دکتر علی عبادی: رفع مشکل صادرکنندگان از اهداف پروژه اصلاح انگورهای بی‌دانه بود/ اصلاح انگورهای تازه‌خوری برای دسترسی به ارقام بی‌دانه برتر، اهمیت زیادی در بازاریابی آنها دارد

از این‌رو جهت معرفی دستاوردهای این کار تحقیقاتی لیلا احمدی، کارشناس روابط عمومی دانشگاه تهران با دکتر علی عبادی، در این زمینه به گفت‌وگو پرداخته است که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:
 

• به عنوان اولین سوال، لطفاً درباره دلایل انجام این تحقیق در زمینه اصلاح انگور توضیحاتی ارائه بفرمائید.

پروژه اصلاح انگورهای بی‌دانه به این منظور رقم خورد که بسیاری از صادر‌کنندگان ما که می‌خواستند انگور صادر کنند با مشکل مواجه بودند. به این دلیل که بسیاری از ارقام ما دانه‌دار هستند، ولی در خارج از کشور ارقام بی‌دانه مورد پسند است و بازار برای ارقام بی‌دانه مطلوب است، به این دلیل بر آن شدیم که ارقام بی‌دانه جدید به دست بیاوریم محصولات بومی انگور ایران مانند ارقام بی‌دانه ایرانی همچون بی‌دانه سفید، بی‌دانه قرمز، یاقوتی و یا عسگری مشکلاتی دارند که در این زمینه باید گفت انگورهایی مانند عسگری حبه‌هایی با پوست نازک دارند که باعث می‌شود ریزش کنند و یا انگور بی‌دانه سفید و قرمز ریز و آبکی هستند، بنابراین مناسب صادرات نبودند، به همین خاطر این پروژه با هدف ایجاد ارقام جدید بی‌دانه با حبه‌های درشت و گوشتی رقم خورد.
 

• مراحل علمی انجام‌شده در این پروژه چگونه بوده است؟

اصلاح انگورهای تازه‌خوری به‌منظور دسترسی به ارقام بی‌دانه برتر، اهمیت زیادی در بازاریابی آنها دارد. در این تحقیق هشت دورگ جدید اصلاح شده زودرس انگور، حاصل از تلاقی چهار والد پدری بی‌دانه و هفت والد مادری دانه‌دار از نظر کیفیت و عملکرد محصول بررسی شدند. این تحقیق در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در هشت تکرار (هشت بوته به ازای هر دورگ) در ایستگاه تحقیقات باغبانی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، با هدف معرفی ارقام انگور بی‌دانه برتر به اجرا درآمد.
در این پروژه، بنده با گرایش فیزیولوژی و اصلاح درختان میوه و تعداد دیگری از همکاران از جمله دکتر محمدرضا فتاحی مقدم با گرایش اصلاح گیاهان باغبانی و همچنین دانشجویان فوق لیسانس و دکترا دخیل بودند.
 

• لطفاً در زمینه گرایش‌های رشته باغبانی و کارکرد آنها توضیح دهید.

گرایش‌هایی که در رشته باغبانی داریم یکی فیزیولوژی، فیزیولوژی پس از برداشت و تولید گیاهان باغبانی و دیگری اصلاح و بیوتکنولوژی گیاهان باغبانی است. در فیزیولوژی، فیزیولوژی پس از برداشت و تولید گیاهان باغبانی به مسائل مختلف فیزیولوژیک و تولید پرداخته می‌شود و در اصلاح و بیوتکنولوژی به ایجاد تغییرات ژنتیکی در گیاهان پرداخته می‌شود. درواقع کاری که ما انجام دادیم، یعنی از گیاهان و ارقام بومی گیاهان برتر جدیدی به دست آوردیم.
 

• به لحاظ زمانبندی پروژه، لطفاً روند انجام این تحقیق و اقدامات صورت گرفته در این زمینه را تشریح بفرمائید.

این پروژه از سال ۱۳۷۸ با ارزیابی ارقام موجود در کلکسیون انگور دانشگاه تهران و سپس دورگ‌گیری شروع شد و در سال ۱۴۰۰ به نتیجه رسید و تقریباً ۲۲ سال به درازا کشید و در این مدت دورگ‌گیری‌های لازم را انجام دادیم و بذرهای آن را کاشتیم و گیاهان کوچک به دست آمد تا اینها بزرگ شوند و دوران جوانی را طی کنند و شروع به محصول‌دهی کنند هفت سال طول کشید و بعد از آن هم چندین بار بررسی و ارزیابی و تکثیر شدند و در قطعات تکراردار کشت شدند و در نهایت آزمون DUS روی اینها انجام شد که آزمونی مورد نیاز برای ثبت و گواهی بذر و نهال است تا بتواند برای رقم ثبت شود و بعد از آزمون اینها را ثبت کردیم.
 

• اگر ممکن است در خصوص آزمون DUS و این که چه دلالتی این آزمون دارد، توضیحاتی بفرمائید .

آزمون DUS آزمونی است تحت عنوان تمایز، یکنواختی و پایداری و به این صورت انجام می‌شود که این محصول و رقم جدیدی که ایجاد شده را با والدین خودش می‌سنجند تا با آنها تفاوت بارز داشته باشد، یعنی رقم جدیدی از والدین خود به دست آمده باشد و ضمناً در صفات خود پایدار باشد و متغیر نباشد، مثلاً درشتی، گوشتی بودن و بیدانه بودن در آنها پایدار و ثابت باشد و صفات پایداری و یکنواختی داشته باشند. این آزمون DUS است که تحت نظارت مؤسسه گواهی و ثبت بذر و نهال در ایستگاه تحقیقات باغبانی دانشگاه تهران انجام شد.
 

• هدف اصلاحی صورت گرفته در این تحقیق چه بوده است؟

هدف اصلاحی ایجاد ارقام بی‌دانه حبه درشت با بافت گوشتی بوده است و در این ارتباط این دورگ‌گیری‌ها انجام شد که نهایتاً به هشت رقم رسیدیم که حبه‌های درشت‌تر از ارقام بومی بی‌دانه کشور دارند و گوشتی هستند و زمان رسیدن مناسب هم دارند که صفت مهمی برای بازار و بازار‌پسندی است. پردیس، سروش، زرین، صایب، الماس، عقیق، یاقوت کبود و رخشا اسامی محصولات جدید است که وجه تسمیه آنها برای انتخاب اسامی بیشتر بر اساس شکل ظاهری خوشه‌ها و شکل ظاهری آنها صورت گرفته است. این ارقام توسط مؤسسه ثبت و گواهی بذر و نهال ثبت شده و با قرادادی که با وزارت جهاد کشاورزی و بخش خصوصی بسته شده در حال تکثیر هستند و به زودی در اختیار باغ‌داران قرار خواهند گرفت.
درخصوص این هشت رقم در حال انجام کارهای مختلفی هستیم و ارزیابی مقاومت آنها را به خشکی و کم آبی و همچنین انبارمانی آنها را در دست بررسی داریم. همچنین تغییرات ایجاد شده در شکل ظاهری میوه است درشت‌تر و گوشتی‌شدن و زمان رسیدن، اما درمورد خواص آنها از نظر دارویی بررسی انجام ندادیم. از طرف دیگر در حال بررسی خاصیت انبارمانی یا خاصیت نگهداری آنها در انبار هستیم تا ببینیم چه مدت می‌توان آنها را نگهداری کرد.
 

• در حال حاضر میانگین تولید انگور در کشور چه میزان است؟ وضعیت صادرات چگونه است؟ لطفاً توضیح بفرمائید.

میانگین کشوری تولید انگور در کشور حدود ۱۲ تن است و این رقم میانگین پایینی است که البته این میانگین شامل مناطق مختلف کشور است ولیکن در جاهایی که آبیاری می‌شود ۲۵ الی ۳۰ تن به دست می‌آید ارقامی که ما داریم عملکرد خوبی دارند البته ارقام زودرس عملکرد پایینی دارند، در حدود ۱۵ تن و عملکرد ارقام دیررس به ۳۵ تا ۴۰ تن می‌رسد.
درباره وضعیت صادرات انگور و محصولات آن با این اصلاحات باید عنوان کرد که پس از تکثیرشدن این ارقام که یکی دو سال طول می‌کشد، در اختیار باغداران قرار خواهند گرفت و رسیدن به تولید نیز چهار تا پنج سال زمان می‌برد تا به حد اقتصادی برسد. در این صورت می‌توان صادرات آنها را مدنظر قرار داد و آنها را با ارقام کم‌کیفیت بومی جایگزین کرد و بازار صادرات را رونق بخشید. ارقام جدید قیمت بیشتری خواهند داشت و صادرکننده و تولیدکننده درآمد بیشتری خواهند داشت.
 

• در پایان لطفاً در خصوص همکاری با باغداران توضیحاتی ارائه فرمائید.

مسائل مربوط به آب، کود و آفات و بیماری‌ها و ارقام جدید و اینکه رقم اصلاح شده در اختیار باغداران قرار بگیرد که ما در زمینه باغبانی، یعنی تولید و اصلاح ژنتیکی کار می‌کنیم و می‌توانیم در این زمینه به آنها مشاوره و خدمات بدهیم. در دانشکده ما با باغداران ارتباط مستمر داریم. باغداران به طور مدوام مراجعه می‌کنند و سوالات خود را مطرح می‌کنند، اما در ارتباط با این طرح اطلاعات را به بخش خصوصی منتقل کردیم. بخش خصوصی صاحبان نهالستان‌ها هستند که از طریق نظارت وزارت جهاد کشاورزی به آنها منتقل شده، آنها این محصول را تکثیر می‌کنند و در اختیار باغداران قرار می‌دهند.