مدیرکل همکاریهای بین‌الملل دانشگاه تهران:
حضور دانشگاه تهران در محافل بین‌المللی تأییدی بر جایگاه علمی آن در سطح ملی و جهانی است / دانشگاه تهران بیشترین قراردادهای اجرایی در زمینه همکاریهای علمی و دانشگاهی بین‌المللی را دارد
وی یکی از مدیران با اخلاق و خوش‌روی دانشگاه است که همواره در تمامی رویدادهای بین‌المللی دانشگاه حضور و نقشی فعال داشته و به نوعی می‌توان وی را «حافظه تاریخ روابط بین‌الملل دانشگاه» دانست. وی از جمله مدیرانی است که با رفتار فروتنانه و متواضعانه‌اش همواره مورد احترام دانشگاهیان اعم از هیأت علمی و کارکنان است. تاکنون در تعداد بسیاری از رخدادها و یا مجامع و کنفرانس‌های بین‌المللی با ارائه مقاله به عنوان پژوهشگر شرکت داشته و حاصل کارش در حوزه پژوهش و کارهای علمی- فرهنگی صدها ترجمه و چاپ ده‌ها یادداشت و مقاله در روزنامه‌ها و نشریات داخلی و خارجی یا فصل‌هایی از کتب و نظایر آن است.
وی در سال ۱۳۹۹ در جشنواره بین‌الملل دانشگاه که به صورت مشترک با دانشگاه علوم پزشکی تهران برگزار شد، به عنوان مدیر ستادی فعال در حوزه بین‌الملل این جشنواره معرفی شد. پیشتر از این نیز به عنوان مدیر نمونه دانشگاه تهران توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و نیز کارشناس ستادی برتر در جشنواره بین‌الملل دانشگاه تقدیر شده است. به همین بهانه صغری داوری فرد، با ایشان مصاحبه‌ای انجام داده است که در ادامه می‌آید:
- آقای اسکندری به عنوان اولین سوال، لطفاً کمی از نحوه حضور خود در معاونت بین‌الملل و پیشینه حوزه معاونت بین‌الملل برایمان بگویید.
پیش از ورود به دانشگاه تهران همواره با دیدن لوگوی دانشگاه بر روی کتاب‌ها حس خاصی را تجربه می‌کردم و آن را مترادف با اطمینان و اعتبار می‌دانستم و نوعی قداست برای آن قائل بودم و البته هنوز هم همین‌گونه است. زمانی که در پردیس اصلی آن مشغول به تحصیل بودم همیشه از حضور در دانشگاه تهران احساس غرور می‌کردم، حسی که تا به امروز نیز ادامه دارد.
در هنگام تحصیل با دیدن دانشجویان یا اساتید خارجی در دانشگاه با آنها آشنا شدم و با برخی از آنان در کلاس‌های دروس عمومی همکلاس بودم و علاقه خاصی به آشنایی با فرهنگ‌های مختلف داشتم و چندین پژوهش تطبیقی انجام دادم که برخی از آنها نیز در روزنامه‌های داخلی به چاپ رسید. در جلسات سخنرانی اساتید گروه و یا اساتید مدعو فعالانه شرکت می‌کردم و با پرسشگری دنیاهای جدیدی را کشف می‌کردم. قبل از ورود به دانشگاه با توجه به آشنایی خود به زبان انگلیسی تصورم این بود که دارای دانش فراوانی در این زمینه هستم اما با ورود به دانشگاه تهران با اقیانوسی از دانش‌های جدید پیرامون زبان آشنا شدم که به تصوراتی که از خودم داشتم شوک وارد شد و فهمیدم که دنیا خیلی وسیع‌تر از آن چیزی است که من فکر می‌کردم.
در ترم آخر در محل دانشکده زبان‌های خارجی آن زمان با آگهی فراخوان جذب کارشناس مواجه شدم و در آزمونی دشوار شرکت کردم و بعد از قبولی در مصاحبه کتبی و شفاهی که شامل ترجمه متون حقوقی سازمان ملل و نیز نوشتن انواع نامه‌های اداری در موقعیت‌های مختلف بود به همراه تعداد محدود دیگری از همکاران به عنوان کارشناس پذیرفته شدم و وارد دنیای جدیدی شدم که تا پیش از آن تجربه نکرده بودم و دریچه‌ای برای ورود به دنیای بین‌الملل پیش روی من گشوده شد.
دفتر روابط دانشگاهی و بین‌الملل آن زمان که اکنون با سیری رو به رشد به معاونت بین‌الملل تغییر شکل داده است، پس از پیروزی انقلاب اسلامی با همت مدیران وقت کار خود را شروع کرده بود، هنوز در مراحل ابتدایی شکل‌گیری خود بود هرچند قبل از انقلاب نیز فعالیت‌های خوبی داشت اما این ارتباطات و همکاری‌ها بطور کلی قطع شده بود و یا در حد مطلوب نبود و مشکلات جنگ تحمیلی نیز بر این روند تأثیر گذاشته بود و فضای دیگری وجود داشت.
علت این که این فضا را توضیح می‌دهم این است که در جریان قرار بگیرید که چه تحولات خوبی در عرصه ارتباطات بین‌الملل دانشگاه در طی این دوره سی ساله رخ داده است.
- با توجه به حضور سه دهه‌ای خودتان در معاونت بین‌الملل لطفاً قدری درباره سیر تحولات در ارتباط بین‌المللی دانشگاه بفرمائید.
در هنگام حضور من در این حوزه، هنوز استفاده از کامپیوتر و اینترنت رواج نداشت. تایپ نامه‌ها با استفاده از ماشین تحریر انجام می‌شد و در تمام سازمان مرکزی فقط یک تایپیست لاتین وجود داشت و من هم البته به لطف کلاس‌های خارج از دانشگاه با آن آشنا بودم. دانشگاه‌های مختلف کاتالوگ‌های تحصیلی خود را با پست برای دانشگاه ارسال می‌کردند و متوجه شدم که سال‌هاست هیچ کاتالوگ لاتینی در دانشگاه منتشر نشده است. مدیر وقت بین‌الملل بر ضرورت تهیه کاتالوگ انگلیسی به عنوان یکی از ضروریات تاکید کردند و کار شروع شد. و من از این فرصت برای آشنایی با دانشگاه و یافتن معادل‌های مناسب و ارتقای جایگاه زبانی خود استفاده کردم و با راهنمایی رؤسای ادارات و همکاری مجموعه کارشناسانی که با هم استخدام شده بودیم، این کار مهم خوشبختانه در آن دوره به نتیجه رسید و در دوره‌های بعد نیز توسط سایر همکاران بصورت جامعتری تدوین شد. کارهای دیگر هم به همین منوال بود و بحث حضور در نظام‌های رتبه بندی و نظایر آن وجود نداشت. با راه‌اندازی سیستم‌های ارتباطات اینترنتی حتی ایمیل اختصاصی موجود نبود و همه اینها به‌تدریج حاصل شد. عضویت دانشگاه در بسیاری از مجامع در دوران جنگ بدلیل عدم پرداخت حق عضویت‌ها قطع شده بود که با مکاتبه و توضیح مشکلات این ارتباطات احیا شد و روند توسعه ارتباطات دانشگاه با همت مدیران و کارشناسان و با مکاتبه با دانشگاه‌های مختلف جهان شروع شد و با حضور مدیران پرتلاش بعدی به جایگاه رفیع فعلی خود رسید.
چیزی که من شاهد بودم این بود که دانشگاه تهران به تدریج با شناخت قوانین همکاریهای بین‌الملل و بهره‌گیری از تخصص و تجارب و خرد جمعی خانواده بزرگ دانشگاه سیری صعودی را در پیش گرفت.
این که شرایط عدم وجود امکانات اولیه و زیرساخت‌ها را ذکر کردم بر این مبناست که تصویری از شرایط آغاز کار و پیشرفت-های بعدی به شما بدهم. به‌قول اساتید اقتصاد فقر به‌خودی خود چیز بدی نیست و جرم نیست ولی ماندن در وضعیت فقر بد است و باید تلاش شود که جایگاه چه فردی و چه نهادی ارتقا و بهبود پیدا کند. همیشه در این تلاش و موفقیت داستان رابینسون کروزوئه اثر دانیل دفو را بیاد می‌آورم که تمثیلی است فارغ از تفسیرهای گوناگون به نظر من از تلاش انسان برای تقویت جایگاه خود. وقتی که در جزیره‌ای دور افتاده بر اثر شکستگی کشتی قرار می‌گیرد از امکانات مختلف و نیروی خداداده عقل بهره می‌گیرد و بر شرایط موجود پیروز می‌شود و با ساختن قایق از جزیره نجات می‌یابد. مرادم این است که دانشگاه تهران با تکیه بر سرمایه دانش خود موفق شده است که بر مشکلات غلبه و در جهت تعالی حرکت کند.
با پیشینه‌ای چندین هزار ساله از جندی شاپور و نظامیه‌های نیشابور، اصفهان، آمل، …، آموزش در مفهوم مدرن آن در ایران پس از تأسیس دارالفنون و بعد تشکیل دانشگاه تهران معنی پیدا می‌کند. از همان ابتدای پیدایش آن نیز با اعزام اساتیدی به آمریکا و اروپا، ساختار و شیوه‌های آموزش بررسی می‌شود و اساتید و دانشجویان سایر کشورها نیز در دانشگاه تهران حضور می‌یابند. سال‌ها تلاش اساتید و دانشجویان ایرانی و غیر ایرانی در دانشگاه تهران به بار نشسته است و اکنون دانشگاه تهران دانشگاهی شناخته شده در سراسر جهان با دانش‌آموختگانی برجسته است. کارهای بین‌الملل کارهایی با ماهیت پیوسته و سرمایه‌گذاری دراز مدت است. دانشگاه تهران ارتباطی گسترده با دانشگاه‌های جهانی و شبکه‌های مرتبط با آموزش عالی دارد. دانش آموختگان آن قابلیت کار در محیط‌های بین‌الملل را دارند و اساتید و پژوهشگران آن نیز بر اساس معیارهای علمی، از جمله اساتید برجسته جهانی هستند.
- لطفاً قدری درباره جشنواره بین‌الملل و اینکه با چه هدفی ایجاد شده است بفرمائید؟
وزارت علوم تحقیقات و فناوری (وزارت فرهنگ و آموزش عالی) وقت همه ساله برای دانشجویان بورسیه وزارت، اردوهایی فرهنگی در سطح کشور و مناطق باستانی یا تفریحی برگزار می‌کرد اما خود دانشگاه‌ها برنامه خاصی در ارتباط با امور فرهنگی دانشجویان بین‌الملل نداشتند. بخاطر دارم نخستین بار جشن کوچکی در محل باشگاه دانشگاه همراه با صرف ناهار و اجرای موسیقی برگزار شد و سپس در دوره‌های بعدی شکل گسترده‌تر و رسمی در محل کتابخانه مرکزی این جشنواره با هدف تکریم کسانی که به‌نحوی در کارهای بین‌المللی دانشگاه سهیم هستند و راه اندازی موج توجه به مفهوم بین‌الملل سازی تدارک شد و همه ساله در دوره‌های کامل‌تر شد.
- با توجه به شرایط همه‌گیری ویروس کووید ۱۹، برگزاری جشنواره بین‌الملل ۱۳۹۹ چگونه بود و آیا به لحاظ کیفی تفاوتی با سال‌های قبل داشت؟
امسال نیز تلاش این بود که با رعایت پروتکل‌های بهداشتی جشنواره برگزار شود و این کار به‌صورت ترکیبی از برنامه‌های زنده و مجازی صورت گرفت. سخنرانی‌های رؤسا و معاونین بین‌الملل دو دانشگاه و نیز نمایندگان اساتید و دانشجویان به صورت حضوری انجام شد و سفرا و دانشگاه‌های همکار و نیز دانش آموختگان بین‌الملل با پیام‌های ویدئویی خود در جشنواره شرکت کردند و هر چند تعدادی از دانشجویان و اساتید به صورت نمادین شرکت داشتند اما جای دانشجویان و اساتید بین‌الملل واقعاً خالی بود؛ زیرا در برنامه‌های قبلی بیشتر برنامه‌ها را خود دانشجویان اجرا می‌کردند. برنامه‌هایی نظیر غرفه‌های فرهنگی و غرفه غذا نیز به دلایل ذکرشده انجام نشد. و از نظر کیفی تلاش شد که سطح برنامه حفظ شود والبته برنامه به‌صورت زنده از طریق فضای مجازی نیز پخش شد.
- این جشنواره در سال‌های گذشته به صورت مجزا توسط دانشگاه‌های تهران و علوم پزشکی تهران برگزار می‌شد، اما از سال ۱۳۹۸ به صورت مشترک برگزار می‌شود، لطفاً بفرمائید برگزاری مشترک این جشنواره توسط دو دانشگاه چه مزیت‌هایی داشته است؟
همانطور که مستحضر هستید سال‌ها پیش دانشگاه علوم پزشکی از نظر اداری از دانشگاه تهران منفک شد، اما تجربه نشان داد که این دو دانشگاه در بسیاری از موارد به‌گونه‌ای اجتناب ناپذیری می‌بایست با یکدیگر همکاری داشته باشند و بر همین اصول در دوره‌های مختلف از جمله در دوره مدیریت اخیر دانشگاه تصمیم گرفته شد که دو دانشگاه در فعالیت‌های بین‌الملل به نیابت از یکدیگر بتوانند یادداشت تفاهم با سایر دانشگاه‌ها امضا کنند و از امکانات یکدیگر نیز استفاده کنند. در بسیاری از کشورها دانشگاه‌های پزشکی بخشی از دانشگاه‌های جامع هستند و بر همین اساس و درجهت هم‌افزایی مقرر شد که جشنواره بین‌الملل دو دانشگاه نیز به‌صورت مشترک برگزار شود که به‌عنوان یک تجربه موفق دو دوره انجام شده است. خیلی از دانشگاه‌های خارجی، هنوز هم دانشگاه تهران را دانشگاهی واحد و یکپارچه متشکل از پزشکی و غیر پزشکی می‌دانند و بعضاً نامه‌های آن دانشگاه برای دانشگاه تهران یا بالعکس ارسال می‌شود. تجربه کار مشترک برای هر دو دانشگاه منشأ خیر و برکت است. در سال‌های اخیر دانشگاه درقالب کنسرسیوم پنج دانشگاه برتر یا اتحادیه تفتاش با دانشگاه علوم پزشکی در انجام برنامه‌های بسیاری همکاری دارد.
- آیا برگزاری این جشنواره تأثیری در معرفی بیشتر دانشگاه و یا افزایش تعاملات بین‌الملل دانشگاه داشته است؟
این جشنواره در طی ۱۲ دوره چه به‌صورت مستقل یا مشترک، در دو سال اخیر اکنون به عنوان یک برند مورد توجه محافل داخلی و خارجی قرار گرفته است. یکی از شاخص‌های ارتقای رتبه‌بندی در نظام‌های مختلف رتبه‌بندی، شاخص شهرت دانشگاه است؛ لذا این جشنواره فرصتی است که در خصوص تعداد دانشجویان و اساتید بین‌الملل، فعالیت‌های انجام شده، چهره‌های برتر، و امکانات بین‌الملل دانشگاهی اطلاع‌رسانی شود و با برگزاری غرفه‌های فرهنگی و هنری چند روزی در دانشگاه به مسئله بین‌الملل‌سازی توجه شود. در واقع در چهارچوب فرصت ایجاد شده توسط این جشنواره فعالیت‌های خانواده بزرگ دانشگاه به مخاطبین ملی و بین‌المللی اطلاع‌رسانی می‌شود. در این جشنواره همه ساله سفرای مختلف یا میهمانان دانشگاه‌های همکار بین‌الملل دانشگاه حضور پیدا می‌کنند و همین ارتباطات منجر به آشنایی و همکاریهای بعدی می‌گردد. دانشجویان و اساتید نیز تصاویر و فیلم‌های این محیط دوستانه را برای خانواده‌های خود می‌فرستند یا آنها را به مراسم دعوت می‌کنند و تلاش می‌شود که غم غربت با دیدن این صحنه‌های زیبای همدلی، کاهش یابد و پیام دوستی و همکاری دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران به جهانیان منعکس شود.
- به عنوان مدیرکل همکاریهای بین‌الملل دانشگاه تهران، سطح همکاریهای بین‌الملل دانشگاه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
با مقدمه‌ای که خدمتتان عرض کردم در طول سی سال گذشته شاهد آن بوده‌ام که حقیقتاً همواره همکاریهای بین‌الملل روندی رو به رشد داشته است. اکنون دانشگاه تهران با تعداد بسیار زیادی از دانشگاه‌های جهان تفاهم‌نامه همکاری دارد که بسیاری از آنها عملیاتی شده‌اند و یا این که به عنوان مبنایی برای استفاده در خدمت دانشجویان و اساتید قرار دارد که بر اساس آن با همتایان خود در دانشگاه‌های دیگر تماس ایجاد کنند. رئیس دانشگاه تهران تا ژانویه گذشته رئیس اتحادیه دانشگاه‌های آسیا و اقیانوسیه بوده‌اند و اکنون رئیس هیأت مشورتی آن هستند. همچنین ریاست دانشگاه تهران عضو هیأت اجرایی اتحادیه بین‌الملل دانشگاه‌ها هستند که فراگیرترین تشکل دانشگاهی است. حضور در این اتحادیه‌ها به معنی تأییدی بر جایگاه علمی آن در سطح ملی و جهانی است. همه این موفقیت‌ها در شرایط تحریم و دشواری‌های تحمیلی بوده است.
- لطفاً اگر ممکن است بفرمائید دانشگاه تهران در حال حاضر با چه مؤسسات و اتحادیه‌های همکاری و یا عضویت دارد؟
دانشگاه تهران در بسیاری دیگر از اتحادیه‌های بین‌المللی نظیر فدراسیون دانشگاه‌های جهان اسلام، شورای بین‌الملل علوم، اتحادیه دانشگاه‌ها و دانشکده‌های کشاورزی، مرکز بین‌المللی زلزله شناسی، اتحادیه بین‌المللی نجوم، فدراسیون بین‌الملل انجمن‌های کتابداری، سازمان تحقیقاتی جنگل یوفرو، سازمان مبارزه بیولوژیک، اتحادیه بین‌الملل تبادل دانشجویان برای تجارب فنی، اتحادیه بین‌الملل پارک‌های علمی، اتحادیه بین‌الملل تاریخ و فلسفه علم، اتحادیه بین‌المللی ژئودزی و ژئوفیزیک، اتحادیه بین‌المللی جغرافیا، انجمن بین‌الملل تحقیقات فضایی کاسپار و نظایر آن حضوری فعال دارد. با بسیاری از دانشگاه‌های کشورهای هم‌جوار و دیگر مناطق برنامه‌های تبادل فرهنگی و علمی دارد. بخصوص درچهارچوب برنامه‌های تبادل علمی دانشجو، استاد و کارشناس اتحادیه اروپا، نظیر اراسموس پلاس و پیش از این اراسموس (پروژه‌های سلام و مرحبا) دانشگاه تهران دارای بیشترین تعداد قرارداد اجرایی است. پروژه‌های عظیم ظرفیت‌سازی اتحادیه اروپا، موسساتی نظیر مرکز تعاملات بین‌الملل زبان چینی (مرکز کنفسیوس) مرکز روسکی میر، سروانتس، سرویس تبادلات فرهنگی آلمان، اتریش، مرکز پژوهش‌های آسیا و نظایر آن در دانشگاه تهران وجود دارد و همه ساله با اعطای بورس و کمک‌های معنوی و مادی به ظرفیت‌های دانشگاهی می‌افزایند. در سال‌های اخیر با تشکیل اتحادیه دانشگاه‌های برتر ایران و روسیه و یا همکاری با دانشگاه‌های برتر سایر کشورها نظیر ترکیه و فرانسه و آلمان سطح جدیدی از همکاری‌ها در اختیار دانشگاه قرار گرفته است. امروزه بسیاری از سیاستمداران و دانشمندان بین‌الملل مایلند که در دانشگاه تهران حضور یابند و سخنرانی کنند و لذا در سال‌های مختلف شاهد حضور رؤسای جمهور، رهبران جهان، و چهره‌های بین‌المللی در دانشگاه تهران نظیر نلسون ماندلا، کاسترو، رئیس جمهور سویس، نخست وزیر ایتالیا، رئیس مجلس گرجستان، وزیر خارجه آلمان، وزیر خارجه سویس، … بوده‌ایم. شاید برای برخی این حضورها تشریفاتی جلوه کند اما با رصد توسعه فعالیت‌ها بعد از این بازدیدها شاهد آن بوده‌ایم که این برنامه‌ها به رشد سریع تعامل دانشگاه تهران با جهان خارج بسیار کمک کرده است. جایگاه دانشگاه تهران بر اثر این ارتباطات و حضور این شخصیت‌ها به‌نحوی است که با نامه دانشگاه تهران بسیاری از کشورها، شرایط اعطای ویزا را تسهیل می‌کنند. نشست‌های مختلف مانند نشست اروپا – خاورمیانه، فعالیت‌های بین‌الملل پارک علم و فناوری، کسب جوایز معتبر بین‌الملل و جهانی توسط اساتید و دانشجویان دانشگاه تهران همگی نشان از سطح همکاریهای بالای دانشگاه تهران دارد. این ارتباطات و امکانات معنی دار در کنار تبدیل شدن بین‌الملل‌سازی به یکی از شعارهای راهبردی دانشگاه تهران نشان از اهمیت ارتباطات بین‌الملل در دنیای علم دارد و می‌تواند به حل مشکلات داخلی، منطقه‌ای و بین‌الملل کمک کند. اعتقاد دارم ظرفیت‌های همکاری دانشگاه تهران بیش از سطح موجود است و بخصوص در حوزه علوم انسانی باید بیشتر آثار اساتید دانشگاه تهران در سطح جهان منتشر شود. وقتی یک ترجمه از رباعیات خیام و یا مولوی چندین میلیون خواننده در سراسر جهان پیدا می‌کند، تصور کنید انتشار اندیشه‌های والای اندیشمندان امروز دانشگاه تهران در حوزه‌های علوم انسانی چه اثر مهمی در ارتقا رتبه دانشگاه می‌تواند داشته باشد و این یکی از ظرفیت‌هایی است که باید بیشتر در ارتباط با آن کار شود.
- چه اقداماتی در معاونت بین‌الملل دانشگاه برای افزایش همکاری‌ها و تعاملات بین‌الملل دانشگاه صورت گرفته است؟ این تعاملات تا چه اندازه در ارتقای رتبه بین‌الملل دانشگاه مؤثر بوده است؟
کارهای مهمی در دوره‌های مختلف مدیریتی حوزه بین‌الملل صورت گرفته است و نتیجه آن تعامل با جهان، استفاده از ظرفیت‌های تحقیقاتی جهانی، ارتقای کیفی و تلاش در جهت کسب استانداردهای بین‌المللی است.
نمونه‌های آن را به این صورت خدمت شما عرض کنم:
تقویت بدنه کارشناسی بین‌الملل ستاد و صف، برگزاری کارگاه‌های آموزشی بین‌الملل سازی ویژه قسمت‌های مختلف دانشگاه، حمایت از حضور دانشجویان در مأموریت‌های پژوهشی و فرصت‌های مطالعاتی، استفاده از ظرفیت یادداشت‌های تفاهم همکاری برای استفاده از امکانات رفاهی خارجی، تشویق کارشناسان و نیروهای ستادی به حضور در برنامه‌های تبادلات بین‌الملل یا انجام کارهای تحقیقاتی تطبیقی در زمینه آموزش عالی یا ساختارهای بین‌الملل سایر دانشگاه‌ها، تماس و همکاری با نهادهای بین‌الملل اعتبارسنجی و ارزیابی کیفی، ایجاد نهاد مشاوران بین‌الملل در پردیس‌ها و دانشکده‌های وابسته با توجه به اصل تمرکز زدایی، ایجاد نهاد کارگروه‌های علمی همکاری بین‌الملل با حضور اساتید برجسته، عضویت فعال در اتحادیه‌ها و انجمن‌های بین‌الملل بصورت انفرادی یا نهادی، برگزاری نشست‌های رؤسای دانشگاه‌های برتر کشورهای مختلف، تلاش درجهت ارتقای سایت‌های انگلیسی دانشگاه و واحدهای تابعه، ایجاد کمیته ارتقای رتبه بین‌الملل در معاونت بین‌الملل و پایش و آسیب شناسی جایگاه بین‌الملل دانشگاه، استفاده از ظرفیت اساتید وابسته، معرفی کارت بین‌الملل دانشجویی، تعامل سازنده با بخش‌های فرهنگی سفارتخانه‌ها با مساعدت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت امورخارجه، دعوت از رؤسای جمهوری یا مجلس و یا شخصیت‌های سیاسی و علمی جهت ارائه سخنرانی در دانشگاه، مذاکره با سفرا و کنسولگری‌ها درجهت تسهیل صدور روادید برای دانشگاهیان، تهیه گزارش‌های تحلیلی از کشورهای مختلف، شرکت فعال در نمایشگاه‌های بین‌الملل و معرفی دانشگاه تهران، استفاده از ظرفیت ایرانیان متخصص مقیم خارج برای توسعه همکاری‌ها و ایجاد ارتباط، تعامل با دانش آموختگان ایرانی و غیر ایرانی دانشگاه، ارسال پیام‌های تبریک به مناسبت اعیاد کشورهای مختلف و هدایا به سفارت‌خانه‌های مقیم در ایران، برگزاری اردوهای فرهنگی برای دانشجویان، استفاده از ظرفیت نهادهای خیر برای حمایت از دانشجویان بین‌الملل با همکاری نهادهای داخل و خارج دانشگاه نظیر بنیاد حامیان، ایجاد مراکز تحقیقاتی بین‌الملل در دانشگاه تهران با همکاری دانشگاه‌های همکار بین‌الملل، استفاده از امکانات طرح‌های تبادل دانشجو استاد کارشناس اتحادیه اروپا، شناسایی و ایجاد ارتباط با بنیادهای بین‌الملل نظیر بنیاد ژاپن، بنیاد کره، بنیاد سروانتس، شورای بین‌الملل علوم، بنیاد تحقیقات پیشرفته کره و نظایر آن، راه اندازی امور کنسولی و برگزاری کارگاه‌های آموزشی با حضور مقامات ذی‌صلاح در جهت آگاه‌سازی و حمایت از برنامه‌های بین‌الملل دانشگاه، برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای اساتید تازه استخدام درجهت آشنایی با نهادهای بین‌الملل حامی پژوهش در کشورهای مختلف ازجمله کشورهای اروپایی، دعوت از اساتید برجسته برای حضور در دانشگاه تهران در قالب فرصت‌های مطالعاتی.
از سال‌ها قبل کمیته‌ای در معاونت بین‌الملل تشکیل شده است که کار عمده‌اش پایش جایگاه بین‌المللی دانشگاه در نظام‌های مختلف رتبه‌بندی اعم از کیو اس، شانگهای، تایمز، سایماگو، لایدن، یوروپ، و نظایر آن است. این کمیته با بهره‌گیری از توان اساتید برجسته و آسیب شناسی گزارش‌های تحلیلی و علمی تدوین نموده و به بدنه مدیریتی دانشگاه ارائه می‌دهد و یا با برگزاری جلسات آموزشی، در زمینه اطلاع رسانی در خصوص راه‌های ارتقای جایگاه دانشگاه تهران با کمک معاونت‌های مختلف اقدام می‌کند. این تلاش‌ها و نیز انعکاس فعالیت‌های علمی و پژوهشی دانشگاه به نظام‌های رتبه بندی در سیر صعودی رتبه بین‌المللی دانشگاه بسیار مؤثر بوده است.
- یکی از مزیت‌های حضور دانشجوی خارجی در کشور بحث افزایش تبادلات فرهنگی به عنوان قدرت نرم برای تأثیرگذاری در کشورهای مبدا است و این امر می‌تواند با تعامل بیشتر با دانش‌آموختگان بین‌الملل دانشگاه صورت بگیرد، آیا دانشگاه تهران برنامه‌ای برای تعامل با دانش‌آموختگان بین‌الملل دارد؟ به طور مشخص‌تر آیا دانشگاه ارتباطات خود را با دانش‌آموختگان بین‌المللی حفظ می‌کند؟
تا جایی‌که من در جریان آن هستم، بله، خوشبختانه حوزه معاونت بین‌الملل در دانشگاه از بدو فعالیت خود ارتباط سازنده‌ای با دانش آموختگان دانشگاه داشته است. بسیاری از دانش‌آموختگان به مناسبت‌های مختلف ازجمله نشست‌های سالیانه اساتید و دانشجویان زبان فارسی و یا سایر برنامه‌ها مجدد در دانشگاه حضور یافته‌اند و یا با تماس خود با دانشگاه تهران جهت کمک به توسعه همکاریهای اعلام آمادگی کرده‌اند. بدون تردید این دانش‌آموختگان گنجینه‌های با ارزشی هستند. خیلی از آنها در کشورهای خود پست‌های مدیریتی و اجرایی دارند و همواره در برنامه‌های مختلف دانشگاه با آنها در تماس بوده‌ایم و از وجودشان بهره‌مند شده‌ایم. سال‌ها قبل یکی از همکاران ما کتابی تألیف کرد که در آن مشخصات دانش آموختگان فقط رشته زبان فارسی به‌همراه خلاصه متن پایان نامه آنها بود که نشان می‌دهد تعداد بی‌شماری از این دانشگاه دانش‌آموخته شده‌اند که این قضیه در خصوص سایر رشته‌ها نیز صدق می‌کند. برای نمونه سفیر سابق رومانی، رایزنان فرهنگی چین در دوره‌های قبلی، رایزن فرهنگی عراق، رایزن فرهنگی کره شمالی، معاون رئیس جمهور افغانستان، رئیس دانشگاه عدالت افغانستان، رؤسای بین‌الملل برخی از دانشگاه‌های چین، رئیس انجمن ریاضی کانادا، عضو هیأت مدیره دانشگاه کالیفرنیا دیویس آمریکا،.. همگی دانش‌آموخته دانشگاه تهران بوده‌اند.
- همان گونه که در سوال پیشین هم مطرح شد، حضور دانشجوی خارجی علاوه بر ارتقای علمی و جایگاه بین‌الملل دانشگاه، یکی از ابزار دیپلماسی فرهنگی برای ارائه چهره مطلوب‌تر از کشور نیز هست، آیا دانشگاه برنامه مدونی برای جذب دانشجو از کشورهای غیر از کشورهای همسایه هم دارد؟
امور مربوط به دانشجویان و اساتید بین‌الملل در اداره کل دانشجویان و اساتید بین‌الملل معاونت بین‌الملل مدیریت می‌شود. اما باید عرض کنم این که دانشجویانی از کشورهای همسایه آن هم به تعداد زیاد در دانشگاه تهران حضور داشته باشند فی نفسه چیز بدی نیست. در همه کشورها از جمله ایران اولویت همکاریهای کشوری و دانشگاهی با کشورهای همسایه است. در تحقیقات میدانی که در کشورهای مختلف در این خصوص انجام داده‌ایم مثلاً در چین بسیاری از دانشجویان از کشورهای همسایه مانند کره شمالی، کره جنوبی، تایلند، میانمار، لائوس، کامبوج و البته از سایر کشورها هم هستند. برای دانشگاه تهران حضور این دانشجویان بسیار با ارزش است زیرا می‌توانند به توسعه روابط تجاری و حفظ ثبات و امنیت با ساختن کشورهایی دانش بنیان کمک کنند. برخی اوقات تقویت مناسبات سیاسی و تجاری بین کشورها و یا حمایت مالی از آنها باعث افزایش تعداد دانشجویان می‌شود. بسیاری از منازعات منطقه ریشه در ناآگاهی و عدم دانش دارد که این دانشجویان و اساتید همانند سفرای فرهنگی با بازگشت به کشور خود به روشنگری کمک می‌کنند. البته دانشگاه در ملاقات با شخصیت‌های دانشگاهی و بین‌الملل سایر کشورها در ایران و یا در بازدیدهای خارجی همواره آمادگی خود را برای پذیرش دانشجویان و اساتید سایر کشورها اعلام می‌دارد که حاصل آن حضور این افراد از کشورهای مختلف است. در ضمن باید توجه داشت که پذیرش این طیف از دانشجویان و اساتید همراه با تقویت زیرساخت‌های آموزشی و رفاهی و نیز ایجاد محیطی بین‌الملل است که همگی اینها در برنامه‌های راهبردی پیش بینی شده است و در مسیر آن تلاش‌های خوبی صورت می‌گیرد. همه معاونت‌ها برنامه‌های پیشنهادی خود را از طریق معاونت محترم طرح و برنامه در قالب برنامه‌های راهبردی سه ساله ارائه می‌دهند و معاونت بین‌الملل نیز در این مسیر برنامه‌های راهبردی خود را که مشتمل بر نقشه راه است ارائه نموده است که در آن تلاش درجهت جذب دانشجویان بین‌الملل بیشتر و تعامل با دانش آموختگان بین‌الملل نقش پررنگی دارد.
- بیشترین تعداد دانشجوی خارجی دانشگاه تهران از کشورهای افغانستان و عراق است، در حالی‌که ایران ظرفیت بسیار مناسبی برای جذب دانشجو از سایر کشورهای حوزه تمدنی ایران از جمله قفقاز و آسیای مرکزی دارد ولی تعداد دانشجویان این کشورها که در ایران تحصیل می‌کنند به هیچ عنوان قابل مقایسه با کشورهای دیگر مثل ترکیه نیست، شما دلیل این امر را در چه می‌دانید و آیا دانشگاه برنامه‌ای جدی برای جذب دانشجو از این کشورها دارد؟ با توجه به اینکه بسیاری از این مناطق جزو مناطق استراتژیک برای ایران محسوب می‌شود و حضور فرهنگی ایران در تأمین منافع ملی بسیار مهم و حیاتی است؟
شرایط کشورهای حوزه تمدنی ایران ازجمله قفقاز و آسیای مرکزی در دوره‌های مختلف تابع تحولات سیاسی در آن کشورها بوده است، اما خوشبختانه دانشگاه تهران از همان روزهای نخست اقدام به تعامل با دانشگاه‌های کشورهای مختلف آن حوزه از جمله تاجیکستان، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، آذربایجان، گرجستان و روسیه نموده است و در هر دوره تعدادی از این دانشجویان و اساتید در دانشگاه تهران حضور داشته‌اند. بسیاری از این علاقه‌مندان به حضور در ایران بدلیل مشکلات مادی در چهارچوب بورس‌های دولتی یا با کمک نهادهای بین‌الملل در ایران حضور داشته‌اند. جایگاه دانشگاه تهران در کشورهای ذکر شده شناخته شده است و شاهد آن، مشارکت آنها در برنامه‌های علمی مختلف دانشگاه تهران است. در برنامه‌های راهبردی همکاری بین‌المللی دانشگاه تهران طرح‌هایی در جهت پذیرش بیشتر دانشجویان و اساتید این مناطق بخصوص با انتصاب مشاور ریاست دانشگاه در امور قفقاز، آسیای مرکزی و روسیه پیش بینی شده است. برخی از این کشورها از نظر زبانی با ترکیه قرابت دارند و این موضوع هم به حضور ترکیه کمک کرده است ولی بر اساس بررسی‌های میدانی، دوستی ملت ایران با ملت‌های مناطق یاد شده ریشه‌های عمیق فرهنگی، تاریخی و دینی دارد که همین سرمایه خوبی برای احیای دوستی‌ها و همکاری است.
این‌جا باید به این نکته اشاره کنم که همکاریهای بین‌الملل موجب شناسایی فرصت‌های شغلی، تحقیقاتی و علمی است و می‌تواند ظرفیت‌های داخلی را به جهان معرفی‌کند. بسیاری از مشکلات کنونی جهانی نیاز به همکاری همه کشورها اعم از کشورهای به اصطلاح شمال و جنوب دارد و بدون همکاری امکان حل مشکلات وجود ندارد. دانشگاه تهران به عنوان نماد آموزش عالی کشور در مسیر ایجاد پیوندهای بین‌الملل گام‌های مهمی برداشته است که امیدواریم شاهد توسعه بیشتر این همکاریهای در جهت رشد و بالندگی کشور عزیزمان باشیم.
ضمناً از این فرصت استفاده کرده از حمایت‌های بی دریغ رؤسای مختلف دانشگاه تهران و مدیران وقت بین‌الملل در راستای ارتقای جایگاه بین‌الملل دانشگاه صمیمانه تشکر وتقدیر نمایم. زیرا بدون حمایت آنان انجام این برنامه‌های مهم میسر نمی‌شد. فرصت حضور در حوزه بین‌الملل برای من به منزله حضور در کلاسی با آموزش مادام‌العمر بوده است، چون از حضور اساتید و دانشجویان ایرانی و خارجی درجهت یادگیری و کسب تجربه نهایت بهره را برده‌ام و از این که این افتخار نصیب من شده است، حقیقتاً احساس غرور می‌کنم و امیدوارم که این مسیر با پویایی بیشتری ادامه یابد و همچنان با تلاش جمعی، شاهد درخشش دانشگاه تهران در سطح ملی و بین‌المللی باشیم.
- به عنوان حسن ختام این گفت‌وگو آیا می‌توانید با ذکر مثال برخی از تجربه‌های شخصی خودتان در روابط متقابل در همکاریهای بین‌الملل را ذکر بفرمائید؟
روابط بین‌الملل در واقع همان روابط انسانی است. در ارتباطات بین‌الملل به این شناخت رسیده‌ام که قبل از هر چیز همه ما فارغ از هر ویژگی دیگر انسان هستیم و لذا همین ویژگی به من کمک کرده است که در ارتباطات داخلی و خارجی خود به زنجیره همبستگی متقابل انسان‌ها کمک کنم و بازخورد آن را بارها شاهد بوده‌ام. این ارتباطات نوعی بده بستان عاطفی است و همیشه تلاش کرده‌ام که به دیگران نقشه راهی جهت حرکت به سوی اهداف خود نشان دهم.
سال‌ها قبل دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه ونیز از ایتالیا که برای پایان‌نامه خود مطالعه‌ای تطبیقی در زمینه تأثیر سعدی بر «امرسون» شاعر آمریکایی آماده می‌کرد نامه‌ای به معاونت بین‌الملل نوشته بود مبنی بر این که برای پایان نامه‌اش نیاز به ترجمه اشعار سعدی به انگلیسی دارد و گویا کمیسیون ملی یونسکو در ایران این اثر را به انگلیسی ترجمه کرده است. مخاطب نامه فرد خاصی نبود و به عنوان دانشگاه نوشته بود. بر اثر کنجکاوی و حس کمک به فردی که شدیداً به آن نیاز داشت پس از مدتی پرس و جو از خیابان انقلاب و دستفروش‌ها توانستم نسخه‌ای از ترجمه اشعار با قیمت بسیار نازلی را پیدا و با پست برایشان ارسال کردم. و تنها از وی خواهش کردم بعد از انجام پایان‌نامه، نسخه‌ای از آن یا خلاصه‌ای از کار انجام شده را برایم بفرستد. او این کار را انجام داد و با توجه به جالب بودن سوژه خلاصه‌ای از آن را ترجمه کردم و در یکی از مجلات فرهنگی ایران به چاپ رسید و بعد تصویر ترجمه را برای دانشجوی ایتالیایی فرستادم. او از دیدن ترجمه به زبان فارسی بسیار خوشحال شد. برای او نوشته بودم که با توجه به این که متنی روان و خوب نوشته است، چه خوب است در کنار تحصیل به نوشتن هم ادامه دهد و او هم تحت تأثیر حرف‌های من شروع به نوشتن داستان‌های کوتاه و ارسال آن برای نشریات منطقه خود کرد که با استقبال روبرو شد و به چاپ رسید. چند سال بعد مطلع شدم که بنیاد سعدی که آن موقع گویا در شیراز فعالیت می‌کرد اطلاعیه‌ای مبنی بر فراخوان مقاله در شیراز در ارتباط با سعدی منتشر کرده است. خبر آن و فراخوان را برایش ارسال کردم و او هم خلاصه‌ای از کار پایان نامه‌اش را برای آنها ارسال کرد که با استقبال بنیاد روبرو شد و از او دعوت کردند که در شیراز میهمان آنها باشد و مقاله تحقیقی خود را ارائه دهد که به ایران آمد، هرچند در هنگام سفر او من در ایران نبودم اما توانست از شیراز و اصفهان بازدید کند. سال‌ها بعد برای شرکت در کنفرانسی در زمینه آموزش عالی توسط انجمن آموزش عالی اروپا که من نیز عضو آن شده بودم با ارائه مقاله عازم آلمان شدم و به دوست ایتالیایی هم خبر دادم و او با اصرار از من برای بازدید از شهرش در حوالی ونیز دعوت کرد و نهایت میهمان نوازی را به‌عمل آورد و من را با اساتید دانشگاه خود از جمله اساتید بخش زبان فارسی دانشگاه مذکور آشنا کرد که خود مقدمه حضور تعدادی از اساتید ایتالیایی در ایران و برعکس شد و روابط طولانی با دانشگاه «ونیز» و سایر دانشگاه‌های ایتالیا برقرار شد.
از این گونه موارد زیاد اتفاق افتاده است که مبنای اولیه آن یک ارتباط ساده بوده است. در واقع هدفم از بیان این مثال‌ها این است که ارتباطات فردی و جمعی در مناسبت‌های مختلف می‌تواند به آشنایی با امکانات بین‌الملل باشد و امکان بهره‌مند شدن از فرصت‌ها را فراهم گردد.
نمونه دیگر اینکه، یک استادی هندی جهت انجام پژوهش با هزینه دولت هند به ایران آمده و میهمان دانشگاه بود دریکی از برنامه‌های مناسبتی میزبان او را بدلیل مشغله سهواً جا گذاشته بود و من بر حسب تصادف بعد از شنیدن مشکل او برایش تاکسی گرفتم و تا محل اقامتش او را همراهی کردم که همین ارتباط دوستانه باعث ارتباطات علمی و دانشگاهی بیشتر بعدی شد.
در واقع در حوزه بین‌الملل، اصل بر کمک به اساتید، دانشجویان و کارشناسان است. موارد بسیاری بوده که با ارائه تصویر امکانات موجود در سطح بین‌الملل مسیر زندگی افراد چه ایرانی و یا غیر ایرانی عوض شده است و از این نظر همیشه احساس رضایتمندی کاری دارم.
موردی هم بود دانشجویی در رشته جغرافیا برای کار دانشجویی و کمک به جشنواره به دفتر ما مراجعه کرده بود به او گفتم که چرا برای ادامه تحصیل در داخل و یا خارج کاری انجام نمی‌دهید. پاسخ داد که در رشته ما قبولی دشوار است و امکان رفتن به خارج نیست و داخل هم هزینه زندگی و مشکلات تحصیل را برایم دشوار ساخته است. به او گفتم که باید شرح حالی از توانمندی‌های علمی خود تهیه و برای اساتید خارج از کشور بفرستید و درخواست پذیرش کنید. پرسید به کدام کشور و به چه استادی؟ به او گفتم در هر کشوری که مایل هستی و فقط باید اراده‌اش را داشته باشی و مثل یک ماهیگیر تور و قلابت را بیاندازی و نه یک بار بلکه ده‌ها و صدها بار و بالاخره ماهی‌ات را خواهی گرفت… که چند ماه بعد به دفتر ما آمد و با خوشحالی گفت که از یک دانشگاه معتبر کانادا بورس تحصیلی گرفته است. و موارد نظیر این بسیار است که با راهنمایی کوتاه و ایجاد انگیزه، بهره‌گیری از فرصت‌های بین‌الملل فراهم شده است.
با حضور در شبکه‌های دانشگاهی، دانشگاه تهران با طیف وسیعی از اساتید و محققان در جهان ارتباط پیدا می‌کند و فرصت‌های بسیاری برای دانشجویان و اساتید فراهم می‌شود.
نکته مهمی را که در طول سالیان متمادی در بین‌الملل متوجه شده‌ام این است که اساتید و دانشجویان و کارشناسان دانشگاه دارای توانمندی‌های بسیار بالایی هستند اما بجز تعداد معدودی، بسیاری از این توانمندی استفاده نمی‌کنند درحالیکه این فرصت‌ها وجود دارد و به‌همین جهت تلاش می‌کنم مسیر حرکت را درحد بضاعت خود به مراجعین نشان بدهم و تجربیات موفقی در این زمینه به دست آورده‌ام. در یکی از جلسات انتخاب دانشجو در کشور پرتغال شاهد آن بودم که بین نمایندگان دانشگاه‌های اروپایی بر سر اختصاص سهیمه بیشتر به دانشجویان دانشگاه تهران بحث و جدل در گرفته بود و یا سفیر وقت نیوزیلند در ملاقاتی در دانشگاه تهران اظهار می‌داشت که اساتید ما اصرار دارند که دانشجو از ایران و دانشگاه تهران داشته باشند تا از کشورهای دیگر که حتی کمک مالی هم به دانشگاه می‌کنند. موارد اینگونه بسیار زیاد است که در این مجال جای ذکر همه آنها نیست اما باید بگویم دانشجویان و استادان دانشگاه تهران فرصت‌های بسیار خوبی برای تعامل با مجامع‌علمی معتبر دنیا دارند و می‌توانند با کمی تلاش از این فرصت‌ها بهره ببرند.
- از شما برای انجام این گفت‌وگو، صمیمانه سپاسگزارم.
من هم سپاسگزارم. شاد و سربلند باشید.
نظر شما :