جمعيت را از بين نبرد، باروري هم بالا بوده است؛ يعني باروري طبيعي بوده تا با مرگ و مير بالا مقابله کند. کما اينکه تا انقلاب صنعتي، رشد جمعيت در حد اعشار بوده است و شايد بعد از رنسانس کمي بالاتر بيايد، اما معدل قرن رشد جمعيت گاهي منفي هم مي‌شده است. 
وي افزود: روند طبيعي رشد جمعيت نيز بايد همين گونه و اعشاري باشد، در غير اين صورت تصاعدي مي‌شود و به يک که برسد تصاعدي مي‌شود و به دو و سه برسد مانند دهه ۱۳۳۰ تا ۱۳۶۰ انفجاري مي‌شود. لذا روند تاريخي تا انقلاب صنعتي روند مشخصي بوده و باروري و مرگ و مير بالا و رشد بسيار وسيع بوده است.
ميرزايي اظهار کرد: در قرن نوزدهم، به ويژه در نيمه دوم قرن نوزدهم، تحولات اساسي در امر بهداشت حاصل شد که به سرعت مرگ و مير کاهش مي‌يابد. مرگ و مير کاهش مي‌يابد اما باروري به صورت طبيعي باقي مانده است. جالب اين است که اروپا در قرن نوزدهم، خانواده‌ها به مرور باور مي‌کنند که به دليل کاهش مرگ و مير نوزادان و اطفال، بيشتر از آنچه فرزند مي‌خواهند، زنده مي‌مانند و به طور طبيعي و خودجوش به طرف تهديد مواليد مي‌روند. 
اين استاد جمعيت شناسي دانشگاه تهران در بخش ديگري از سخنان خود با طرح اين پرسش که چرا کاهش اساسي و مستمر باروري داريم که پيامد آن سالخوردگي جمعيت است؟، اظهار کرد: در درجه اول کاهش اساسي و مستمر مرگ و مير است. زماني که مرگ و مير پايين بيايد، اگر باروري بالا و طبيعي باقي بماند، رشد به مرور تصاعدي يا انفجاري مي‌شود؛ مانند وضعيتي که از دهه ۱۳۴۰ تا ۱۳۶۰ در ايران داشتيم که رشد حدود ۳ درصد و بيشتر بود و اين رشد انفجاري است.
ميرزايي با بيان اينکه هرچقدر به امکانات و منابع خوشبين باشيم، اما رشد انفجاري نمي‌تواند استمرار پيدا کند، گفت: اکنون همه مناطق و کشورهاي دنيا با شدت و ضعف، چه بخواهند و چه نخواهند در بستر توسعه قرار گرفته‌اند. زماني که در چنين جامعه‌اي مرگ و مير کاهش پيدا مي‌کند و اميد زندگي از کمتر از ۳۵ سال به بالاي ۷۰ سال و نزديک ۸۰ سال و در برخي از کشورها مانند ژاپن به ۸۰ سال مي‌رسد، يعني مرگ ومير پايين آمده است. زماني مرگ و مير نوزادان و اطفال از ۳۰۰ تا ۴۰۰ در هزار بود (يعني تا ۲۰۰ سال گذشته از هر هزار نوزاد ۳۰۰ تا ۴۰۰ مورد تا يک سالگي فوت مي‌کردند)، اکنون در ايران اين رقم زير ۲۰ است؛ (يعني ۳۰۰ تا ۴۰۰ در هزار به زير ۲۰ در هزار رسيده است). در اروپا اين رقم کمتر از ۱۰ و در ژاپن کمتر از ۵ است. باروري ديگر نمي‌تواند بالا بماند و اگر باروري بالا بماند رشد انفجاري است.
وي در بخش ديگري از سخنان خود، با بيان اينکه در ايران در اولين برنامه توسعه بعد از انقلاب اسلامي، تنظيم خانواده دوباره به دليل رشد انفجاري دهه ۱۳۶۰ وارد برنامه مي‌شود، گفت: زماني که جامعه در سطح کلان و خانواده‌ها در سطح خرد تصميم به تعديل زاد و ولد مي‌گيرند، در آن زمان کاهش اساسي و مستمر باروري را داريم. البته از سال ۱۳۴۶ اولين برنامه تنظيم خانواده بعد از انقلاب شروع شد و زيرساختهاي آن شکل گرفت. اما دهه اول بعد از انقلاب در محاق افتاد ولي دوباره از سر گرفته شد و همان زمينه قبلي به سرعت کاهش باروري کمک کرد. 
وي با بيان اينکه برخي تعجب مي‌کنند که از اواخر دهه ۶۰ تا دهه ۸۰ چرا سرعت کاهش باروري در ايران تند بوده است؟ گفت: بايد توجه داشت که زيرساخت‌ها آماده بود و وزارت بهداشت فعاليتهاي زمينه اي را قبل از انقلاب انجام داده بود و آن موارد کمک کرد که باروري با سرعت پايين بيايد. زماني که باروري به طور اساسي و مستمر کاهش پيدا مي‌کند، يعني قدرت جوشش پايين هرم سني کم مي‌شود و اين پيامد کاهش باروري است و به تدريج برآمدگي هرم به سطوح بالاتر حرکت مي‌کند.
ميرزايي با اشاره به اينکه اکنون در پنجره جمعيتي قرار داريم، زيرا برآمدگي‌ها به وسط ساختار سني رسيده است، به اين معني که اکنون پنجره جمعيتي از ۳۰ سال نيز بالاتر آمده است و ۳۵ تا ۵۵ سالگي است، گفت: در طول تاريخ تا سال ۱۳۶۵ هرم سني داشتيم يعني ساختار سني به شکل هرم بوده است.
وي اظهار کرد: حدود ۷۰ سال است که هرم سني کشورهاي اروپايي به شکل استوانه شده است. هرم سني ما نيز در سال ۱۴۳۰ شکل استوانه پيدا مي‌کند. 

---

بازار

---

اين استاد جمعيت شناسي دانشگاه تهران در ادامه با تاکيد بر اينکه سالخوردگي جمعيت مفهومي آماري است، گفت: يک تعريف سالخوردگي جمعيت اين است که اگر بيش از ۱۵ درصد جمعيت به بالاي ۶۵ سال برسد، به آن جمعيت سالخورده مي‌گويند. 

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar