مدیرکل روابط عمومی دانشگاه تهران: با کرونا یا بدون کرونا، باید تحولات ارتباطی و دلالت‌های کاربردی آن را پذیرفت / دانشگاه تهران گذار ارتباطی موفقی به دنیای دیجیتال داشت

آنچه در ادامه می‌آید، گزارش مینا راستی، دانشجوی کارشناسی ارشد رشته ارتباطات، از سخنان مدیرکل روابط عمومی دانشگاه تهران در این نشست است.

بسیاری از چالش‌های ارتباطی ایام کرونا، از قبل در نظریه‌ها پیش‌بینی شده بود
عباس قنبری باغستان، مدیرکل روابط عمومی دانشگاه تهران در این نشست عنوان کرد: برای فهم چالش‌های ارتباطی ایجاد شده در دوران شیوع کرونا، باید از نظریات و مفاهیم پیشرفتۀ موجود در حوزه مطالعاتی و پژوهشی رشته ارتباطات استفاده کنیم. از منظر ارتباطی و رسانه‌ای، جهان چند دهه است که دچار تحولات زیادی شده است که در صورت درک و فهم به موقع، زودهنگام و استفاده عملی از آن‌ها، در ایام کرونا با چالش‌های کمتری مواجه می‌شدیم.
قنبری باغستان با اشاره به مفاهیمی چون «دهکده جهانی»، «جامعه اطلاعاتی»، «جامعه شبکه‌ای»، «رسانه‌های اجتماعی» و… در حوزه ارتباطات که بیش از شش دهه است در مورد آنها نظرورزی می‌شود، گفت: این موارد به صورت کاربردی و عملیاتی، دلالت‌های بسیار مهمی برای روابط عمومی داشته‌اند، ولی متأسفانه مورد غفلت واقع شده بودند.
وی افزود: به طور مثال، تحولات ارتباطی فوق برای مفهوم «رفتار ارتباطی»(communication behavior) مخاطبان به این معناست که کاربران از حالت انفعالی (Passive) خارج شده و خود به کنشگر فعال (active) تبدیل شده‌اند. به عبارت دیگر در حال حاضر هر کاربر به تنهایی یک رسانه محسوب می‌شود. همچنین ماهیت ارتباطات نیز به دلیل ظهور شبکه‌های اجتماعی و جامعه شبکه‌ای تغییر کرده و از حالت یک‌سویه و از بالا به پایین به حالت دو سویه، تعاملی و افقی تغییر پیدا کرده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با اشاره به کارکرد رایج و سنتی روابط عمومی‌ها در «سازمان‌ها»، به معنای عام آن، عنوان کرد: دلالت مهم دیگر این تحولات این است که روابط عمومی سازمان‌ها و نهادها در تعاملات خود با «عامه ها» از نقش کنشگر «قوی» و «بازیگر اصلی» سابق خارج شده و به یک «کنشگر عادی»، در کنار بی‌شمار کنشگر دیگر، تقلیل پیدا کرده است.

کرونا «تحولات ارتباطی» را محسوس‌تر و گذار به دنیای دیجیتال را اجتناب ناپدیر کرد
قنبری باغستان تصریح کرد: روابط عمومی‌ها با کرونا یا بدون کرونا، باید وضعیت ارتباطی جدید را بپذیرند و براساس آن برای آینده فعالیت‌هایشان برنامه‌ریزی کرد. در حال حاضر و به رغم فیلترینگ، کشور در حدود ۴۰ تا ۴۵ میلیون کاربر در تلگرام، حدود ۴۰ میلیون کاربر در اینستاگرام، حدود ۳۵ میلیون نفر در واتساپ و بیش از ۲ میلیون نفر کاربر فعال در توئیتر حضور دارد.
به گفته عضو هیأت علمی دانشگاه تهران، این میزان نفوذ اینترنت و حضور کاربران ایرانی در فضای مجازی برای سازمان‌ها به این معناست که برخلاف گذشته، روابط عمومی‌ها نه در ارتباطات حضوری و فیزیکی سابق و نه در رسانه‌ها و روزنامه‌های سنتی، بلکه باید در جای دیگری به دنبال مخاطبان باشند.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: اتفاقی که همزمان با وقوع کرونا افتاد، این بود که این تحولات محسوس‌تر و ملموس‌تر شد و به نوعی گذار به آن و پذیرش آن اجتناب ناپذیر شود. ضمن آنکه در این گذار، بسیاری نیز به مزایا و فواید فضای مجازی و ظرفیت‌های آن در توسعه فعالیت‌ها نیز پی بردند.
وی با اشاره به عدم آمادگی برخی از سازمان‌ها برای ورود به شرایط جدید در دوران پاندمی کرونا یادآور شد: کرونا علاوه بر تأثیرات متنوع در حوزه اقتصادی، اجتماعی، روان‌شناسی، خانواده و… بر حوزه ارتباطات و روابط عمومی نیز بسیار تأثیرگذار بوده است. کرونا سبب شد سازمان‌ها به لحاظ ارتباطی (روابط عمومی) و فرایندهای اطلاع رسانی خود را تنها دیده و ارتباطات آن دچار نارسایی شود؛ چرا که مکانیسم ارتباطی سنتی و مبتنی بر حضور فیزیکی دچار اختلال شده و دیگر به سبک و سیاق گذشته امکان پذیر نبود.
مدیرکل روابط عمومی دانشگاه با بیان این که با شیوع کرونا، همچنین نمایش و حضور حلقه‌های ابتدایی اکوسیستم دانشگاهی بیش از پیش کمرنگ شد، خاطرنشان کرد: پیش از شیوع کرونا برخی از حلقه‌های ابتدایی اکوسیستم‌های دانشگاهی توسط رسانه‌ها پوشش داده می‌شد. به طور مثال، در گذشته اساتید، محققان و کنشگران علمی و دانشگاهی جلوه‌هایی از پویایی و شکوفایی دانشگاه‌ها را از طریق مصاحبه یا گفت‌وگو با خبرنگاران به جامعه نشان می‌دادند. اما با شیوع پاندمی کرونا رسانه‌های رسمی و سنتی نیز تحت تأثیر قرار گرفته و اختلالات ارتباطی موجود در جامعه، برای حلقه‌های اولیه اکوسیستم دوچندان شد. به همین دلیل شاهد افت و حضور بسیار کمرنگ حلقه‌های ابتدایی اکوسیستم دانشگاهی در جامعه بودیم که این امر آسیب‌هایی برای دانشگاه‌ها از منظر سرمایه اجتماعی و … به دنبال داشت.
 

دانشگاه تهران در گذار ارتباطی به دنیای دیجیتال موفق عمل کرد
دکتر قنبری در ادامه با اشاره به تجربه روابط عمومی دانشگاه تهران در شرایط کرونا عنوان کرد: دانشگاه تهران به دلیل برنامه‌هایی که از سال‌ها قبل برای گذار دیجیتال تدارک دیده بود، تجربه موفقی در این زمینه داشت و از همان ابتدای شیوع پاندمی، عمده فعالیت‌ها و برنامه‌های خود را در بستر دیجیتال به پیش برد.
به گفته دکتر قنبری باغستان، در حوزه روابط عمومی و اطلاع رسانی نیز ما در دانشگاه تهران نگاهی همه جانبه به عامه‌ها و علاقه‌مندان به دانشگاه داشته‌ایم و تلاش شده که در شرایط پاندمی، اختلالی در ماهیت ارتباط با هیچ یک از ذی‌نفعان ایجاد نشود.
وی با اشاره به تفکیک اداره کل روابط عمومی دانشگاه در میانه بحران کرونا، افزود: روابط عمومی با هدف تقویت و نمایش تمامی حلقه‌های اکوسیستم دانشگاهی و نیز افزایش رؤیت‌پذیری  و ضریب تأثیر دانشگاه اقدامات متعددی در همین ایام انجام داد که راه‌اندازی سایت خبری-تحلیلی دانشگاه، راه‌اندازی شبکه‌های اجتماعی دانشگاه تهران، ارسال بیش از سه هزار بسته دانشجویی به نودانشجویان سال جاری، تقویت ارتباط با دانش آموختگان و … از جمله این فعالیت‌ها بوده است.